جان كو مەن بەندجامين ديزراەلي «ستاتيستيكا – جالعان عىلىمداردىڭ ىشىندەگى ەڭ ءدالدىسى»، «وتىرىكتىڭ 3 ءتۇرى بولادى: وتىرىك، ارسىز وتىرىك جانە ستاتيستيكا» دەپ شەشسە دە، ءبىز ستاتيستيكاعا كوپ جۇگىنەمىز. سوزدەرىمىزدى دالەلدەپ، ايقىنداۋ ماقساتىنداعى ومىرىمىزدەگى ستاتيستيكانىڭ ءرولى ايتارلىق ۇلكەن. ءوزىمىز سول ينفوگرافيكانىڭ قالاي الىنىپ، قانداي كريتەرييلەر بويىنشا ەسەپتەلەتىنىن ءتۇسىنىپ، تولىق بايىبىنا بارماساق تا، اۋىز شۋلاتىپ ايتىپ جۇرەمىز. مىنە، ءبىز دە تاۋەلسىزدىكتىڭ 23 جىلدىعى قارساڭىندا ەلىمىزدىڭ الەمدىك ستاتيستيكاداعى كورسەتكىشتەرىنە كوز جۇگىرتتىك. (قاجەت كەزدە تابىلماي قالاتىن بۇل ماعلۇماتتاردى جەكە پاراقشاعا نەمەسە كومپيۋتەرلىك ۇستەلگە ساقتاپ قويىڭىزدار). نە دەۋگە بولادى؟ قۋانعانىم مەن جىلىعانىم بىردەي...
العاشقى كەستە: الەم دەڭگەيىندەگى قازاقستان توپ-10.
| ورنى | ماقتانىش | كءۇيىنىش |
| 1 ورىن | ۆولفرام، باريت جانە مىرىشتىڭ قورى. جان باسىنا شاققانداعى مينەرالدى شيكىزات رەسۋرسى (حالقىمىزدىڭ ازدىعى وسىدان بىلىنەدى). ۋراندى ءوندىرۋ (2014 ج - 22،8 ملن توننا). ورتالىق ازيا بويىنشا مەشىتتەردىڭ سانى. | 10-14 جاس ارالىعىنداعى بالالاردىڭ سۋيسيد كورسەتكىشى. وكپە وبىرىنا شالدىعۋ مەن ءولىم كورسەتكىشى (قازاقستاندىقتاردىڭ 70% دارىگەرگە وبىردىڭ 3-4 ساتىسىندا كەلەتىندىگى سەبەپتى). ءجىو بىرلىگىندەگى پارنيكتىك گازدىڭ ءبولىنۋى. |
| 2 ورىن | كۇمىس، فوسفور جانە حروم رۋداسىنىڭ قورى. بيداي ءوندىرۋ كولەمى (الايدا، استىق ءتۇسىمى (ۋروجاي) بويىنشا 142 ورىن). ۋران قورى. | ازياداعى ميللياردەرلەر سانى (حالىقتىڭ جاعدايىمەن سالىستىرعاندا، مۇنى كەمشىلىك دەپ كورەمىن). تمد بويىنشا برۋسەللەز اۋرۋىنا شالدىعۋ. بيزنەستەگى قاۋىپ-قاتەر دەڭگەيى (يسلانديادان كەيىن). ەۋروپا مەن ورتالىق ازياداعى ەكولوگيالىق لاستانعان ەل. |
