1484 جىلى ەسكي-يۋرت قالاسىنا تەمىر ماڭعىتتىڭ قىزى، قازاننىڭ جەسىر قالعان حانشاسى نۇر-سۇلتان كەلدى. ەكىنشى كۇيەۋى يبراگيم كەنەت قايتىس بولعان سوڭ تاققا نۇر-سۇلتاننىڭ وگەي ۇلى وتىردى. ول حانشاعا تىنىشتىق بەرمەي، اقىر سوڭىندا كىشكەنتاي ەكى ۇلىمەن قازان قالاسىنان قۋىپ تىندى. قالاداعى ەڭ بەدەلدى ايەل گيراي ەلىنە اتتاندى. ول جاقتا ايەلدى توسىن سىيعا تولى تاعدىر كۇتىپ تۇردى.

نۇر-سۇلتان قىرىمعا جولى تۇسكەن سوڭ بارا سالعان جوق. ەلدە ونىڭ اكەسى، باۋىرلارى تۇرادى. ءارقايسىسى قىرىم سارايىنىڭ لاۋازىمدى تۇلالارى بولعان. بىرنەشە مارتە تۇرمىس قۇرسا دا، ەر ادامعا كەلگەندە جولى بولماعان حانشا جاقىن تۋىستارىنان پانا ىزدەپ باردى. جاسى دا 30-عا تاياپ قالعان، ول زاماندا 30 جاس دەگەن «كارى» قىزدارعا ءتان ەدى.

ءوزى وتە ءبىلىمدى بولدى، بىرنەشە اسپاپتا ويناي العان، ادامداردى ەمدەيتىن قاسيەتى بولدى، كالليگرافيا مەن گرامماتيكانى جاقسى مەڭگەرىپ، بىرنەشە تىلدە سويلەي الدى، قۇران وقىپ، ونى جۇرتقا تۇسىندىرەتىن.

كوپ ۇزاماي سارايلىقتار قازاننان اقسۇيەك ايەلدىڭ كەلگەنىن ەستيدى. ول جايىندا قاۋەسەت تە تەز تاراپ ۇلگەردى. حالىق اراسىندا «حانشا ماسكەۋلىك كنيازدارمەن تىعىز-قارىم-قاتىناستا، حات الماسىپ تۇرادى ەكەن، قايىرىمدىلىقپەن دە اينالىسىپتى، ءوزى دانا ايەل» دەگەن ءسوز ءجۇردى. راسىندا نۇر-سۇلتان حانشا سونداي ەدى... سىرت كوزگە تىم نازىك، ۇلبىرەپ تۇرعان ايەل بولىپ كورىنگەنىمەن، باتىل ءارى تاۋەلسىز بولدى. ونىڭ سۇلۋلىعى سيپاتتايتىن اڭىزدار تارادى. قىرىم حانى مەنگلي گيراي ايەل جايلى ەستي سالا تانىسۋعا اسىققان، اسا قىزىعۋشىلىق تانىتقان دەسەدى.

قازان حاندىعى، نۇر-سۇلتان حانشا.سۋرەت اۆتورى شامسۋتدينوۆ ر.گ.

 نۇر-سۇلتان دا قارسى بولمادى. شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاعى، ونىڭ ۇستىنە ءبىر ەلدى باسقارىپ وتىرعان حانمەن نەگە تانىسپاسقا، ارالاسپاسقا؟ باقىتتى وتباسىن قۇرۋعا تاعى ءبىر مۇمكىندىك تۋىپ تۇرعان سەكىلدى. حانشا مۇنى جىبەرگىسى كەلمەدى. اقىرى ەكەۋى كەزدەسىپ حان قازان حانشاسىنىڭ سۇلۋلىعى مەن دانالىعىنا ءتانتى بولدى. تەمىر ماڭعىتتىڭ ۇيىنە ءجيى كەلىپ تۇراتىندى شىعاردى. 1486 جىلى نۇر-سۇلتاندى ايەلدىككە الىپ، ەلدىڭ ءبىرىنشى حانىمى ەتتى. وسىلايشا نوعايلىق كنياز قىزىنىڭ ۇلدە-بۇلدەگە ورالعان جاڭا ءومىرى باستالدى. حان سارايىندا...

كۇيەۋىنە مەملەكەتتىك ىستەردە اقىل-كەڭەسىن ايتىپ وتىردى. حان نۇر-سۇلتانعا تولىق سەندى. ونى قولدادى، وسمان سۇلتانى بايازيد پەن ماسكەۋلىك كنياز ۆاسيلييمەن جازىسقان حاتتارىن كوتەرمەلەدى، ماقتان تۇتتى. ال 1492 جىلى نۇر-سۇلتان ۇلكەن قىزى ايشانى وسمان حانزاداسى سەليمگە تۇرمىسقا بەردى. كوپ ۇزاماي سەليم وسمان يمپەرياسىن باسقاردى. 

نۇر-سۇلتان حانشا كرەملدە. شامسۋتدينوۆ ر.گ.

كەي كەزدەرى كۇيەۋىنەن رۇقسات الىپ، قاسيەتتى جەرلەردى ارالاپ تۇراتىن. ءتىپتى جارتى جىلعا ماسكەۋگە، قازانعا بارىپ تۇراتىنداي دارەجەدە ەدى.

الايدا ءۇشىنشى كۇيەۋىمەن دە باقىتى ۇزاققا سوزىلمادى. 4 جىلدان سوڭ مەنگلي گيراي و دۇنيەلىك بولىپ، بيلىك گيرايدىڭ ۇلى مۇحاممەدتىڭ قولىنا ءوتتى. تاعى بىرنەشە جىل سارايدى باسقارعان نۇر-سۇلتان ورىن تاعىن مۇحاممەد حاننىڭ ايەلى نۇرىمعا بوساتىپ بەردى. الايدا سارايداعى بەدەلى تۇسكەن جوق، قۇرمەتتى حانىم بولدى. اتاقتى حانشا ءۇشىنشى كۇيەۋىنىڭ ولىمىنەن كەيىن 4 جىلدان سوڭ كوز جۇمدى. 

گۇلىم جاقان