نۇرگەلدى سالىعۇلوۆ تۇسىرگەن، دۋلات يسابەكوۆ سەنارييىن جازعان «بالۋان شولاق» ءفيلمى 18-ساۋىردەن باستاپ ۇلكەن ەكرانعا جول تارتتى. الدىن-الا كورسەتىلىمدە بولعان ساناۋلى كورەرمەن ءدان ريزا. پرەمەراعا ارنايى بارعان قالىڭ كورەرمەننىڭ دە پىكىرى كوڭىل قۋانتارلىق.
"بالۋان شولاق" كينوكارتيناسىندا باس كەيىپكەر – نۇرماعامبەتتىڭ ءرولىن سومداعان دارىندى اكتەر ەركەبۇلان دايىروۆپەن اڭگىمە-دۇكەن قۇرعانبىز.
- "بالۋان شولاق" فيلمىندەگى نۇرماعامبەتتىڭ ءرولىن سومدادىڭىز. بۇگىن فيلم قالىڭ كورەرمەنگە جول تارتتى. نە كۇتەسىز؟ كورەرمەنگە قانشالىقتى ءوتىمدى بولادى دەپ ويلايسىز؟
- ءيا، "بالۋان شولاق" ۇلكەن ەكرانعا شىقتى. ەندىگى دۇنيەنىڭ ءبارى توگىلگەن تەردىڭ، جاسالعان ەڭبەكتىڭ وتەۋى بولماق. بۇيىرعانىن كورەمىز.
ءقازىر الەۋمەتتىك جەلى دەگەن دۇنيە جاقسى بولدى عوي. ءبىرقاتار جاقسى پىكىرلەر الىپ تا ۇلگەردىك. بىرەۋگە ۇنايدى، ەندى بىرەۋىنە ۇنامايدى. دەسەك تە، ءبىز وتكەنىمىزگە قايتا ورالىپ، ولگەنىمىزدى تىرىلتتىك. جاس بۋىندى اتا-باباسىنىڭ تاريحىمەن تانىستىرىپ جاتىرمىز شاما-شارقىمىزشا. ءفيلمنىڭ تۇسىرىلىمىندە بىرگە جۇرگەن، بىرگە ەڭبەك ەتكەن توپتىڭ ەڭ باستى جەتىستىگى – وسى.
ارعى جاعىن پاتشا كوڭىل كورەرمەننىڭ ءوزى بىلەدى. كورەرمەننىڭ ءاربىر پىكىرى، ءاربىر ويى ءبىز ءۇشىن دە، مەن ءۇشىن دە ماڭىزدى.
- قازاق كينويندۋسترياسىنىڭ كوشى كۇن ساناپ جىلجىپ كەلەدى. شۇكىر دەيىك. "بالۋان شولاق" ءفيلمى وسى ىلگەرىلەۋدىڭ كورىنىسى بولۋعا لايىق پا؟ كينودا قانشالىقتى جاڭاشىلدىق بار؟
- ارينە، "كوش جۇرە تۇزەلەدى" دەيدى. قازاق كينوسىنىڭ، قازاق كينويندۋسترياسىنىڭ دا كوشى بىرتىندەپ تۇزەلىپ كەلە جاتىر. ءاربىر كارتينا تاسپالانعان سايىن ونە بويىنان دامۋعا، دامىتۋعا دەگەن قۇلشىنىس بايقالىپ تۇرادى.
"بالۋان شولاقتى" دا بۇل ساناتقا قوسۋعا ابدەن بولادى. وعان قۇقىعىمىز دا، ەڭبەگىمىز دە بار.
بارىنەن بۇرىن، ءفيلمنىڭ ارقالاعان ءارى جاۋاپكەرشىلىگىن ارتقان جانە ابىرويمەن الى شىققان رۋحاني جۇگى – ونىڭ ەڭ باستى جاڭاشىلدىعى دا، ەرەكشەلىگى دە.
سونداي-اق، تاسپەگەرلەر مەن وپەراتورلار دا ايانباي تەر توكتى. تۇسىرىلىمنەن كەيىنگى شارۋالاردىڭ دا كارتينانىڭ ءساتتى شىعۋىنا اسەرى مول. تەحنيكالىق، دىبىستىق دۇنيەلەر تۋرالى سول كىسىلەر پىكىر بىلدىرسە، الدەقايدا تۇشىمدىراق بولار.
- تاريحي، عۇمىرباياندىق كينوكارتينالاردا قازاق پەن ورىس اراسىنداعى قاقتىعىس مىندەتتى تۇردە بولادى. ءبىراق كوپ ۋاقىت بويى سول دۇنيەنى تاسپالاۋعا ءبىرقاتار رەجيسسەردىڭ تۇمسىعى باتپاي كەلەدى. "بالۋان شولاقتا" وسى تاپتاۋرىندى بۇزۋشىلىق، وڭ بەتبۇرىس توبە كورسەتتى. الدەبىر تاراپتاردان سەنزۋرالىق قىسىم بولمادى ما؟
- سەنزۋرالىق قىسىمدار بولعان-بولماعانىنان بەيحابارمىن. ءبىراق قازاق-ورىس اراسىنداعى قاقتىعىس عاسىرلار بويى سوزىلىپ كەلە جاتىر، بۇل – قوسپاسىز شىندىق. ءتۇسىرىلىم بارىسىندا دا الدەبىر تاراپتاردان قىسىم بولا قويدى دەپ ويلامايمىن. ويتكەنى، "بالۋان شولاقتاعى" تاريحي وقيعالاردىڭ بارلىعى اينا-قاتەسىز كورسەتىلگەن.
