بي-بي-سي اقپارات اگەنتتىگى سيريادا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى (بۇۇ) مەن وزگە دە ۇيىمداردىڭ اتىنان كومەك كورسەتكەن كىسىلەردىڭ گۋمانيتارلىق كومەكتىڭ وتەۋى رەتىندە سيريالىق ايەلدەرمەن جىنىستىق قاتىناسقا بارعاندارى تۋرالى اقپارات تاراتتى.

سيرياداعى سوعىسقا بايلانىستى ءۇي-جايلارىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان ميلليونداعان بوسقىن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ گۋمانيتارلىق كومەكتەرىمەن كۇنەلتىپ كەلەدى. ءۇش جىل بۇرىن وسىعان ۇقساس جاعىمسىز ارەكەتتەرگە بايلانىستى ەسكەرتۋلەر جاسالعانىمەن، سيريانىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىندا ءالى دە وسىنداي وقيعالار تولاستار ەمەس.

بۇۇ  مەن وزگە دە كومەك كورسەتۋ ۇيىمدارى «جىنىستىق قاناۋشىلىق پەن زورلىق-زومبىلىققا» كوز جۇما قارامايتىندارىن جەتكىزدى. جانە ايماقتاعى جەرگىلىكتى سەرىكتەس ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان جاسالعان بۇل سويقان ارەكەتتەردەن بەيحابار ەكەندىكتەرىن ايتادى.

ال دانيەل سپەنسەر جىنىستىق قاناۋشىلىققا ۇشىراعان كومەككە مۇقتاج جاندارعا بايلانىستى وقيعالاردىڭ سيريانىڭ وڭتۇستىگىندە ءجيى كەزدەسەتىنىن ناقتىلادى.

دانيەەل سپەنسەر

«ايەلدەر كومەك كورسەتەتىن ورتالىقتارعا اتتاپ باسا المايدى»

بي-بي-سي اگەنتتىگىنە اقپارات بەرگەن كومەك ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى «كومەكتىڭ وتەۋى رەتىندە جىنىستىق قاتىناسقا كۇشتەۋ وقيعالارىنىڭ ءجيى ۇشىراساتىندىعى سونشالىقتى – كەيبىر سيريالىق ايەلدەر كومەك كورسەتىلەتىن نىساندارعا بارۋدان تارتىنادى. ەگەر ول جەرگە بارسا، وزگەلەردىڭ ولار تۋرالى جامان ويلاپ قالۋى مۇمكىن ەكەندگىنەن سەسكەنەدى»، ─ دەيدى. سونداي ءبىر قىزمەتكەر كوپتەگەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وسىعان ۇقساس وقيعالارعا كوز جۇمىپ قارايتىندىعىن ايتىپ، «اتالمىش ءقاۋىپتى ايماقتارعا كومەك جەتكىزۋدىڭ ءبىر عانا جولى جەرگىلىكتى ۇيىمدارمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەۋ»، ─ دەپ ويلايتىنىن جەتكىزدى.

بۇۇ-نىڭ حالىق سالاسىنداعى قورى (UNFPA) جۇرگىزگەن زەرتتەۋگە سايكەس، سيريانىڭ كوپتەگەن ايماعىندا گۋمانيتارلىق كومەكتىڭ وتەۋى رەتىندە جىنىستىق قاتىناسقا تارتۋ وتە كەڭ تارالعان. ال بۇۇ جەرگىلىكتى گۋمانتارلىق كومەك كورسەتۋ ۇيىمدارىمەن اراداعى سەرىكتەستىك قاتىناستارىنىڭ جان-جاقتى قاراستىرىلعانىن ايتىپ باعۋدا.

