استانادا جارتىلاي جەرگە كىرىپ كەتكەن جاتاعان ۇيلەر كوپ ءالى. ول ۇيلەردىڭ اۋلالارى تولعان «قۇلپىتاس. پامياتنيك» دەگەن «جارنامالار». قۇددى ازىرەيىل پەرىشتەنىڭ قولىمەن جازىلعانداي، جان تۇرشىكتىرەدى. ۇرەيلى كوشەلەرگە ۇركە قارايتىن بولدىق.

ساكەن سەيفۋللين كوشەسىنىڭ «استانالىق بازار» ورنالاسقان تۇسىنان تومەنىرەك جالعاسىنا ءتۇسىپ كورىڭىز... قۇلپىتاس قاشامايتىن قازاق جوققا ءتان! كەنەسارى كوشەسىنىڭ «سپۋتنيك» ساۋدا ورتالىعىنا تاياۋ ماڭى، «جاستار» شاعىن اۋدانى، احمەت بايتۇرسىنوۆ، ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ كوشەلەرى... تىزە بەرسەك، سول سياقتى جەرلەردىڭ بارىندە – «قۇلپىتاس. پامياتنيك». بۇل رەتتە، قۇجىناعان قۇلپىتاستان كوز سۇرىنەتىن الماتىداعى رايىمبەك داڭعىلىنىڭ بويىن دا مىسال ەتە كەتكەن ءجون. ءتىپتى، سول مەگاپوليسىمىزدە «ولىك بيزنەسىنە» بەلسەنە كىرىسكەن ءبىراز مەكەمە دە بار. ولاردا تابىت – 20-200 مىڭ، تەمىر قورشاۋلار – 10-50 مىڭ، كاتافالك قىزمەتى – 20-300 مىڭ، ءمايىتتى توڭازىتقىشتا ساقتاۋ – 7-10 مىڭ، جۋىندىرۋ – 8-12 مىڭ، قابىرشىلەر توبى – 15-30 مىڭ تەڭگە كولەمىندە. ەندى وسىلاردىڭ ەڭ تومەنگى جالپى باعالارىن قوسا ەسەپتەسەك، 80 مىڭ تەڭگە شىعادى. ال جوعارى باعالارىنىڭ جالپى قوسىندىسى – 602 مىڭ تەڭگە. كىسى ولىمىنە ءباس تىككەندەي باسەكەلەستەر وڭكەي!

ونسىز دا از قازاقتىڭ بىر-بىرىنە قازا تىلەگەندەي كورىنەتىنى – جامان ىرىمنىڭ نىشانى. «ءولىمدى جەردە مولدا سەمىرەر» دەگەن ماتەل قورقىنىشتى. ءبىراق، ونى بۇگىنگى «قۇلپىتاسشىلارعا» باعىتتاپ وزگەرتسە دە بولعانداي. الماتىنى بىلاي قويا تۇرعاننىڭ وزىندە، الگى استاناداعى ءاربىر قاشاۋشىلاردىڭ قويعان باعاسى ءارتۇرلى. ءمارمار، گرانيت، بازالت، مالاحيت، سياقتى قازاقستان، رەسەي، ۋكراينا ەلدەرىنەن تاسىمالدانعان تاستار مەن جازۋىنىڭ، سۋرەتىنىڭ كولەمىنە بايلانىستى، 20 مىڭ تەڭگەدەن جوعارى شاما. ەندى اۋقاتتىلار مەن اۋمالى-توكپەلى جاعدايداعىلاردىڭ قازاسىنا بايلانىستى قۇبىلتپاسا، جارار ەدى.

سولاي بولۋى دا مۇمكىن عوي؟

ءنۇرالى جولدىبايەۆ اتتى جىگىتتىڭ قاراماعىنداعى قۇلپىتاس قاشاۋشى كىسى بۇل سۇراققا بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى:

– مىنا ساكەن سەيفۋللين اتىنداعى كوشەنىڭ شاعىن عانا جارتى بولىگىندە 2003 جىلى 3-اق قۇلپىتاس قاشاۋشىلار بولعان. كەيىن باسەكەلەستەر شىعا باستادى دا، بۇگىندە 24ء-ى تۇر. الداعى ۋاقىتتا بۇدان دا كوبى اشىلادى دەپ ويلايمىز. ءبىزدىڭ قوجايىننىڭ ءوزى وسى جەردەن 3 نۇكتە اشىپ العان. وزگەلەرىندە 7-8 نۇكتەگە دەيىن بار. ال ءسىز سۇراعان باعاسىنا كەلسەك، ءبىزدىڭ ءبىر قۇلپىتاس كەمىندە 35 مىڭ تەڭگەدەن 1،5 ميلليونعا دەيىنگى ارالىقتى قۇرايدى. سۋرەتىمەن كەرەك بولسا، ەڭ ارزانى – 45 مىڭ تەڭگە. ءبىراق، تاستىڭ قالىڭدىعى، ەنى جانە ۇزىندىعى وتە قوراش بولادى. وسىنداعى 1،5 ميلليوندىق قۇلپىتاسقا دا تاپسىرىس بەرۋشىلەر بار. قوجايىنىمىز وسى ءبىر نۇكتەسىندە جۇمىس ىستەيتىن ەكى ادامعا ءار تاستى جازعانىمىز ءۇشىن 5 مىڭ تەڭگەدەن ەڭبەكاقى تولەيدى. قالعان اقىسى – ءوز شارۋاسى.

