وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا جىلىنا ۆيچ ينفەكسياسىن جۇقتىرعان ونداعان ايەل بالالى بولادى. دارىگەرلەر ءۇش جىلدان بەرى دەرتتى انالار تۋعان نارەستەلەردىڭ ىشىندە «ينفەكسيا جۇقتىرعانى جوق» ەكەنىن ايتادى دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى ازاتتىققا سىلتەمە جاساپ.

43 جاستاعى شىمكەنتتىك ايدانا ەرمەكبايەۆا (ءاتى-جونى وزگەرتىلدى – رەد.) اياعى اۋىر كەزىندە ۆيچ ينفەكسياسىن جۇقتىرعانىن بىلگەن. 2004 جىلى تۇرمىس قۇرعان كەلىنشەكتىڭ سوزىنشە، ءبىر جىلدان سوڭ جۇكتىلىگىنە 12 اپتا تولعاندا قان تاپسىرىپ، دەنى ساۋ ەكەنىن بىلگەن. ەكىنشى رەت 28 اپتالىعىندا تەكسەرۋدەن وتكەندە ينفەكسيا انىقتالىپ، قاتتى كۇيزەلىسكە ۇشىراعان.

- العاش ۆيچ جۇقتىرعانىڭدى ەستىگەن ءسات – ەڭ قيىن كەزەڭ. ەشكىمگە ايتا المايسىڭ. ىشتەي تىناسىڭ. قايدان شىقتى، كىم جۇقتىردى؟ كۇيەۋىمنەن جۇققانى انىقتالعاندا تىپتەن قينالدىم. كۇندە ۇرىس-كەرىس، جاتىپ الىپ جىلايمىن. قابىلداۋ قيىن، ارينە، - دەيدى ول.

ايدانا ەرمەكبايەۆا سپيد ورتالىعىنا تىركەلگەن سوڭ دارىلەرلەر بالانى ينفەكسيادان ساقتاۋ ءۇشىن ارنايى ءدارى ءىشۋدى ۇسىنعانىن ايتادى. ونىڭ سوزىنشە، دارىگەرلەر تەراپيانى باستاماسا، بالاعا ءقاۋىپ بار ەكەنىن ەسكەرتكەن. جۇكتىلىگىنە 30 اپتا تولعاندا ءدارى ىشە باستاعان. العاشقى ەكى اپتا قينالىپ، باسىم اينالىپ، السىرەگەنىن ايتادى.

- ەڭ باستىسى بالامدى ويلادىم. كۇندىز-تۇنى ساۋ بالا تۋىلسا ەكەن دەپ تىلەدىم. بوسانۋ جوسپارلى تۇردە ءوتتى. دارىگەرلەر كەسار وتاسىن جاساۋدى ۇسىندى. ەگەر بالا تابيعي جولمەن تۋسا، سۋ جۇتىپ قويعان جاعدايدا ينفەكسيا جۇعىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەن. 38 اپتالىعىندا بالانى وتا جاساپ الدى. تۋعاننان بالاعا ارنايى شىرىن بەردى. ەمىزۋگە تىيىم سالدى. ۆيچ جۇقتىرۋدىڭ ءۇشىنشى جولى – ەمىزۋ عوي. تاۋەكەلگە بارمادىم، - دەيدى جاس انا.

سپيد-پەن كۇرەس بەلگىسىنىڭ سۋرەتىن سالىپ وتىرعان بالا. شىمكەنت، «انا مەن بالا» ورتالىعى، 30 قاراشا 2010 جىل. (كورنەكى سۋرەت)

ايدانا جاس بالاعا ۆيچ ينفەكسياسى جۇققان-جۇقپاعانىن ءبىلۋ ءۇشىن ءۇش رەت: ءبىر جارىم ايدا، ءۇش جارىم ايدا جانە ءبىر جارىم جاستا اناليز الىناتىنىن ايتادى.

ءۇش ءاناليزى دە تازا شىققان كەزدە قۋاندىق. تىركەۋدەن شىعارعاندا توي ىستەپ جىبەردىك.

