2016 جىلعى 14 قاڭتاردا قازاقستان  پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قۇرىلعان كۇنى 1 ناۋرىزدى ەلىمىزدە العىس ايتۋ كۇنى دەپ جاريالاپ، № 173 جارلىققا قول قويعانى بەلگىلى. پرەزيدەنت العىس ايتۋ كۇنى تۋرالى  «بۇل كۇن ءبىزدى بۇرىنعىدان دا گورى جاقىنداستىرا تۇسپەك. بۇل كۇن مەيىرىمدىلىكتىڭ، بۇكىل قازاقستاندىقتاردىڭ ءبىر بىرىنە دوستىعى مەن ماحابباتىنىڭ جارقىن مەرەكەسى بولا الار ەدى»، – دەپ اتاپ ءوتتى.

العىس ايتۋ كۇنى – قازاقستان حالقىن بىرىكتىرۋگە ارنالعان «ماڭگىلىك ەل» جالپىۇلتتىق پاتريوتتىق يدەياسىنىڭ، ەلىمىزدەگى بارلىق ۇلت پەن ۇلىستى ءبىر شاڭىراق استىنا توپتاستىراتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ كۇنى. بۇل كۇن ەڭ الدىمەن ەلىمىزدە تىنىشتىق پەن ۇندەستىك، ءوزارا سەنىمدىلىك پەن بارلىق قازاقستاندىقتارعا دەگەن قۇرمەتتىڭ ورنىعۋىنا نەگىز بولعان پرەزيدەنتتىڭ بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم ساياساتىنىڭ سالتاناتى كۇنى. بۇل – تاعدىر تالكەگىمەن قازاقستان جەرىنە ەرىكسىز قونىس اۋدارعان ءتۇرلى ەتنوستاردىڭ ميلليونداعان وكىلدەرىنىڭ قۇتتى قونىسىنا اينالعان قاسيەتتى قازاق جەرى مەن قوناقجاي قازاق حالقىنا تەرەڭ تاعزىمىنىڭ بەلگىسى. قازاق حالقى قيىن-قىستاۋ زاماندا ەلىمىزگە جەر اۋىپ كەلگەن ەتنوس وكىلدەرىن باۋىرىنا باستى، ولاردىڭ  باسىنا تۇسكەن اۋىرتپالىقتى قايىسپاي بىرگە كوتەرە ءبىلدى، كومەك كورسەتتى.

مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىندا  كسرو-نىڭ  ءبىرقاتار حالىقتارىنىڭ قازاقستانعا تۇگەلدەي جەر اۋدارىلعانىن ەسكە العانى بەلگىلى.

– ستالين رەجيمىندە ءار جىلدارى، حالىقتار تۇگەلدەي جەر اۋدارىلدى. ولاردى ۆاگونداردان اۋىلدارعا تاستاپ كەتە بەردى، ولاردىڭ ەش دۇنيەسى بولعان جوق. سول ۋاقىتتا بۇل دالادا وزدەرى مۇقتاج بولا وتىرىپ، ولاردى سامان ۇيلەرىنە قابىلداعان قازاقتار، قازاق وتباسىلارى عانا ءومىر ءسۇردى.

ساماننان جاسالعان ەكى بولمەلى تام ۇيدە تۇرعان ءبىزدىڭ وتباسى ءۇش بالاسى بار جانۇيانى قابىلداپ الدى. كوز الدىمدا ءارقاشان، ءارقاشان ولاردىڭ بولمەنىڭ ءبىر بۇرىشىنا جينالعانىن ەلەستەتە بەرەمىن، ولار قورقىپ تۇردى – كيىمدەرى جىرتىلعان، اش، توزىپ كەتكەن. ولار ءبىزدىڭ وتباسىندا ءومىر ءسۇردى، جۇمىس ىستەي باستادى، ءومىر بويى العىس ايتىپ ءوتتى. مەن ونىڭ بالالارىمەن دوس بولدىم.  قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ قۇرىلعان كۇنى 1 ناۋرىزدا،- بارلىق ۇلتتىڭ بىر-بىرىنە جانە وسى ادامداردى قابىلداعان، اياۋشىلىق بىلدىرگەن قازاقتارعا العىس ايتۋ كۇنى دەپ بەلگىلەنسە، ادىلەتتى بولار ەدى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى. راسىندا دا، العىس ايتۋ كۇنى ەلباسىنىڭ باسشىلىعىمەن تاۋەلسىز قازاقستاندى باياندى ەتۋ جولىنداعى ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنىڭ بىر-بىرىنە قۇرمەت بىلدىرەتىن كۇنى رەتىندە اتالىپ وتىلەدى. 

