مەن كورمەگەن ەۋروپا

بۇگىنگە دەيىن قالىپتاسۋىما ارنايى ءبىر مەكتەپتىڭ ىقپالى بولعانى راس. ول مەك­تەپتىڭ قالاي اتالاتىنىن دا بىلمەيمىن. ەگەر، ەۋروپاعا جولىم تۇسپەگەندە مەن قالاي قا­لىپتاسقانمىن دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە مۇلدەم ويلانباعان بولار ەدىم. سەبەبى، بۇ­عان دەيىن مەن ۇنەمى دۇرىس پىكىردەمىن، الدىڭعى بۋىن اعالارىم دا دۇرىس وي­لايدى، مەن دە سولاردىڭ ىزىمەن كەلە جاتىرمىن دەپ ەسەپتەۋشى ەدىم. ولار ءوز جازعاندارىندا «ءىرىپ-شىرىپ جاتقان ەۋروپا» دەگەن ءسوز تىركەسىن ءجيى قولداناتىن. قوعامدا ءبىر تۇيتكىلدى ءما­سەلە تۋىنداي قالسا، «باتىستانۋ دەگەن بالەكەتتىڭ كە­ءسىرى» دەگەن قورىتىندى جاسايتىن. ودان قالا بەردى بۇگىنگى ماقالالاردا ءجيى قول­دانىلاتىن ترەندكە اينالعان تىركەس بار. ول – «جاھاندانۋعا جۇتىلماس ءۇشىن» دەپ كەلەتىن جولدار. قۇداي اقى، ەشكىمدى جاز­عىرىپ وتىرعان جوقپىن. بۇعان دەيىن مەن دە ءدال وسىلاي جازىپ كەلدىم. سەنبەسەڭىز، بۇعان دەيىنگى جازعاندارىمدى وقىڭىزشى. ەندى، دەيمىن دە، سول جازعاندارىمدى اعىل­شىن تىلىنە بىرەۋ اۋدارار بولسا، كۇللى الەم­گە كۇلكى بولاتىنىمدى ابدەن-اق بىلە­ءمىن. كوك جۇزىندە قالىقتاپ، الەمدى شارلاپ ابدەن قاناتى تالىپ ءبىر قۇدىققا كەلىپ قوناقتاعان قۇسقا باقانىڭ نە دەگەنى ەسىڭىزدە مە؟ «الەم دەگەن قۇدىق اۋزىنداي عانا ەمەس پە؟ نە ايتىپ تۇرسىڭ، قانات تالاتىنداي نە كورىندى سونشاما» دەمەيتىن بە ەدى؟ كوكجيەگىڭ كەڭەيسىن دەگەن تىلەكتىڭ دە قۇدىرەتىن قۇدىقتان دا باسقا قۇتتى مەكەن بار ەكەنىن بىلگەن كەزدە تۇسىنۋگە بولاتىن شىعار.

مەن كورگەن ەۋروپا

بۇرىن شەتەلگە بارىپ قايتىپ، تازا­لىعىنا ءتانتى بولىپ وتىراتىن جەرلەس­تەرىمنەن اسىرىپ ايتار ەشتەڭەم جوق. تەك بەرليندى مۇنتازداي دەپ ايتاتىندارعا از عانا نازىم بار. اسىرەسە، جەر استى جول­دارى (مەترو) تاپ-تازا دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. رەيحستاگ پەن وندا بارار جولدار، ساياباقتار راسىمەن دە تاپ-تازا. قانشاما تۋريست اعىلىپ كەلىپ جاتسا دا ولار ءتارتىپ جۇيەسىن ساقتاۋدى ابدەن جونگە كەلتىرىپ العان. ءدال  راحىمجان اتام تۋ تىككەن رەيحستاگقا تورتكۇل دۇنيەدەن  اعىلىپ جاتقان ادامدار جەتەرلىك. قۇداي-اۋ، جەڭىلىپ قالىپ ەدىك، توبەمىزگە دۇشپاننىڭ تۋى تىگىلگەن ەدى دەپ وتىرعان بەرلين جوق.  ءبىزدىڭ جاۋ اسكەرىنەن ازات ەتىلگەن  الگى (لەنينگراد)  قالامىزدى كورۋگە وسىنشالىقتى ادام اعىلىپ كەلە مە ەكەن دەگەن سۇراق تۇردى كوكەيىمدە؟ الماتى نەگە جىل وتكەن سايىن لاس  قالاعا اينالىپ بارا جاتىر دەگەن ساۋالعا قالاي جاۋاپ بەرۋشى ەدىم: «بۇرىنعىداي ەمەس، ءبىزدىڭ قالاعا كەلىمسەكتەر كوپ كەلەدى. جانباعىس ءۇشىن ەكونوميكالىق ءال-اۋقاتى بىزدەن تومەنىرەك كورشىلەرىمىز وسىندا اعىلىپ جاتىر ەمەس پە؟ ولار ءوز وتانى بولماعاندىقتان قالانى قادىرلەمەيدى»، – دەپ ويلاۋشى ەدىم. ءبىراق، ءار تاسى – تۇنعان تاريح ريم قالاسىنىڭ كوشەسى تولعان وزگە ەلدىڭ ازاماتتارى. جاۋىن جاۋا قالسا تۋريستەرگە قولشاتىر الىپ جۇگىرىپ ءناپاقا تاباتىن  ولار ءريمدى لاستاماپتى. دەمەك، ءبىز ءوزىمىزدى سىيلاتا الماعانىمىز عوي. ءوزىمىزدى سىيلاتۋ ءۇشىن الدىمەن ءبىز ءوز زاڭدارىمىز بەن ەرەجەلەرىمىزدى سىيلاۋىمىز كەرەك. ءبىز سىيلامايتىن زاڭدار مەن ەرەجەلەردى وزگە دە بەل ورتاسىنان باسىپ وتكىسى كەلەدى.