«كومەكتى قاجەتتى دەڭگەيدە تاراتپاي، جىنىستىق ارەكەتتەر ءۇشىن پايدالانۋدا» 

«سيريانىڭ جانايقايى — 2018» بايانداماسىندا وقيعانىڭ ءمان-جايى بىلايشا بەرىلگەن:

«ايەلدەر مەن قىز بالالاردىڭ جىنىستىق قاتىناس ءۇشىن تىم قىسقا مەرزىمگە سونداعى جاۋاپتى تۇلعالارمەن كۇشتەپ ۇيلەندىرىلگەندىكتەرى، تەك وسىنداي جولمەن عانا ازىق-تۇلىككە قول جەتكىزە الاتىندىقتارىنا قاتىستى مىسالدار بەرىلگەن. كومەك شارالارىن تاراتۋشىلار ايەلدەر مەن قىزداردان ولاردىڭ تەلەفون نومىرلەرىن الادى. ۇيلەرىنە دەيىن شىعارىپ سالاتىندىقتارىن ايتىپ، وسى قىزمەتتەرى ءۇشىن «اقى» سۇرايدى. كومەك كورسەتۋشىلەرمەن وتكىزگەن ءبىر تۇندەرى ءۇشىن ازىق-تۇلىك سەبەتتەرىن الا الاتىندىقتارى ايتىلعان».

UNFPA، ياعني بۇۇ-نىڭ حالىق سالاسىنداعى قورىنىڭ بايانداماسىندا اسىرەسە جولداسىنان ايىرىلعان نە بولماسا اجىراسقان ايەلدەردىڭ، ۇيلەرىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر بولعان جانداردىڭ جىنىستىق قاناۋشىلىق ارەكەتتەرىنە قاتىستى وقيعالاردا قورعانسىز قالعاندىقتارى دا ايتىلعان. وسى وقيعالاردىڭ بارلىعى 2015 جىلى بولعان، سونداي كومەك ۇيىمدارىنىڭ قىزمەتكەرى دانيەل سپەنسەر يوردانياداعى بوسقىندار لاگەرلەرىندە ايەلدەردىڭ گۋمانيتارلىق كومەككە قول جەتكىزۋ ءۇشىن جىنىستىق قاناۋشىلىق پەن زورلىق ارەكەتتەرىنە ۇشىراعاندارىن ايتقان بولاتىن.

د.سپەنسەر سيريالىق ايەلدەرمەن بىرگە جۇمىس ىستەي وتىرىپ، دەرا جانە كۋنەيترا ايماقتارىنداعى جاۋاپتى ادامداردىڭ «جىنىستىق قاتىناس ءۇشىن بەرىلەتىن كومەك» تۋرالى تالاپتى قالاي قويعاندارىن اشىق بايانداپ، بىلاي دەيدى:

«ازىق-تۇلىك پاكەتتەرىن تاراتپايدى، ولاردى كەرىسىنشە ايەلدەردى جىنىستىق قاتىناسقا تارتۋ ءۇشىن پايدالانادى. كەيبىر ايەلدەر وسىنداي جاعدايعا تاپ بولعان. ءبىر ايەلدىڭ كوز جاسىن كول ەتىپ وتىرىپ باسىنان وتكەندەرىن قالاي ايتىپ بەرگەنى ءالى ەسىمدە. ايەلدەر مەن قىز بالالار جان باعۋ ءۇشىن قاجەتتى ازىق-تۇلىك پەن وزگە دە كومەك شارالارىن الۋ بارىسىندا قورعالۋلارى ءتيىس. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ جالعىز تىلەگىمىز كومەك قولىن سوزادى دەپ سەنگەن ادامداردىڭ سول كومەگىنىڭ وتەۋى رەتىندە جىنىستىق قاتىناستى تالاپ ەتپەۋى…».

دەرا جانە كۋنەيتراداعى وقيعالار

د.سپەنسەر 2015 جىلعى زەرتتەۋلەرىن بي-بي-سي اگەنتتىگىنە بايانداۋ بارىسىندا: «مۇنداي جايتتاردىڭ كەڭ تارالعانى سونشالىقتى – ايەلدەر كومەك كورسەتىلەتىن نىساندارعا بارۋدان قالدى. ولار قوعامنىڭ سوزىنە قالۋدان قورقادى. ول جەردە «ەگەر ءبىر ايەل ازىق-تۇلىك پاكەتىن العان بولسا، ونىڭ وتەۋى رەتىندە مىندەتتى تۇردە جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇستى» دەگەن پىكىر قالىپتاسقان» ، – دەدى.

