شىندىعى شىنجىرلانىپ، وتىرىگى ورگە باسقان قوعامنىڭ كەز-كەلگەنى اقيقاتتى اشىق ايتار ادامدارعا ءزارۋ. سول شىڭعىرعان شىندىقتى كوزگە شۇقىپ جازىپ، جانعا باتىرا ايتاتىن از ادامداردىڭ ءبىرى فيزيكا-ماتەماتيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك اسقار جۇمادىلدايەۆ. قازاق قوعامىنداعى وتانشىلدىق سەزىم، ۇلتتىق مۇددە سىندى ءتۇيىنى تابىلماي، كەرىسىنشە، وزەكتىلىگى ءورشي تۇسكەن ماسەلەلەرگە قاتىستى عالىم اعامىزدىڭ وي-پىكىرىن بىلمەك نيەتپەن، اڭگىمەگە تارتقان ەدىك.

— اسقار اعا، ءسىز دامىعان ەلدەردىڭ عىلىم مەن بىلىمدەگى جەتىستىكتەرىن ءجيى ايتاسىز. ەندى قاراپ وتىرساق، اقش، جۇڭگو، جاپونيا سىندى ءومىردىڭ بار سالاسىندا باسقالاردان وق بويى وزىپ كەتكەن مەملەكەتتەر، ەڭ الدىمەن وتانشىلىدىق ماسەلەسىنە باسا ءمان بەرەتىندەي. ول ەلدىڭ ازاماتتارى دا شەتتەرىنەن پاتريوت. ال ءدال وسى ماسەلە دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا دەن قويدىق دەپ ۇرانداتقان قازاق ءۇشىن قۇنسىز بولىپ تۇرعانداي. وسىعان قاتىستى سىزدە قانداي پىكىر؟

— ءسوزدىڭ پارقى دەگەن ۇعىم بار. ءىستىڭ پارقى دەگەن ۇعىم بار. باتىس ەلدەرىنىڭ، مىسالعا اعىلشىن ازاماتىنىڭ وتانشىل بولىپ كەلەتىن سەبەبى ولاردا ەڭ الدىمەن ءىس جۇرەدى. ال ءبىزدىڭ قازاققا كەلسەڭىز، ءىسى ارتتا قالادى دا، ءسوزى وزىپ كەتەدى. بۇنى اباي دەگەن كىسى «قازاقتىڭ ىسىنەن ءسوزى ۇزىن» دەپ باياعىدا-اق ايتقان. وكىنىشكە وراي وسى كەمشىلىكتەن ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن ارىلا الماي كەلەمىز. وتانشىلدىق دەگەن ۇعىمنىڭ بىزدە كەمشىن قالىپ جاتقانىنا وسى سەبەپ. قىسقا قايىرعاندا مەندە وسىنداي جاۋاپ.

— ابايداي اسىل داريانىڭ سۋىن قانا ىشكەن قازاقتىڭ ءبىرى ءوزىڭىز دەپ بىلەمىز. قازاقتىڭ بويىنداعى بار كەمشىلىكتى جانعا باتىرا، بۇكپەسىز ايتا بىلگەن ابايدىڭ ايتقان اقىلىنا بۇگىنگى قازاق قانشالىقتى قۇلاق اسۋدا؟

— مەنىڭ پىكىرىمشە، ەشكىم قۇلاق اسىپ جاتقان جوق. ابايدىڭ ۇلىلىعى ونىڭ اقىندىعىندا ەمەس، ونىڭ اقىلدىلىعىندا. مەن ءۇشىن اباي ەڭ الدىمەن لوگيكاسى ءتۇزۋ، قيسىندى قازاق. ابايدى وسى ءۇشىن قۇرمەتتەيمىن. ويتكەنى ايتقان ءسوزىنىڭ بارلىعى اقىلدان شىعادى. اقىلدان شىققان ءسوز جۇرەككە جەتەدى. اباي دەگەن كىسىنىڭ ءجۇز جىل بۇرىن ايتقاندارى ناق وسى كۇنى ايتىلعانداي، اكتۋالدى دۇنيەلەر. ايىرماشىلىق تەك ءبىر-اق نارسەدە. اباي كومپيۋتەر، ينتەرنەت، ۇشاق دەگەندى بىلمەگەن. مەن تەك ابايدىڭ ءسوزىن مۇقاعالي ايتقانداي «شەكپەن كيگەن قازاقتىڭ قارا ولەڭىن، شاپان جاۋىپ، وزىنە قايتارامىن». مەن تەك يبراھيم قۇنانباي ۇلىنىڭ سوزىنە كومپيۋتەر، ينتەرنەت، ۇشاق سەكىلدى سوزدەردى قوسىپ قايتارامىن. ءبىراق سول سوزدەردى ۇعىپ جاتقان ادام بار ما، جوق پا، ول جاعىن بىلمەيمىن.

