4 ناۋرىز كۇنى بۇرىنعى كگب اگەنتى سەرگەي سكريپال مەن ونىڭ قىزى يۋليا سكريپالدىڭ ۇلىبريتانيانىڭ سولسبەري قالاسىندا حيميالىق قارۋمەن ولتىرىلۋىنەن كەيىن پرەمەر مينيستر تەرەزا مەي ءولىمنىڭ رەسەي بارلاۋ ۇيىمى تاراپىنان ۇيىمداستىرىلعان بولۋى مۇمكىندىگىن ايتىپ، ماسكەۋدى ايىپتاي باستادى. رەسەيدىڭ بۇل ايىپتى «جالا» دەپ ۇزىلدى-كەسىلدى قابىلداماۋىنان كەيىن ەكى ەل اراسىندا ديپلوماتيالىق داعدارىس باستالدى. ەۋروپا وداعى مەن اقش-تىڭ ۇلىبريتانيانى قولداۋىمەن بۇل جاعداي باتىس-رەسەي ديپلوماتيالىق داعدارىسىنا اينالدى. بارعان سايىن ۋشىعىپ بارا جاتقان بۇل داعدارىستا تۇركيانىڭ ۇستانىمى وتە ماڭىزدى بولىپ سانالادى. ويتكەنى تۇركيا ناتو مۇشەسى بولعانىمەن سوڭعى كەزەڭدە رەسەيمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتىپ، اسىرەسە سيريا ماسەلەسىندە ىنتىماقتاستىق جۇرگىزىپ جاتىر.

انكارادان بۇل ماسەلە تۋرالى العاشقى مالىمدەمە 26 ناۋرىز كۇنى تۇركيا ۇكىمەتى باسپا ءسوز حاتشىسى بەكير بوزداع تاراپىنان جاسالدى. بوزداع مالىمدەمەسىندە  «ۇلىبريتانيا مەن رەسەي اراسىنداعى داعدارىس وسى ەكى ەل اراسىنداعى داعدارىس بولىپ تابىلادى. ۇلىبريتانيا كىممەن قارىم-قاتىناس قۇرىپ، كىممەن قۇرمايتىندىعىن ءوز بىلەدى. رەسەي دە سول سەكىلدى ءوزى شەشىم قابىلدايدى. ۇلىبريتانيا مەن رەسەي – ءوز شەشىمدەرىن قابىلداي الاتىن تاۋەلسىز مەملەكەتتەر. بۇل ەلدەردىڭ باسقا مەملەكەتتەردەن قولداۋ الۋى – سول مەملەكەتتەردىڭ شارۋاسى. ءبىز قانداي دا ءبىر ەلدىڭ باسقا ءبىر مەملەكەت تۋرالى العان شەشىمىن ءوز مۇددەمىز تۇرعىسىنان قاراستىرامىز.» دەدى. بوزداع تۇركيا مەن رەسەي اراسىندا جاقسى قارىم-قاتىناس بار ەكەندىگىن ەسكەرتە كەلە، تۇركيانىڭ رەسەيگە قارسى قانداي دا ءبىر شەشىم قابىلدامايتىندىعىن ايتتى. «ويتكەنى تۇركيا – ءوز ساياساتىن ءوزى قالىپتاستىراتىن تاۋەلسىز ەل.»

بەكير بوزداعدىڭ مالىمدەمەسى تۇركيانىڭ وسى داعدارىستاعى ۇستانىمىن ايقىنداپ تۇرعاندىقتان وتە ماڭىزدى. بۇل جەردە انكارا ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىن دەربەس مەملەكەت رەتىندە قالىپتاستىرادى. باسقاشا ايتقاندا، تۇركيا باسقا ءبىر ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىنا بولا ءوزىنىڭ باسىمدىلىقتارىنان باس تارتپايتىندىعىن جەتكىزىپ تۇر. اسىرەسە باتىستىق ءبىر ەلدىڭ مۇددەسىنە بۇرىنعىداي قىزمەت ەتۋ نيەتى بولماعاندىعىن مالىمدەيدى. ەۋروپا مەن امەريكانىڭ ماسكەۋگە قارسى ءبىر اۋىزدان لوندوندى قولداۋىنا قاراماستان انكارانىڭ رەسەيگە قارسى قانداي دا ءبىر قادام جاسامايتىندىعىن مالىمدەۋى تۇركيانىڭ حالىقارالىق ساياساتتا ءوز ورنى بار سۋبەكتىگە اينالعاندىعىنىڭ بەلگىسى بولىپ تابىلادى.