2015 جىلعى ماۋسىم ايىندا كەلگەن كەزىندە حالىقارالىق قۇتقارۋ ورتالىعى (IRC) دەرا مەن كۋنەيترادا 190 ايەل مەن قىز بالالاردىڭ كومەك ۇيىمدارى قىزمەتكەرلەرى تاراپىنان جىنىستىق قاناۋشىلىققا ۇشىراعانىعى تۋرالى اقپارات تاراتتى. ال حالىقارالىق قۇتقارۋ ورتالىعى (IRC) ساۋالناماعا قاتىسقان ايەلدەردىڭ 40 پايىزىنىڭ كومەك كورسەتۋ ورىندارىندا جىنىستىق قاتىناسقا كۇشتەپ تارتىلعاندىعى تۋرالى ايتقان. وسى باياندامالاردىڭ ءىزىن الا بۇۇ جانە حالىقارالىق كومەك كورسەتۋ ۇيىمدارى، ايماقتاعى سەرىكتەس ۇيىمدارعا قاتىستى باقىلاۋدىڭ جۇمىستارىن كۇشەيتىلەتىنىن مالىمدەدى.

«CARE» كومەك ۇيىمى سيريادا جەرگىلىكتى كومەك ۇيىمدارىمەن سەرىكتەستىك جاسامايتىن بولدى جانە ايماقتاعى كومەك كورسەتۋ بايلانىستارىن ودان ءارى كەڭەيتۋدا شەشتى. ۇيىم اسىرەسە بۇۇ-نا وسى وقيعالاردىڭ ەگجەي-تەڭجەيىنە دەيىن زەرتتەۋدى ۇسىندى جانە بۇۇ باقىلاۋىنداعى يوردانياداعى بوسقىندار لاگەرىندە دە زەرتتەۋلەر جاساۋعا كەڭەس بەردى. الايدا ولاردىڭ بۇل ۇسىنىستارى بۇۇ تاراپىنان كەرى قايتارىلدى.

بۇۇ: جەرگىلىكتى سەرىكتەستىكتەر زەرتتەلدى

دانيەل سپەنسەر حالىقارالىق كومەك ۇيىمدارىنىڭ وسى ماسەلەنى جابۋلى كۇيىندە قالدىرۋعا تىرىسقانىعىن ايتىپ، «بۇل ماسەلەگە 7 جىلدان بەرى ءاتۇستى قارالىپ كەلدى. بۇۇ مەن وسى جۇيە ايەلدەردىڭ ولارعا كورسەتىلگەن گۋمانيتارلىق كومەكتىڭ وتەۋى رەتىندە قۇرباندىققا ۇشىراۋلارىن قۇپتايتىن ءبىر ۇيىم قۇردى» دەدى.

2015 جىلدىڭ شىلدە ايىنداعى جينالىستارعا قاتىسقان وزگە ءبىر كومەك ۇيىمىنىڭ بەلسەندىسى بي-بي-سي اگەنتتىگىنە بەرگەن سۇحباتىندا «جىنىستىق قاناۋشىلىققا قاتىستى وتە ماڭىزدى اقپاراتتار مەن مالىمدەمەلەر بار ەدى. الايدا بۇۇ وسى ماسەلەگە قاتىستى قانداي دا ءبىر قادام جاسامادى»، – دەدى.

بۇۇ-نىڭ حالىق سالاسىنداعى قورىنىڭ (UNFPA) باسپا ءسوز حاتشىسى سيريانىڭ وڭتۇستىگىندە «كومەكتىڭ وتەۋى رەتىندەگى جىنىستىق قاتىناستار جاسالعانى» جونىندەگى وقيعالاردىڭ شىنىمەن بولعاندىعى تۋرالى باياندامالاردى كوزىمەن كورگەندىگىن، بۇۇ-نىڭ وڭتۇستىك سيرياداعى ەكى سەرىكتەس ۇيىمىنا قاتىستى قانداي دا ءبىر ايىپتاۋدىڭ بولماعاندىعىن ايتىپ باعۋدا. 2015 جىلعى مالىمەتتەردىڭ ارتىنشا سيريادا سەرىكتەستىك جاساعان ۇيىمدارعا زەرتتەۋ جاساعاندىعىن، قازىرگى ۋاقىتتا بىرلەسە جۇمىس ىستەيتىن جەرگىلىكتى ۇيىمدارعا قاتىستى ەشقانداي ايىپتاۋ جاسالماعانىن ايتۋدا.

دەرەككوز: kazaknews.kz