— مەملەكەت پاتريوتتىق تاربيە، ۇلتتىق يدەولوگيا، ۇلتتىق مۇددە دەگەننىڭ بايىبىنا بارماي وتىر دەلىك. ءبىراق وسى جولدا تالاي ءىس تىندىرىپ، قازاققا قالتقىسىز قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ادامداردىڭ ىسىنە توسقاۋىل قويۋ، كەدەرگىلەر كەلتىرۋ سىندى كەلەڭسىزدىكتەردىڭ كوپ كەزدەسەتىنى اقىلعا قونبايتىن دۇنيە. سوندىقتان بولار، مۇنداي ادامدار كولەڭكەدە قالىپ جاتادى. وسىمەن كەلىسەسىز بە؟ 

— بۇل راس. مەن تاعى دا ءسوزدىڭ باسىنا قايتا ورالايىن. ءىستىڭ پارقى — ءسوزدىڭ پارقى دەيدى. تەوريا دەگەن بار. پراكتيكا دەگەن بار. بىزدە تەوريا جۇزىندە بيلىك باسىنداعىلار جالپى دۇرىس اڭگىمە ايتادى. ولاردىڭ قيسىق ءسوزىن ەستىگەن ەمەسپىن. ءبىراق پراكتيكا جۇزىندە سول اڭگىمەلەردىڭ بارلىعى ءوڭىن اينالدىرىپ شىعا كەلەدى. بۇل جەردەن قازاقتىڭ تاعى ءبىر كەمشىلىگى شىعادى. ءار ەلدىڭ ءوز ادەت-عۇرپى بولادى. مىسالعا، قازاق ۇلكەن كىسىنى «ءسىز» دەپ سىيلايدى. ال، شۆەسيادا ۇلكەن كىسىگە «سەن» دەۋىڭ كەرەك. ەگەر وعان «ءسىز» دەپ ايتساڭىز ول سىزگە قاتتى وكپەلەۋى مۇمكىن. لوگيكا مىنانداي: ادامنىڭ بارلىعى تەڭ. ماعان «ءسىز» دەگەنىڭىز مەنى كەمسىتكەنىڭىز. مۇنىڭ جاسى ۇلكەن، سوندىقتان كۇش-قۋاتى از، اقىلى كەم. دەمەك، بولاشاعى جوق دەپ كەمسىتىپ وتىرسىز دەيدى. مىنەكەي، شۆەدتىڭ لوگيكاسى وسىنداي. بۇعان قاراپ شۆەدتىڭ لوگيكاسى جاقسى، قازاقتىكى جامان دەگەن قورىتىندى شىعا ما؟ جوق. ءيا بولماسا، قازاقتىڭ لوگيكاسى جاقسى، شۆەدتىڭ لوگيكاسى جامان دەگەن قورىتىندى شىعا ما؟ جوق. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى ءار ەلدىڭ سالتى باسقا، يتتەرى الا قاسقا. دەمەك ءار ەلدىڭ، ءار ۇلتتىڭ ماقساتى ءوزىنىڭ ادەت-عۇرپىن، ءوزىنىڭ ءۇردىسىن زامان تالابىنا ۇشتاستىرا ءبىلۋ. مەن مۇنى بىلاي دەپ ايتامىن: قازاق ەل بولىپ قالۋ ءۇشىن تەحنوكراتتىق ەلگە اينالۋ كەرەك. تەحنوكراتتىق ەلگە اينالماي قازاق ەل بولمايدى. «ۇلتتىق نامىس، ۇلتتىق رۋح» دەگەن ءسوزدى قازاق كوپ ايتادى. مۇنىڭ بارلىعى تەحنوكراتتىق رەفورما بولماي، بوس ءسوز بولىپ قالادى. رۋح دەگەن نە ءوزى. «ويباي، رۋح قايدا؟» دەپ ءسىز كۇنىگە ءجۇز رەت ايقايلاڭىز. نە وزگەرەدى؟ ءبىر بەس مينۋتقا ءسىزدىڭ رۋحىڭىز كوزىن اشار، «ءاي نە بولىپ قالدى، بۇل نە شۋ؟» دەپ. سودان كەيىن قايتادان قالىڭ ۇيقىعا كەتەدى. رۋحىڭىز ۇيىقتاماي، مۇلگىمەي، سەرگەك ءجۇرۋ ءۇشىن ونىڭ ارتىندا ءبىر تىرەك بولۋ كەرەك. بۇل تىرەك تەحنوكراتتىق. ياعني، قازاقتى وزگەلەرگە مويىنداتاتىن ءوزىنىڭ جاسايتىن بىردەڭەسى بولۋ كەرەك. قازاق دەگەن اقىلدى حالىق. مىنەكەي، جاساعان زاتتارىن قاراڭىز دەگىزەتىندەي. مىسالعا، جاپوندىق ساپا دەيتىن ۇعىم بار. ول نە؟ «تويوتانى» ايتايىق. ونى جۇرتتىڭ بارلىعى الادى. «ءسونيدى» ايتايىق. وعان دەگەن سۇرانىس سۇمدىق. جاپون كومپيۋتەر جاساسا بۇگە-شىگەسىنە دەيىن كەرەمەت قىلىپ، ءتۇبىن تۇسىرە جاساپ شىعادى. سوندىقتان، جاپوندىق ونىمگە جۇرتتىڭ بارلىعى باسىن يەدى. تاعى ءبىر مىسال. جاپوننىڭ جازۋشىسى مىقتى دەيدى. مۋراكامي دەيتىن قالامگەر بار ولاردا. قازاقتا دۋلات يسابەكوۆ دەيتىن جازۋشى بار. سالىستىرا تۇسسەك دۋلات اعامىزدىڭ تالانتى مۋراكاميدىڭ تالانتىنان اسىپ تۇسپەسە، ەش كەم ەمەس. ءبىراق، جۇرتتىڭ بارلىعى مۋراكاميدى بىلەدى، دۋلات اعامىزدى قازاقتان وزگە ەشكىم بىلمەيدى. نەگە ولاي؟ بۇل جەردە تاعى دا ابايعا ورالۋىمىز كەرەك. شاكارىم قاجى «يبراھيم مىرزا حاكىم ەدى. دانىشپان ەدى. اتتەڭ تۇرعان جەرى قازاقتىڭ ءىشى بولعاندىقتان ۇلىلىعى كورىنبەدى، ءقادىرى ازىراق ءبىلىندى» دەيدى. دۋلات اعامىز دا قازاقتىڭ مىقتى جازۋشىسى. ءبىراق، قازاقتىڭ اراسىندا جاساعاندىقتان ءقادىرى ازىراق ءبىلىنىپ تۇر. نەلىكتەن؟ ويتكەنى، جاپوننىڭ «تويوتاسىن» ايتتىق، «ءسونيىن»، كومپيۋتەرىن ايتتىق. جاپوندىق ساپا، جاپوندىق ءىس دەيتىن ۇعىم بار. دۇنيەدە جاپوندار جاساعان ءونىم جايىندا «بۇل كەرەمەت، ساپالى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. سوندىقتان، جاپون بولعاندىقتان دا مۋراكاميدى مىقتى جازۋشى دەپ تانيدى. ەگەر قازاقتار دا مىقتى ءبىر كومپيۋتەردىڭ ءتۇرىن ويلاپ تاپسا، نە ءبىر اۆتوكولىكتەردى جاسايتىن بولسا، وندا بىزگە دە قاتىستى وسىنداي ءبىر تۇسىنىكتەر قالىپتاسار ەدى. قازاق ءىسى، قازاقى ساپا دەگەن ۇعىم پايدا بولار ەدى. سوندا بۇل ساپانىڭ باسقا دا سالالارعا سەپتىگى تيەر ەدى. سوندا بارىپ دۋلات اعامىزدىڭ اتى الەمگە جايىلار ەدى. ال ەندى بىرەۋلەر ايتادى: «تەحنوكراتتىق بولماساق تا دۇنيەدەن قۇرىپ كەتپەيمىز» دەپ. بۇل دا راس. قۇرىمايمىز. ءبىراق دۇنيەدە ەلدىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. جەتەككە جۇرەتىن ەل جانە جەتەكتەيتىن ەل. مىسالعا، اقش، ۇلىبريتانيا، جاپونيا سياقتى ەلدەردىڭ باستى ماقساتى كەرەمەت كومپيۋتەرلەردى شىعارۋ دا، وزگە ەلدەردىڭ ماقساتى سولار شىعارعان كومپيۋتەرلەردى ساتىپ الۋ. قىسقاشا ايتقاندا ولار ءوندىرۋشى ەل دە، قالعانىنىڭ بارلىعى سولاردىڭ ءونىمىن تۇتىنىپ، جەتەگىندە جۇرەتىن ەلدەر. بۇل دەگەنىمىز ەكسپانسيانىڭ جاڭا ءتۇرى. ونى بىلاي تۇسىندىرەيىن. مىسالعا، رۋحاني بايلىقتى الىپ قارايىق. بۇل ماسەلە جاپونيادا بولۋى مۇمكىن. جۇرتتىڭ بارلىعى تەحنوكرات بولىپ كەتتى، رۋحاني قۇندىلىقتار قۇلدىرادى دەپ ول جاقتا بىرەۋلەر مازاسىزدانۋى مۇمكىن. ال بىزگە نە كەرەك ول؟ مىقتى ەلدەر ايتادى: «سەن مەنىڭ تاۋارىمدى ساتىپ ال، مىندەتىڭ سول. قالعان ۋاقىتىڭدى رۋحاني بايلىق قايدا كەتتى، ءتىلدىڭ ءحالى نەگى مۇشكىل دەپ وتكىزە بەر. وسىنى انىقتاۋ ءۇشىن جينالىس جاسا، كونفەرەنسيالاردى ۇزبەي وتكىز، داۋلاس، تالاسقا ءتۇس، ويبايعا سال. ءبىراق، بىرەۋىڭ «گايكا» بۇراما، بىرەۋىڭ كومپيۋتەر شىعارما، كولىك قۇراستىرۋدى ۇيرەنبە. مۇنىڭ بارلىعىن سەن بىزدەن الساڭ بولادى» دەيدى. وكىنىشكە وراي ءبىزدىڭ زيالى قاۋىم وسىنى تۇسەنبەي وتىر. بۇل قازاققا وتە ءقاۋىپتى نارسە. تاعى دا ايتام. قازاق قازاق بولىپ قالۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن تەحنولوگيالىق جانە تەحنوكراتتىق جەتىستىككە جەتۋ كەرەك. مۇنداي جەتىستىك بولاتىن بولسا، جاس بالانىڭ ءوزى مۇنى ماقتانىش تۇتاتىن بولادى. ويتكەنى ءىس ءسوزدى باستايدى. ءقازىر قازاققا ەڭ كەرەك نارسە تەحنوكراتتىق كوزقاراس، تەحنولوگيالىق جاڭالىق جانە وسىنىڭ بارلىعىن ابايمەن، ۇلتتىق باعىتتاعى تالىم-تاربيەمەن ۇشتاستىرۋ. مۇندايدىڭ مۇمكىن ەكەنىن الەمدەگى وزىق ويلى ەلدەر دالەلدەپ بەردى. مىسالعا كورەيانى، مالازيانى، جاپونياداي ەلدەردى الىپ قارايىق. بۇلار قانشا جەردەن مىقتى كومپيۋتەر جاساسا دا، وزدەرىنىڭ ۇلتتىق سالت-ساناسىن التىن قۇساپ ساقتاپ، دامىتىپ وتىر. جاپونداردا كاليگرافيا دەگەن ونەر بار. بۇل ادەمى جازۋ دەگەن ءسوز. ادەمى جازۋ كىمگە كەرەك دەپ قازاق ونى تۇسىنبەيدى. ەسەسىنە بىزدە ايتىس ونەرى بار. ءبىز كەيدە ماقتانامىز، ايتىس قازاقتا عانا بار، باسقا ەشكىمدە جوق دەپ. نەگە ەشكىمدە جوق. ويتكەنى ول ەشكىمگە كەرەك ەمەس . بۇدان شىعاتىن قورىتىندى اركىمنىڭ مەنتاليتەتى، سانا-سەزىمى، ادەت-عۇرپى بولەك بولادى. اناعان-مىناعان دالاقتاي بەرۋدىڭ دە قاجەتى جوق. ابايدىڭ ءسوزى بار تاعى دا. اقساقال ايتتى، باي ايتتى. كىم بولسا مەيلى، سول ايتتى. اقىلمەنەن جەڭسەڭىز دەيدى. مىنەكەي، ءبىز وسى ءسوزدى ۇمىتپاۋعا ءتيىسپىز. اناۋ ايتىپتى، مىناۋ ءبۇي دەپتى دەپ، انادان ءبىر جۇلقىپ، مىنادان ءبىر جۇلقۋدىڭ كەرەگى جوق. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ءانىڭىزدى، كۇيىڭىزدى ساقتاڭىز. ءسىز جەتى اتاڭىزدى ءبىلۋ ءداستۇرىن دارىپتەڭىز. وسىنىڭ بارلىعىن ساقتاي وتىرا، جاڭا زامانعا بەيىمدەلىپ، تەحنوكراتتىق ەلگە اينالىڭىز. سوندا عانا قازاقتىڭ بولاشاعى بولادى.