ميلليونەر دەمەي كورىڭىز ەندى! ءبىز «بايدىڭ اسىن بايعۇس قىزعانادى» دەرلىكتەي ءىشتارلىققا باراتۇعىن پيعىلدا ەمەسپىز. ايتپاعىمىز – اركىمنىڭ جەكە مۇددەسىنە جالدانىپ جۇرگەن شەبەرلەردى ءبىر ورتالىققا شوعىرلاندىرىپ، قالا بويىنشا قۇلپىتاس جاساپ شىعاراتىن جالعىز نۇكتە اشۋعا مۇمكىندىك جاسالۋ كەرەك سياقتى. تۇراقتى ءبىر باعامەن. زاڭعا زاڭ قوسىلىپ، پوليسەيلەردىڭ پارمەنىن ارتتىرعان زايىرلى قوعام وسى جاعىن دا ەسكەرەر دەگەن نيەت قوي. ايتپەسە، شەتتەن كەلەتىن قۇرمەتتى كىسىلەردىڭ «قازاقستان ەلورداسىنىڭ حالقى قىرىلىپ جاتىر ما؟..» دەپ ويلاپ قالماسىنا كەپىلدىك بەرە المايمىز.

بۇعان ءسىز نە دەيسىز؟

استانا قالالىق تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىن قورعاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك ينسپەكسيانىڭ باستىعى كاميلا قوقىموۆا «جەكە بيزنەسكە ءبىز ارالاسا المايمىز» دەپ وتىر. ونىڭ ايتۋىنشا، الماتىداعى كەڭساي زيراتىنا ۇقساتىپ، استاناعا دا تانىمال تۇلعالارعا ارنالعان پانتەون سالىنعانمەن، وعان ارنايى قۇلپىتاس جاسايتىن ورتالىق اشىلمايتىن كورىنەدى. دەمەك، كورىنگەن كوشەدەگى «ولىك بيزنەسى» داۋىرلەپ، قازاق استاناسىن ودان سايىن قابىرشىلەر قالاسى ەتۋگە جول اشىلاتىن ءتۇرى بار.

– قۇلپىتاس قاشاۋشىلاردىڭ ءدال قالا ورتالىعىندا قۇجىناپ كەتكەنى تىم ەرسى، ارينە. دەي تۇرعانمەن، ولاردى ءبىر ارناعا شوعىرلاندىرۋ ءبىزدىڭ مەكەمەنىڭ مىندەتىنە جاتپايدى. تەك مەملەكەتتىك قورعاۋعا الىنعان ەسكەرتكىشتەرگە جاۋاپ بەرەمىز. ەڭ كەمىندە، ءار ءۇيدىڭ قابىرعاسىنا ورناتىلعان ەسكەرتكىش تاقتالار تۋرالى سۇراق قويۋلارىڭىزعا بولادى. قالانىڭ كىرە بەرىسىندەگى كوركەمدەلگەن كۇمبەزدى زيراتتاردىڭ شاريعات شارتتارىنا سايكەس كەلمەيتىنى شىندىق. ونداي بوس ىسىراپتىڭ قاجەتى قانشا؟!. – دەۋدەن ارىگە بارمادى، كاميلا حانىم.

ءيا، توبەسى كوك تىرەگەن كەسەنە تۇرعىزباق تۇگىل، قابiردەگi قۇلپىتاسقا سۋرەت سالۋ نەمەسە مولالار اراسىنا اياقجول جۇرگiزۋ دە شاريعاتقا قايشى. ول جاعىن ءسادۋاقاس عىلماني اتىنداعى ورتالىق مەشىتكە بارىپ، تاعى ءبىر ناقتىلاپ الدىق. ءبىر عاجابى، سول مەشىتتىڭ ءدال ىرگەسىندە دە پورترەتتى قۇلپىتاستاردىڭ ءتۇر-تۇرى قاشالۋدا.

P.S. امەريكانىڭ دجوردجيا شتاتىنداعى ۆۋدستوك قالاشىعىندا جەرگىلىكتى تۇرعىندار ماشينا قاعىپ كەتكەن بوب اتتى كۇركەتاۋىقتى ازا تۇتقان ەدى. سودان، ول قالانىڭ كىرەبەرىسىنە جەرلەنىپ، باسىنا شاعىن مەموريال ورناتىلدى. Facebook الەۋمەتتىك جەلىسىنەن كۇركەتاۋىققا ارنالعان توپ اشىلىپ، وعان ارنايى كوڭىل ايتۋلار دا قارشا جاۋعان. بىرەۋدىڭ قاڭسىعىن تاڭسىق كورىپ ۇيرەنگەن ءبىزدىڭ مىنا تۇرىمىزبەن سونداي ارەكەتكە دەيىن بارماسىمىزعا تاعى كەپىلدىك جوق.

ەركەعالي بولات ۇلى