جالپى الەمدە مۇنداي داتالى كۇندەر بار. ءبىراق ءار ەل اتالعان مەيرامدى ءار كەزدە تويلايدى. ءبىراق بارلىعىنىڭ ماقساتى – ورتاق: ول –بەرەكە مەن بىرلىك، ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتى، ريزالىق سەزىمى. جالپى ريزالىق سەزىمىن ءبىلدىرۋ كۇنى الەمدە اعىلشىنداردان باستاۋ الدى دەگەن دە دەرەك بار. ولار العاش رەت امەريكا قۇرلىعىنا اياق باسقاندا وزدەرى تانىپ بىلمەگەن جەرگە ۇيرەنىسۋى قيىن بولدى. جەرگىلىكتى ۇندىستەردى اياۋسىز قىرعانمەن، سولاردىڭ ارقاسىندا وزدەرى امان قالعانىن كەيىن  مويىندادى. وتارلاۋشى ەلدىڭ امەريكاعا كەلگەن العاشقى گۋبەرناتور ۋ.برەدفورد  1621 جىلى 90 ءۇندىس پەن تايپالاردىڭ كوسەمىن جيناپ، ولارعا راحمەتىن ايتتى. ويتكەنى وسى جىلى حالىقتىڭ تۇرمىسى وتە اۋىر بولىپ، اشتىققان زورعا شىققان حالىقتىڭ كوڭىل كۇيىن كوتەرۋ ءۇشىن گۋبەرناتور العىس ايتۋ كۇنىن بەلگىلەيدى.  بۇل ارەكەت وسىدان كەيىن تۇراقتى داستۇرگە اينالىپ، امەريكا جەرىنە كەلگەن اعىلشىندار ۇندىستەردىڭ باسىن قوسىپ، جىل سايىن كۇزدە راحمەت ايتاتىن بولدى. ال كەيىنىرەك اقش تۇڭعىش پرەزيدەنتى دجوردج ۆاشينگتون 26 قاراشانى ۇلتتىق مەرەكەگە اينالدىرىپ، العىس ايتۋ كۇنى دەپ بەلگىلەدى. 1941 جىلى اقش كونگرەسى ارنايى زاڭ قابىلداپ، ءار جىلدىڭ 4 قاراشاسىن ارنايى مەرەكە ەتىپ بەلگىلەدى. سودان بەرى اقش جۇرتشىلىعى وسى مەيرامدى سالتاناتتى جاعدايدا تويلاپ، اتاپ ءوتىپ كەلەدى. جالپى بۇل ۇلتتىق مەرەكەگە اقش پرەزيدەنتتەرى دە ءمان بەرەدى. بۇل كۇنى نەگىزىنەن امەريكالىقتار تۇيە تاۋىقتى قۇرباندىققا شالادى. العاشىنشا بۇل مەرەكەگە سيىر سويىلعانى دۇرىس دەپ تاپقان. اقىرىندا بۇل فەرمەرلەرگە ۇلكەن شىعىن اكەلەدى دەگەن سەبەپپەن تۇيەتاۋىق قۇرباندىققا شالىناتىن بولعان. ونىڭ ۇستىنە ەڭ العاش بۇل مەرەكە تويلانعان كەزدە امەريكاعا اياق باسقان وتارلاۋشىلار ءتورت تۇيەتاۋىقتى اتىپ جەگەن دەسەدى. باراك وباما پرەزيدەنت بولىپ تۇرعان كەزدە اق ءۇيدىڭ اۋلاسىنا ەكى ەكى تۇيەتاۋىق اكەلىنگەن. ءبىراق ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەكى قۇسقا  مەيىرىمى ءتۇسىپ، قاناتتىلاردى ۆەرگينياداعى تەحنولوگيالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستۋدەنتتەرىنىڭ قاراۋىنا جىبەرىلگەن. جالپى بۇل كۇنى امەريكالىقتار ءدامدى ەتىپ پىسىرىلگەن تۇيەتاۋىقتى داستارحانعا قويىپ، بىر-بىرىنە قۇرمەتىن بىلدىرەدى.