— ءسىز كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن، ارينە، ءبىلىم-عىلىمنان ىزدەگەن ابزال. الايدا رەفورمادان كوز اشپاي كەلە جاتقان سالانىڭ ءوزىن الدىمەن اياققا نىق تۇرعىزۋ كەرەك سەكىلدى. باسقاسىن ايتپاعاندا، ءبىر عانا ءمۇعالىم مارتەبەسىن كوتەرۋدىڭ ءوزى كۇش بولىپ تۇر ەمەس پە؟

— ادامعا ەڭ جاقىن، ەڭ كەرەك ەكى ماماندىق ءمۇعالىم مەن دارىگەر. مەنىڭ بىلۋىمشە. ءسىزدىڭ بىلۋىڭىزشە دە سولاي بولۋ كەرەك. اباي دا مۇنى دۇيەدەگى ەڭ اسىل ەڭبەك دەپ باعالاعان. ال سوندا وسىنداي قاسيەتتى كاسىپتى مەڭگەرگەن ادامداردىڭ جالاقىسى بايقاساڭىز ورتا جالاقىعا دا جەتپەيدى ەكەن. بۇل نە سوندا. تاعى ءبىر مىسال ايتايىن. زەرتتەۋلەر بويىنشا، قازاقستاندا ەڭ پاراقور ەكى ماماندىق بار ەكەن. ەڭ پاراقورلارى وسى ءمۇعالىم مەن دارىگەرلەر ەكەن. ەندى بۇعان كىم كىنالى. ءمۇعالىم مەن دارىگەر مە. جوق. مەنىڭ ويىمشا مۇنداي جاعداي بىزدەگى ساياساتتىڭ كەمشىلىگىنەن قالىپتاستى. ءسوز بەن ءىستىڭ اراسىندا بەرىك بايلانىس جوق. ياعني، ءسوز جۇزىندە دارىگەر مەن مۇعالىمگە جاعداي جاسايمىز، بارلىعى تاماشا بولادى دەيدى، ءىش جۇزىندە وعان كەلتىرمەيدى. ايتپەسە ءمۇعالىم مەن دارىگەر جەتىسكەننەن پارا الا ما. ءسىز وسىنى ويلاپ كورىڭىزشى.

— بۇگىن بىزدە عالىم كوپ. اسىرەسە ەل باسقارىپ، بيلىك ايتقان اعالارىمىزدىڭ اراسىندا عىلىمي اتاعى جوق ادام كەمدە-كەم. سوندا قالاي، شىن مانىندەگى عالىمدار دەۋگە كەلمەس، ءبىراق عىلىمنىڭ بار مۇمكىنشىلىگىن، بار پايداسىن بىلەتىندەر باسقارعان ەلدىڭ نەلىكتەن ەڭسەلى عىلىمى جوق؟ 