- ءار اناليز العاندا جانىمىزدى شۇبەرەككە ءتۇيىپ وتىردىق. تاماق باتپايدى. ءۇش ءاناليزى دە تازا شىققان كەزدە قۋاندىق. تىركەۋدەن شىعارعاندا توي ىستەپ جىبەردىك، - دەيدى ول كوزىنە جاس الىپ.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق سپيد ورتالىعىنىڭ باس دارىگەرىنىڭ ورىنباسارى قوجاحمەت ماشيروۆتىڭ ازاتتىققا ايتۋىنشا، 2015 جىلى وبلىستا ۆيچ ينفەكسياسىن جۇقتىرعان 68 ايەلدىڭ 26-سى بۇرىن جۇقتىرىپ، كەيىن جۇكتى بولسا، قالعانىنىڭ دەرتى جۇكتىلىك كەزىندە انىقتالعان. 2016 جىلى 63 ايەلدىڭ 31-ىندە جۇكتىلىكتەن بۇرىن ينفەكسيا انىقتالعان. بيىلعى 10 ايدا مۇنداي ينفەكسيالى 45 ايەل جۇكتى بولسا، 18ء-ى بۇرىننان ەسەپكە تۇرعاندار.

- وبلىستا 2015 جىلدان بەرى ۆيچ اناسىنان بالاسىنا جۇققان جوق. جۇكتىلىك كەزىندە انىقتالىپ، ارنايى ەم قابىلداپ، تۋعاننان سوڭ ەمىزبەي وسىرگەن بالالاردان انىقتالمادى. بۇل بالالاردى ءبىز ءبىر جارىم جاسقا دەيىن باقىلايمىز. بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى تەكسەرۋلەردە انىقتالمادى، - دەيدى باس دارىگەردىڭ ورىنباسارى.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستىق سپيد ورتالىعىنىڭ باس دارىگەرىنىڭ ورىنباسارى قوجاحمەت ماشيروۆ. 

وبلىستا جىل سايىن جۇكتى بولاتىن ايەلدەردىڭ سانى 75 مىڭعا جۋىقتايدى. ولار مىندەتتى تۇردە تەكسەرۋدەن وتەدى. كەيبىر ايەلدەر جۇكتىلىك كەزىندە اۋىرماي، بالاسىن بوسانىپ، ەمىزىپ جۇرگەن ۋاقىتتا كۇيەۋىنەن ۆيچ ينفەكسياسىن جۇقتىرىپ الىپ، ەمشەك ءسۇتى ارقىلى بالاسىن دەرتتى ەتىپ الادى. مۇنداي جەرگىلىكتى دارىگەرلەر «سەمەينىي وچاگ» دەپ اتايتىن جاعداي جىلىنا ەكى-ۇش مارتە قايتالانىپ تۇرادى.

ورتالىقتىڭ ينفەكسيونيست-دارىگەرى ەلۆيرا يمانعالييەۆانىڭ سوزىنشە، ۆيچ جۇقتىرعان ايەلدىڭ بالاسىنا ينفەكسيا جۇققان-جۇقپاعانىن تەك قان ءاناليزى كورسەتەدى. ايەلدەردىڭ كوپشىلىگى دەرتى جاريا بولىپ كەتەدى دەپ دارىگەرگە كورىنۋدەن قورقادى. سول سەبەپتى ۆيچ جۇقتىرىپ، بالا تۋىپ جاتقان ايەلدەر سانى كوبەيگەن. ولاردىڭ ىشىندە جاساندى تۇسىك جاساتاتىندار دا بار.

بالا تۋعاننان باستاپ ەكى ساعاتتىڭ ىشىندە ارنايى شىرىن بەرىپ ۇلگەرسەك، بالاعا ينفەكسيا تۇسكەن كۇننىڭ وزىندە بالانى ساقتاپ قالا الامىز. 

- ەگەر ۆيچ جۇقتىرعان جۇكتى ايەلدەر كوپ بولسا، ينفەكسيا باقىلاۋدان شىقتى دەگەن ءسوز. اسىرەسە، جاستار اراسىندا ءجيى كەزدەسەدى. ولاردىڭ ۆيچ جۇقتىرعانىن ەمحانادا ءبىر-اق بىلەمىز، - دەيدى دارىگەر.

ەلۆيرا يمانعالييەۆا ۆيچ جۇقتىرعان ايەلدەر ءتيىستى دارى-دارمەكتەردى تارتىپپەن ىشەتىن بولسا، بالالارىنىڭ 98 پايىزى ينفەكسياعا بوي الدىرمايتىنىن ايتادى.