الگى قاتىعىستار ءالى دە جالعاسىپ كەلە جاتىر. قارۋدىڭ، قارا كۇشتىڭ، بىلەكتىڭ ەمەس، ءبىلىم مەن ءدىن، ءتىل تۇرعىسىندا. ءار حالىق ءوزىنىڭ اتا-باباسىنان قالعان مول ميراسىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعاۋى، وزگە كۇشتەر تاساسىندا جۇتىلىپ كەتپەۋىن قاداعالاۋى كەرەك.
ءبىز وسكەلەڭ ۇرپاققا وسىنى كورسەتكىمىز كەلدى. اركىم ءوزىنىڭ ءتىلى، ءدىنى، ۇلتتىق قۇندىلىقتارى، جەرى ءۇشىن كۇرەسۋ كەرەك. اتا-بابامىز نە ءۇشىن جان الىسىپ، جان بەرىسە كۇرەسكەنىن كۇللى حالىق ءبىلۋى ءتيىس.
وسى ماقساتتارعا ءبىرشاما جەتكەنىمىز، كورەرمەنگە ايتار ويىمىزدى كينو ارقىلى كورسەتە العانىمىز – ءبىزدىڭ جەتىستىگىمىز.
- نۇرماعامبەت – اقىن، ءانشى. "عاليادان" وزگە ءان فيلمدە كورىنە قويمادى. وعان ءسىزدىڭ انشىلىك قابىلەتىڭىز تۇساۋ بولدى ما، الدە تۇلعانىڭ ۇلتتىق دارەجەدەگى قايراتكەرلىگىن كورسەتۋ الدىڭعى قاتارعا شىقتى ما؟
- ءيا، دۇرىس ايتاسىز. ءبىز بۇل كينوتۋىندىدا بالۋان شولاقتىڭ شىعارماشىلىعىنان گورى باتىرلىق تۇلعاسىن كورسەتۋگە، ازاماتتىق وبرازدارىن اشۋعا كۇش سالدىق. ال نۇرماعامبەتتىڭ اقىن، سازگە، ءانشى ەكەنىن حالىق بىلەدى. ونىڭ شىعارماشىلىعى تۋرالى فيلم جاساۋ قيىن، سەريالعا ۇلاسادى. ءتىپتى، "عاليا" ءانىنىڭ عانا تاريحى بىرنەشە سەرياعا سوزىلۋى كەرەك. ايتپەسە ونىڭ ناعىز كورىنىسى اشىلماي قالادى.
ول كىسىنىڭ اقىندىعى، سازگەرلىگى – ءبىر توبە، ال باتىرلىعى، ازاماتتىعى – ءبىر توبە. بىزگە قازىرگى ۋاقىتتا ەڭ قاجەت دۇنيە – جاس بۋىندى، وسكەلەڭ ۇرپاقتى پاتريوتتىققا، ەلىن-جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ. بالۋان شولاقتىڭ قازاق جەرىنىڭ ءبىر پۇشپاعى ءۇشىن دە جان اياماي كۇرەسكەنى – وسى مۇددەلەردىڭ ۇدەسىنەن شىعاراتىن ارەكەت. ال ەكران الدىنداعى جاس بۋىنعا بۇل اسەر ەتپەي قويماسى انىق. مىنە، تاربيە وسىدان باستالادى.
وزدەرىڭىز دە بىلەسىزدەر، قازىرگى ۋاقىتتاعى وتە اۋىر ءارى اۋرۋ تاقىرىپ – جەر ماسەلەسى، ەل ماسەلەسى. وسى جاعدايلاردىڭ بارلىعىن ەسكەرە وتىرىپ، بالۋان شولاقتىڭ باتىرلىق كەلبەتىن تاسپالاۋ – وتە ۇتىمدى شەشىم.
- ءرولدى سومداۋ ءۇشىن قانشا تەر توكتىڭىز. كۇرەسكە يكەمىڭىزدىڭ بار ەكەنى ايقىن كورىندى. بۇل ۇلان رىسقۇل بەرگەن تاجىريبە مە، الدە بويدا بۇرىننان بار قاسيەت پە؟
- ءاربىر كينودا كەز-كەلگەن ءرولدى سومداۋ ءۇشىن تەر توگىلۋ – زاڭدىلىق. ءبىز دە از تەر توككەن جوقپىز.
بالۋان شولاقتىڭ سىرت پوشىمىنا ءبىر تابان بولسا دا جاقىنداۋ ءۇشن ەڭبەك ەتتىك. بالا كەزدەن الىسىپ-جۇلىسىپ ۇيرەنىپقالعانىمىز بار، ونى بىلاي قويعاندا، ۇلان باتىردىڭ، ۇلان رىسقۇلدىڭ كومەگى كوپ ءتيدى. قالاي دەسەك تە، قازاقشا كۇرەس – ول ءوز الدىنا ءبىر عىلىم، ءوز الدىنا بولەك باعىت، بولەك سپورت.