— ونىڭ سەبەبىن بىلمەيمىن. مەنىڭ ماقساتىم  — تەك قانا عىلىم. مەن سىزگە كورگەنىمدى عانا ايتايىن. مىسالعا قانىش يمانتاي ۇلى ساتبايەۆ دەگەن كىسى بولعان. سول كىسى زاماننىڭ ەڭ قيىن شاعىندا، سوعىس ۋاقىتىندا ستالينگە كىرىپ، ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىن اشۋ جونىندەگى بۇيرىققا قول قويعىزعان. سول اكادەمياعا بۇكىل كەڭەس وداعىنان نەبىر مىقتى عالىمداردىن شاقىردى. اكادەميا وداقتاعى ءتاپ-تاۋىر اكادەميالاردىڭ ءبىرى بولدى. قازاقتىڭ بەتكە ۇستار عالىمدارىنىڭ بارلىعى سول عىلىم اكادەمياسىنان شىقتى. ەندى وسى عىلىم اكادەمياسى 50 جىل ءومىر ءسۇردى دە، 51 جىلعا كەلگەندە ءبىر-اق كۇندە جابىلدى دا قالدى. بيۋدجەتتى ۇنەمدەيمىز دەپ ىستەلگەن تىرلىك بولسا كەرەك. بۇل ۇلكەن قاتەلىك بولدى. ەندى بۇگىن عىلىمنان بەرەكە كەتتى. عالىم ءبىر بولەك، عىلىم ءبىر بولەك. بۇعان نە سەبەپ دەسەڭىز، مەملەكەت ءوز فۋنكسياسىن اتقارعان جوق. عىلىمي كوميتەت دەيتىن بار مىسالى. ول عىلىمي مەكەمە. سول ءوزىنىڭ فۋنكسياسىن اتقاراتىن بولسا، بۇل جاعداي رەتتەلەر ەدى. پەداگوكتار كوپ قورعاپ، فيزيك ماماندار ازايعان جاعدايدا، العاشقىسىنا كۆوتانى از ءبولىپ، سوڭعىلارىنا كوبەيتىپ وتىراتىنداي تەتىكتەرمەن ىقپال ەتۋگە بولادى. بۇل مەملەكەت موينىنداعى قىزمەت. ءبىراق تا بۇل قىزمەت دۇرىس اتقارىلماي وتىر. وسىدان مەملەكەتتىڭ بيلىگىندەگى اعايىنداردا ۇلتتىق نامىس، پاتريوتتىق سەزىمنىڭ جوق ەكەنى اڭعارىلادى. مىسالعا اكىمدى ەلباسىمىز نە ءۇشىن سايلايدى. حالىقتىڭ قامىن ويلاسىن، ەلگە قىزمەت ەتسىن دەپ سايلايدى. ديسسەرتاسيا قورعاسىن دەپ سايلامايدى. اكىم بولسا مۇرنىڭ بار دا ءبىر ءسىڭبىر دەپ عالىم اتانىپ شىعا كەلەدى. سوندىقتان وسىنداي كۇلكىلى جاعدايعا تاپ بولدىق. ءقازىر قازاقتا نە كوپ، عىلىمي اتاعى بار ادام كوپ. ءبىر بۇل عىلىم كوپ دەگەن ءسوز ەمەس. وكىنىشكە وراي، وسىنداي نارسەلەر تەك قانا عىلىمدا دەسەڭىز قاتەلەسەسىز.

— اسقار اعا، ءبىزدى ىشتەن ءىرىتىپ وتىرعان جەمقورلىق، ادىلدىكتى ساقتاۋداعى السىزدىك، سوسىن باردىڭ بايىبىنا بارماۋ، جۇيەسىزدىك. مىنە، بۇگىنگى قازاقتىڭ قاسىرەتى مەنىڭ تۇسىنىگىمدە وسىلار. ەندى بۇل ايتىلعانداردىڭ باستاۋى نەدە دەسەك، ءسىز ايتىپ وتكەن ءسوز بەن ءىستىڭ الشاقتىعىنا كەلەمىز بە تاعى؟