- بالا تۋعاننان باستاپ ەكى ساعاتتىڭ ىشىندە ارنايى شىرىن بەرىپ ۇلگەرسەك، بالاعا ينفەكسيا تۇسكەن كۇننىڭ وزىندە بالانى ساقتاپ قالا الامىز.  سوندىقتان بارىنشا بالاعا جۇقتىرماۋدىڭ امالىن جاساعان ماڭىزدى، - دەيدى ول.

سپيد ورتالىعىنىڭ پسيحولوگى رايا مامەدوۆا جۇكتىلىك كەزىندە ۆيچ جۇقتىرعانىن ەستىگەن ايەلدەر ءتۇرلى كۇيگە ۇشىرايتىنىن ايتادى.

ۆيچ - ادام يممۋنيتەتى تاپشىلىعى ۆيرۋسى. جىنىستىق جولمەن، قان ارقىلى جانە انادان بالاعا جۇعادى. كەيىنگى ەكى جىلدا قازاقستان ۆيچ بويىنشا دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋم رەيتينگىسىندە العاشقى ورىنداعى ەلدەر قاتارىنا كىرگەن.

قازاقستاندا ۆيچ 1987 جىلى تىركەلگەن. 2015 جىلعى مالىمەتتەر بويىنشا، بۇل ەلدە ۆيچ جۇقتىرعان 26 690 ادام بار. ال انادان بالاعا ۆيچ جۇقتىرۋ كورسەتكىشى 2007 جىلعى 8،4 پايىزدان 2015 جىلى 1،9 پايىزعا تومەندەگەن. ۆيچ جۇقتىرعان ادامنىڭ ءومىرىن دارىگەرلەر ونداعان جىلدارعا ۇزارتا الادى. ول اسقىنعاندا سپيد-كە اينالادى.

- وسىدان 10 جىل بۇرىنعى جاعدايمەن سالىستىرعاندا، ادامداردىڭ ەتى ۇيرەنە باستاعان. كوپشىلىك ستاتۋسىن ەستىگەندە بايسالدى قابىلدايدى.كوزقاراس وزگەردى. ءبىراق قورقىنىش بار. «ۆيچ جۇقتىرعان ايەلگە بالا تابۋعا بولمايدى» دەگەن ءسوزدى ايتۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. تاۋەكەلگە بارماي دارىگەردىڭ كەڭەسىن تىڭداۋ كەرەك. سوڭعى ۋاقىتتا ۆيچ-پەن ءجۇرىپ، ەكىنشى، ءۇشىنشى بالاسىن بوسانۋعا نيەت ەتكەندەر كوبەيدى، - دەيدى ول.

ال ايدانا ەرمەكبايەۆا كۇيەۋىمەن بىرگە ارنايى تەراپيا جاساتىپ ءجۇر. مەزگىلىمەن تاماقتانۋعا، يممۋنيتەتىن السىرەتپەۋگە تىرىسادى. كوڭىل-كۇيلەرىن بارىنشا كوتەرىڭكى ۇستاعىلارى كەلەدى. ءقازىر مەكتەپ جاسىنا ىلىنگەن قىزدارى كىشكەنتاي كەزىندە اۋىرىپ قالسا، زارەلەرى ۇشىپ قورىققاندارىن ايتادى. قان ناتيجەسى دۇرىس بولىپ شىققان كەزدە عانا ۇرەيلەرى باسىلعان. ول كۇيەۋىنەن ۆيچ ينفەكسياسىن قايدان جۇقتىرعانىن سۇراماعان.

— «قاتەلەسكەن شىعار» دەگەن وي ءالى كۇنگە كەلەدى. وتباسى بولعان سوڭ، قيىندىقتىڭ ءبارى وتكىنشى ەكەن. توركىنىمە قايتىپ بارسام، وعان قوسا ۆيچ جۇقتىرعانىمدى اكە-شەشەم بىلسە، قارابەت بولامىن دەپ وتباسىمدى ساقتاپ قالۋعا تىرىستىم. باستىسى – بالامنىڭ تولىق وتباسىندا ءوسۋىن قالادىم. باسىڭا سالسا، بارىنە كونەدى، كوندىگەدى ەكەنسىڭ. كۇيەۋىم ەكەۋمىز سويلەستىك، تىنىشتالدىق. قىزىم ءقازىر 12 جاستا. ەستى، ەرتە ەسەيدى. مەكتەپتى ءبىتىرىپ، وڭ-سولىن تانىعان سوڭ بار شىندىقتى ايتامىز دەپ وتىرمىز، - دەيدى ايدانا.

ديلارا يسا