رەسەي-ۇلىبريتانيا اراسىنداعى بۇل ديپلوماتيالىق داعدارىسقا تۇركيا تاراپىنان جاسالعان ەكىنشى مالىمدەمە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنەن كەلدى. مينيسترلىكتىڭ باسپا ءسوز حاتشىسى حامي اكسوي «تۇركيا حيميالىق قارۋ قولدانۋدى ادامزاتقا قارسى جاسالعان قىلمىس رەتىندە باعالايدى. انگليادا ورىن العان شابۋىلدى وسى تۇرعىدان قاراستىرامىز جانە ايىپتايمىز» دەدى. تۇركيانىڭ ناتو، وبسە جانە ەۋروپا كەڭەسى قارارلارىن قولدايتىندىعىن بىلدىرە كەلە اكسوي وسى اۋىر وقيعا تۋرالى قاجەتتى تەرگەۋدىڭ جۇرگىزىلىپ، جاۋاپتىلار تەز ارادا سوتقا بەرىلەدى دەپ سەنەتىندىگىن ءبىلدىردى.

اكسويدىڭ مالىمدەمەسىندەگى ماڭىزدى جەر تۇركيانىڭ ۇلىبريتانياداعى شابۋىلدى ادامزاتقا قارسى قىلمىس دەپ قابىلدايتىندىعى بولىپ تابىلادى. باسقاشا ايتقاندا، انكارا ماسەلەنىڭ ساياسيلانۋىنا قارسى ەكەندىگىن ءبىلدىرىپ تۇر. ونىڭ ۇستىنە «جاۋاپتىلاردىڭ انىقتالىپ سوتقا تارتىلۋ كەرەكتىگىن» ايتۋ ارقىلى تۇركيا بۇل ماسەلەدە رەسەيدى ايىپتاۋدىڭ ورىنسىز ەكەندىگىن ءبىلدىرىپ تۇر. ويتكەنى تەرگەۋ ءالى جالعاسىپ جاتىر. تەرگەۋ بىتپەي، ايىپ دالەلدەنبەيىنشە، بۇل جاي عانا جالا بولىپ ەسەپتەلەدى.

قورىتا ايتقاندا، تۇركيا رەسەيگە قارسى ساياسي ناۋقانعا اينالىپ بارا جاتقان بۇل داعدارىستا باتىستىڭ ساپىندا رەسەيگە قارسى شىقپايتىندىعىن جەتكىزەدى. راسىندا دا، بۇل داعدارىستىڭ ۋشىعۋىنان، رەسەي مەن باتىستىڭ قارىس-قاتىناسىنىڭ شيەلەنىسۋىنەن تۇركياعا ەشقاندا پايدا جوق. كەرىسىنشە، تۇركيا ءارى ناتو-نىڭ مۇشەسى ءارى رەسەيدىڭ سەنىمدى سەرىكتەسى رەتىندە بۇل داعدارىستىڭ شەشىلۋىنە ۇلەس قوسۋى مۇمكىن. بۇل وقيعادا تۇركيانىڭ بۇرىنعى داعدارىستاردا بولعانداي باتىستىڭ جەتەگىندە كەتپەي ءوز مۇددەسىن قورعاۋعا تىرىسۋى انكارانىڭ حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ ماڭىزدى اكتورىنا اينالعاندىعىنىڭ كورىنىسى. ەگەر تۇركيا رەسەي مەن باتىس اراسىندا ءورشىپ كەلە جاتقان وسى جاڭا «قىرعي-قاباق سوعىستا» ءوز ۇستانىمدارىنان باس تارتپاي دەربەس ساياسات جۇرگىزە بىلسە، وندا ول ءارى باتىس تۇرعىسىنان ءارى رەسەي تۇرعىسىنان ماڭىزدى ستراتەگيالىق ارىپتەسكە اينالادى.