جىگىتتەرگە العىسىم شەكسىز. قازاقشا كۇرەس جاساي بەرسىن!
- تەاتر اكتەرلارىنىڭ كينوعا كوڭىل ءبولۋى ايتارلىقتاي بايقالادى. وسى نارسەگە قالاي قارايسىز؟
- تەاتر مەن كينونى بولە-جارىپ قاراۋعا استە بولمايدى. كينو – توقالدان تۋعان بالا ەمەس. ول – ۇلتتىڭ كەلبەتى. شەتەلدىكتەر كينوعا قاراپ تانيدى دەگەندەي. كينو مەن تەاتر – ءبىر ۇعىم، سالاسى بولەك بولعانىمەن، ولارعا قاجەتتى كاسىبي دەڭگەي، ونەر، جاۋاپكەرشىلىك ورتاق.
ەكەۋى دە – ۇلكەن ونەردى، ۇلكەن ەڭبەكتى تالاپ ەتەتىن سالالار. سوندىقتان، تەاتر اكتەرلارىنىڭ كينودا توبە كورسەتۋى – ونەر سالاسىنىڭ دامۋىنا بىرگە اتسالىسىپ، يلەيتىن تەرىمىزدىڭ پۇشپاعى ءبىر بولعاسىن تىزە قوسىپ قيمىلداۋىمىزدىڭ كورىنىسى شىعار.
- بايقاساق، ءسىز سومدايتىن رولدەردىڭ دەنى كورەرمەننىڭ جۇرەگىنە تۋرا جول تارتاتىن كەيىپكەرلەر، ىس-ارەكەتى جاعىمدى تۇلعالار. بۇل تالعامپازدىق پا، الدە كەزدەيسوقتىق پا؟ جالپى، ەركەبۇلان وزىنە قانداي ءرولدى لايىق كورىپ، قانداي جاۋاپكەرشىلىكتەردى جۇكتەيدى؟
- ەركەبۇلان وزىنە ءرول تاڭدايدى دەگەن – تەرىس پىكىر. بۇيىرعانى بولادى. تاڭدايمىن دەگەننەن گورى جۇكتەلگەن ءرولدى حالىق جۇرەگىنە جاقىنداتۋ ءۇشىن، تولىقتاي اشۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتەمىن دەگەن دۇرىس.
بۇيىرعان رولدەردى سومداپ كەلەمىز. تاريحتى تىرىلتۋگە، قوعامعا وي سالۋعا جارارلىق دۇنيەلەردەن باس تارتپايمىن. مويىنعا ارتىلعان جۇكتى بارىنشا جوعارى دەڭگەيدە الىپ شىعۋ – ءاربىر اكتەردىڭ مىندەتى.
- ءتۇيىن سۇراق بولسىن. ءسىز ەكرانداعى بەت-بەينەڭىز، سومداعان رولدەرىڭىز ارقىلى ۇلتتى تاربيەلەيتىنىڭىزدى، جاستاردى باۋليتىنىڭىزدى قانشالىقتى ءجيى ەسكە الاسىز؟ شەشىم قابىلدار الدىندا وسى جاۋاپكەرشىلىكتى وزىڭىزگە جۇكتەپ وتىراسىز با؟
- كەز-كەلگەن اكتەر، كەز كەلگەن ونەر سالاسىنىڭ وكىلى قۇر كەلىپ، قۇر كەتپەۋى كەرەك. مىناداي جاقسى ءبىر ءسوز بار – «مەن ونەرگە ءبىر كۇندە كەلگەن جوقپىن جانە ءبىر كۇنگە كەلگەن جوقپىن» دەگەن.
ءار اكتەر، ءار ونەرپاز ەكرانداعى، ساحناداعى رولدەرىن سومداۋ بارىسىندا ەل الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن، مىندەتىن ءبىلۋى ءتيىس. ءسىز قويىپ وتىرعان سۇراقتاعى وتانسۇيگىشتىك، ۇلتتىق تاربيە دەگەن دۇنيەلەردى دارىپتەۋ – ءار اكتەردىڭ مىندەتى.
بايقاساڭىزدار، قازىرگى ۋاقىتتا ءتۇسىرىلىپ جاتقان كارتينالاردىڭ دەنى وسى باعىتتا. شەتەلگە، مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنا كوزىن ساتىپ تۇرعان جاستاردىڭ ساناسىنا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ەنگىزۋ، ولاردىڭ جۇرەگىندە وتانسۇيگىشتىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋ – ماقسات.
ال جەكە باسىما جاۋاپ بەرسەم، مەن بۇل قاعيدانى مىقتاپ ۇستانامىن. ومىرلىك ۇستانىمىم دەسەم دە بولادى. ونەردەگى ومىرلىك – ۇستانىمىم.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اڭگىمەلەسكەن: ادىلەت مادەنيەت
پىكىر قالدىرۋ