ال كانادالىقتار بۇل مەرەكەنى جىل سايىن 2 قازان كۇنى اتاپ وتەدى. العاش رەت بۇل مەيرامعا  1578 جىلى ەگىن-تەرىم جينالعان شاقتا  قۇرمەت بىلدىرىلگەنى راس. كەيىننەن بۇل ۋاقىتتىڭ تىم كەش ەكەنى ەسكەرىلىپ، ول بۇگىن اتالىپ جۇرگەن كەز 2 قازانعا اۋىستىرىلدى. بۇل مەيرامنىڭ دا امەريكالىق ۇردىستەن  ايىرماشىلىعى جوق. استىقتىڭ ورىلىپ، بيدايدىڭ جينالعان ۋاقىتى كانادالىقتار ءۇشىن ۇلكەن توي، مەرەكە. مۇنى ولار «ەڭبەكتىڭ ناتيجەسى» دەپ ۇعادى.

قىتايلىقتاردىڭ دا بۇل مەرەكەنى اتاپ ءوتۋى ەرەكشە. قىتايلىقتار ءۇشىن العىس ايتۋ مەرەكەسى قىركۇيەك ايىنىڭ سوڭى مەن قازاننىڭ ورتاسى بولىپ ەسەپتەلەدى. ءتىپتى كەيدە مۇنى «كۇز ورتاسىنداعى فەستيۆال» دەپ تە اتايدى. جيىن-تەرىم ماۋسىمىنىڭ اياقتالعانىنا قۋانىپ، ولار قۋاڭشىلىق بولدىرماي، استىقتى جيناپ العانى ءۇشىن  ايداھارعا باس ءيىپ، العىس سەزىمىن بىلدىرەدى. قىتايلىقتار بۇل مەرەكەنى وتباسىندا عانا ەمەس، تۇتاس دەريەۆنيا بولىپ تويلايدى. بالالارىن ادەمى كيىندىرىپ، شەرۋگە شىعارادى. سوسىن كەشكىلىك ايعا قاراپ، كەلەشەك كۇننەن جاقسىلىقتىڭ بولۋىن  تىلەيدى.

ال جاپوندىقتار العىس ايتۋ كۇنىن كۇزدە، 23 قاراشادا سالاناتتى جاعدايدا اتاپ وتەدى. 1948 جىلى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جەڭىلىپ، قالجىراعان جاپون بيلىگى بۇكىل ب ا ق تا، جاقسىلىق پەن داۋلەت تە، تەك ەڭبەك ارقىلى كەلەتىنىن حالىققا ولسىلاي ۇعىندىرعان.  ءسويتىپ، كۇرىش جينالعان قارا كۇزدىڭ 23 قاراشاسىن «ەڭبەك كۇنى» نەمەسە العىس ايتۋ مەرەكەسى دەپ جاريالاعان. سودان بەرى وسى كۇنى كۇنشىعىس ەلىنىڭ تۇرعىندارى 23 قاراشادا ەڭبەكتىڭ قۇدىرەتتىلىگى تۋرالى ايتىپ، بىر-بىرىنە العىس سەزىمىن  بىلدىرەدى.

ءبىراق العىس ايتۋ كۇنىن تۇتاس مەملەكەت ەمەس،  ءبىر قالا  تۇرعىندارى عانا تويلايتىن ەلدىمەكەندەر بار. مىسالى، گوللانديادا  لەيلان قالاسى تۇرعىندارىنىڭ بۇل مەرەكەگە قۇرمەتى ەرەكشە. سەبەبى، امەريكا جەرىنە العاش اياق باسقانداردىڭ قاتارىندا لەيلان قالاسىنىڭ بايىرعى تۇرعىندارى دا بولعان. سوندىقتان ەجەلگى امەريكا جەرىن  كورىپ كەلگەن لەيلاننىڭ قاراپايىم تۇرعىندارى وسىلاي العىس ايتۋ كۇنىن ءوز شاھارىندا دا تۇراقتى وتكىزىپ،  داستۇرگە اينالدىرىپ جىبەردى.

مىنە، ءار ەل وزىنشە تويلاسا دا، مۇنىڭ ءمان –ماعىناسى، تاعىلىم الار تاربيەسى جەتەرلىك. سوندىقتان بىر-بىرىڭىزگە العىس اتىپ، قۇرمەتپەن قاراپ جۇرگەننىڭ ارتىعى جوق…