| 3 ورىن | بەيبىت اتومدى شىعارۋ جانە ءوندىرۋ. فليۋوريد جانە مىستىڭ قورى. XXI ع I ونجىلدىعىنداعى 25 سەرپىندى ەكونوميكالىق ەلدەردىڭ ىشىندە. | سۋيسيد سانى. ورتاشا ەسەپپەن ءار ساعات سايىن قازاقستانداعى ءبىر ازامات ءوز ەركىمەن ومىرمەن قوشتاسادى (كەي دەرەكتەردە 10 ورىن دەپ كورسەتىلگەن). 100 مىڭ ادامعا شاققانداعى پوليسەيلەر سانى (بۇل اقش-تان ەكى ەسە، قىتايدان 2،5 ەسە ارتىق). تۇرمەدە وتىرعانداردىڭ سانى (تۇرمەدە تۋبەركۋلەزبەن اۋىراتىنداردىڭ سانى جالپى ەسەپتەن 40 ەسە كوپ). قايعىلى وقيعا مەن تراۆمالاردان ءولۋ كورسەتكىشى. |
| 4 ورىن | قورعاسىن جانە موليبدەن قورى. ۇيالى بايلانىس ابونەنتتەرىنىڭ سانى. | |
| 5 ورىن | ءۇندى شايىن پايدالانۋ (شايقور حالىق ەكەنىمىز جاسىرىن ەمەس، ءبىر ادامعا جىلىنا 1،5 كگ شاي كەلەدى). | شەتەل اسىراپ الاتىن بالالاردىڭ سانى (جىلىنا 800 بالاداي). 25-45 جاستاعى ەركەك تەمەكى شەگۋشىلەر سانى (ۇلتتىق زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا 11-60 جاس ارالىعىنداعى شىلىم شەگۋشىلەر سانى حالقىمىزدىڭ 30% قۇرادى). |
| 6 ورىن | تابيعي رەسۋرستاردىڭ قورى (عالىمداردىڭ ەسەپتەۋىنشە، جەر قويناۋىنداعى كەننىڭ قۇنى 10 تريلليون اقش دوللارىن قۇرايدى. الايدا، ونىڭ 50%-ن دا پايدالانىپ جاتقانىمىز جوق، سول ستاتيستيكا بويىنشا). التىن قورى. ەگىندىك نەمەسە شابىندىق كولەمى (36 ملن گا). | |
| 7 ورىن | دامۋ تەمپىنىڭ كورسەتكىشى. | 18 ەۋروپا ەلدەرىنىڭ اراسىندا تۋبەركۋلەزدىڭ جوعارعى دەڭگەيدە كەڭ تارالۋى. |
| 8 ورىن | تەمىر رۋداسىنىڭ جالپى قورى. الەمدەگى ەڭ باي مەملەكەت (رەسۋرس بويىنشا). كومىر قورى. | الكوگولدى زاتتاردى تۇتىنۋ (ناركولوگتاردىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى 3 جىلدا ىشكىش-بالالاردىڭ سانى 10 ەسە، جاسوسپىرىمدەردىڭ سانى 2 ەسە ارتقان). ورتالىق ازيا بويىنشا 1 ورىندى يەلەندىك. |
| 9 ورىن | جەر كولەمى. ميگرانتتاردىڭ جالپى سانى. | |
| 10 ورىن | مەديسينالىق كادرمەن قامتۋ دەڭگەيى. | الەمدەگى ەڭ تومەنگى ۆاليۋتا. |
ەكىنشى كەستە: قازاقستاننىڭ الەمدەگى جالپى جاعدايى.