— ءسوز بەن ءىستىڭ الشاقتىعى. ەڭ باستى سەبەپ وسى. ايتا بەرسەڭ، قوپارا بەرسەڭ كوبەيە تۇسەدى ارينە. ماسەلەن قازاقتىڭ جاقسى ءبىر قاسيەتى بار. اعايىنگەرشىلىك دەگەن. ءبىراق ءبىز ونى تەرىس جاعىنا اۋدارىپ جىبەردىك. ءقازىر مىسالى ادامدى ىسكەرلىك قاسيەتىنە قاراپ باعالامايدى. وزىنە بەرىلگەندىگىنە قارايدى. ەڭبەكقورلىعىنا ەمەس، مەن ايتقاندى ورىنداي ما، جوق پا دەپ باعالاپ جاتادى. وسىندايدان ءبىز كوپتەگەن كەمشىلىكتەرگە بوي بەردىك. جەمقورلىق دەگەن ءتۇرلى جاعىمسىز جايتتار بەلەڭ الىپ بارادى دەيمىز. نەلىكتەن. ويتكەنى حالىق قولداپ وتىر. وسىنى بايقايسىز با. حالىق قولداماسا ول قايدان شىعادى. مىسالعا ۇلتتىق ءبىرىڭعاي تەستىلەۋ بار، جىلىنا ءتورت رەت كەلەتىن ەمتيحاندار بار. سول كەزدەرى جۇرتتىڭ بارلىعى مەنى ىزدەي باستايدى. سوعان تاڭعالامىن. وندايدا مەن قاشىپ كەتەم. تەلەفون دا جوق، ەشتەڭەم دە جوق. تىعىلىپ قالام. ەشكىم تابا المايدى مەنى. باسقا ۋاقىتتا ەشكىمگە كەرەگىم جوق. سونداعى ماقساتى ەمتيحانعا كومەكتەس. ءتۇسىرىپ جىبەر، وتكىزىپ جىبەر. بىلايشا ايتقاندا زاڭدى بۇز دەگەن ءسوز. بۇل قازاقتىڭ قانىنا ابدەن ءسىڭىپ قالعان. ونى بايقامايدى. نەلىكتەن ويلانبايدى. مەن رەسپۋبليكانىڭ ازاماتىمىن. زاڭدى بۇزۋ مىندەتىم ەمەس، بۇزبايمىن دا. نەلىكتەن ادامدى قىلمىسقا يتەرمەلەيدى. جەمقورلىقتى ءوزىمىز اكەلەمىز، ءوزىمىز جاسايمىز. ءبىراق بۇل تەك قازاققا عانا ءتان كەمشىلىك ەمەس. باسقا ۇلتتاردا دا بار دۇنيە. الايدا اقىلدى حالىق وزىندە بار كەمشىلىكتى مويىنداي ءبىلۋ كەرەك. تەك قانا مويىنداماي، سونى جوندەي ءبىلۋ كەرەك. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى قازاق وسىنداي كەمشىلىگى بار ەكەنىن ءبىلىپ، مويىنداپ، ءوزىن وزگەرتۋ جاعىنا ارەكەت جاساسىن.

— بۇنىڭ بارلىعىن قازاق جامان دەپ ەمەس، قازاق جاقسى بولسىن دەپ ايتامىز عوي، اعا. 

— مىندەتتى تۇردە. قازاق جامان دەمەيمىن. مەن تەك قانا شىندىقتى ايتام. اباي سياقتى. وسى ايتىلعان سوزدەرىمنىڭ بارلىعىن ابايدىڭ كىتابىنان تاباسىز.

— وسىعان وراي ءبىر سۇراق قويعىم كەلىپ وتىر. جالپى ومىرىڭىزدە قازاق بولعانىڭىزعا ماقتانعان، سونداي سەزىمنەن كەۋدەڭىزدىڭ قۋانىشتان كەرىلگەن ساتتەرى بولدى ما؟

— مەن ەش ۋاقىتتا قازاق بولىپ تۋعانىما ماقتانعان دا ەمەسپىن، وعان وكىنگەن دە ەمەسپىن. ءار ادامنىڭ ءوزىنىڭ ۇلتى بار. ءار ادامنىڭ تەگى بار. ۇلتتىق نامىس، ۇلتتىق رۋح دەگەن ءسوز مەنىڭ ويىمشا بىلاي بولۋ كەرەك. ەگەر قازاق ءبىر مىقتى تەورەما دالەلدەسە، ەگەر قازاق ءبىر مىقتى زاڭ اشسا، مىنەكەي سوندا ۇلتتىڭ اتى شىعادى. قورىتا ايتقاندا ءسىز سوزبەن ەمەس، ىسپەن شىعارۋىڭىز كەرەك ۇلتتىڭ اتىن. مۇنىڭ باسقا جولى جوق.

دەرەككوز: newsasia.kz