| الاتىن ورنى | بارلىق ەلدەر سانى | كورسەتكىش اتاۋى |
| 12 | مۇناي قورى | |
| 14 | 177 | ساۋاتتىلىق دەڭگەيى |
| 20 | گاز قورى | |
| 28 | 193 | ەلەكتروندىق ۇكىمەتتىڭ دامۋىنىڭ دامۋ رەيتينگىسى |
| 35 | 185 | ءبىلىم بەرۋ رەيتينگىسى |
| 36 | 65 | بەنزينگە قولجەتىمدىلىك رەيتينگىسى |
| 38 | 148 | جەلىلىك ازىرلىك |
| 40 | الەمدىك ەسپورتتاۋشىلار كورسەتكىشى | |
| 42 | 103 | پاتەنتتىك بەلسەندىلىك رەيتينگىسى |
| 43 | 135 | ەلەكتروەنەرگيانى قولدانۋ |
| 44 | 178 | سالىمدىق تولەمدەردىڭ وڭايلىعى |
| 49 | 94 | اۆتوموبيليزاسيالانۋ |
| 49 | 190 | ءجىو كورسەتكىشى |
| 50 | 144 | جاھاندىق باسەكەلەستىككە قابىلەتتىلىك |
| 52 | 148 | گەندەرلىك تەڭدىك |
| 53 | 166 | اقپارتتىق-بايلانىس تەحنولوگيالار دامۋى |
| 53 | 60 | زەينەتكە شىققاننان كەيىنگى ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى |
| 55 | 142 | دامۋ، ورلەۋ رەيتينگىسى |
| 57 | 109 | ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنىڭ يندەكسى |
| 61 | 190 | تەلەفوندىق بايلانىس |
| 64 | ادام ءولىمى تىركەلگەن اۆتو-كولىك وقيعاسى سانى | |
| 65 | 124 | تەرروريزم |
| 66 | 135 | قايىرىمدىلىق كورسەتۋ رەيتينگىسى |
| 66 | 167 | ينتەرنەت جەلىسىنىڭ جىلدامدىعى (5،44 مب/س) |
| 67 | 179 | ەكونوميكالىق ازاتتىق رەيتينگىسى |
| 67 | 168 | ءجۇو |
| 69 | 91 | عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك وڭدەۋ |
| 70 | 187 | ادام پوتەنسيالىنىڭ دامۋ رەيتينگىسى |
| 71 | 99 | زاڭدىق قاداعالاۋ كورسەتكىشى |
| 73 | 146 | ەكونوميكالىق ءبىلىم |
| 74 | 80 | انانىڭ بوسانۋى ءۇشىن قولايلى مەملەكەتتەر ءتىزىمى |
| 76 | 189 | ينتەرنەتتىڭ دامۋ رەيتينگىسى |
| 79 | 143 | يننوۆاسيا رەيتينگىسى |
| 82 | 187 | جاھاندانۋ |
| 84 | 178 | ەكولوگيالىق تيىمدىلىك رەيتينگىسى |
| 88 | 140 | تۋريزم |
| 91 | 195 | عىلىمي-زەرتتەۋ بەلسەندىلىگى |
| 94 | 138 | الەمدىك ساۋدا كورسەتكىشى |
| 97 | 194 | ۋرباندانۋ |
| 103 | 162 | بەيبىتشىلىك رەيتينگىسى |
| 107 | 195 | حالىق سانىنىڭ ءوسۋى |
| 111 | 178 | جاھاندىق قابىلەتسىزدىك |
| 119 | 151 | قۋانىش، باقىت كورسەتكىشى (ونداي دا بار) |
| 119 | 193 | ءسابي ءولىمى |
| 125 | 153 | ءبىلىم بەرۋگە بولىنەتىن شىعىن كورسەتكىشى |
| 126 | 174 | جەمقورلىقتىڭ تارالۋى |
| 130 | 151 | قوعام تۇراقتىلىعى |
| 136 | 187 | دەنساۋلىق ساقتاۋعا بولىنەتىن شىعىن كورسەتكىشى |
| 138 | 194 | ءومىر ۇزاقتىعى |
| 138 | 219 | الدىن الا ءولتىرۋ رەيتينگىسى (قاساقانا جاسالعان ءولىم) |
| 143 (اۆتوريتارلىق رەجىم) | 167 | دەموكراتيا كورسەتكىشى |
| 187 | 197 | ب ا ق بوستاندىعى (ءسوز بوستاندىعى) |
عالىمداردىڭ ستاتيستيكا تۋرالى ايتقانىن اقيقاتقا بالاپ، بۇل ستاتيستيكاعا سەنسەك، جالپى جاعدايىمىز جاقسى سياقتى. ءبىراق، ءسوز بوستاندىعى، سۋيسيد، دەموكراتياداعى كورسەتكىشتەردى قاراپ قارنىڭ اشادى. ال، ءسىز نە ءتۇيدىڭىز؟
قۇرالاي يسايەۆا