موسارتتىڭ وتانىندا

ۆەنانىڭ ورتالىعى كۇيمەگە جەگۋلى  سۇ­لۋ اتتارعا تولى. ەۋروپا العاش ات ءمىن­گەن ادامدى كورىپ ءتورت اياقتى ادام-كەنتاۆر كەلە جاتىر دەپ شوشىنعان شا­عىن ۇمىتقان. ادامزات قول جەتكىزگەن يگىلىك رەتىندە جىلقى جانۋارىن دا تۋريستەردى قىزىقتىرۋ ماقساتىندا سان-سالتاناتىمەن الاڭعا شىعارىپتى. ەڭ باستىسى مۇندا كەلۋشى تۋريستەر دە، تۇر­عىلىقتى حالىق تا مادەنيەت پەن ادەبيەتتى ادامزات اقىل-ويىنىڭ ەڭ بيىك شىڭى دەپ ەسەپتەيدى. الدىمەن قايدان كەل­گەنىڭدى قىزىقتاپ سۇرايدى. ودان كەيىن، قازاقستان جايىندا بىلەتىندىكتەرىن، سوڭعى مودەرن ۇلگىمەن سالىنعان استانامىزدىڭ بار ەكەنىن ايتىپ جاتتى. ەندى بىرەۋى استاناداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنا باس سۇققانىن جايدارى ەستەلىك رەتىندە جەتكىزەدى. قازاقستاندى شەتەلدىكتەردىڭ بىلگەنىنە قۋانىپ، ارقالانىپ قالامىز. ءبىراق، بارلىق جەر مۇنداي ەمەس. ءبىزدىڭ وتانىمىزدىڭ اتاۋىنداعى – «ستان» جۇرناعىنىڭ دا كەرى ىقپالى بار ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. وسىدان ءبىر جىل بۇ­رىن مەملەكەتتىڭ اتىن قازاق ەلى دەپ وزگەر­تەيىك دەگەن ەلباسىنىڭ ۇسىنىسىن گۋ-گۋ پىكىرتالاس، قىسىر ءسوز دەڭگەيىندە عا­نا قالدىرىپ قوي­عانىمىز جانىما باتتى.

سانا-سەزىم ەركى

ەۋروپادا كولىك تىعىنى دەگەن تۇسىنىك جوق. ادامدار تازا ءارى تاريحي قالاسىن كوبىنە جاياۋ شارلاعاندى قۇپ كورەدى. قوعامدىق كولىككە بيلەتتى ايالدامالاردا ورنالاستىرىلعان تەرمينالداردان الۋعا بولادى. ءسىز كولىككە وتىرعاندا بيلەتىڭىزدى ەشكىم تەكسەرمەيدى. مەترودا دا سولاي. ءبىراق، ەشكىم تەكسەرمەيدى ەكەن دەپ بيلەتسىز مىنگەن ادامدى جولىقتىرۋ مۇمكىن ەمەس. ولار ءبىر-بىرىنىڭ سانا-سەزىم ەركىنە سەنەدى. سوندىقتان، ءبىرىن-بىرى تىقاقتاپ تەكسەرگەننەن كورى، قۇرمەتتەگەندى قۇپ كورەدى. شاكىرت ۇستازدان قورىققاننان نەمەسە باعا ءۇشىن ەمەس، ءوزىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءبىلىم الۋدى ءجون سانايدى. ال ۋنيۆەرسيتەتتەر بىلىمگەرلەرگە بار مۇمكىندىكتى جاساۋدى كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە دەپ ەسەپتەيدى. ستۋدەنت بولماسا، ۋنيۆەرسيتەت تە بولماس ەدى. بەلگىلى جاعداي، ۋنيۆەرسيتەت جوق بولسا، پروفەسسورلاردىڭ دا قاجەتى شامالى. سوندىقتان، ستۋدەنتكە دەگەن قۇرمەت وقىتۋشىلاردىڭ ساباق جۇرگىزۋى مەن تىلدەسۋىنەن-اق بايقالىپ تۇرادى. الايدا، مەن بولماسام ۋنيۆەرسيتەت جوق، سوندىقتان، مەنى ۇستاز قادىرلەۋى ءتيىس دەپ كەۋدە قاعىپ، داندايسىپ كەتكەن ستۋدەنت تە جوق. سەبەبى، ولار دا سانا-سەزىمىڭ ءبىلسىن دەپ اماناتتاعان قۇرمەتتىڭ پارقىن ابدەن تۇسىنەدى.

سكلادوۆسكايانىڭ وتانى

نازىك جاندى عالىم بولعاندىقتان با ەكەن، ماريا كيۋري سكلادوۆسكايا ماعان سونداي ۇنايدى. ونىڭ ءوزى اشقان حيميالىق ەلەمەنتىن تۋعان ەلىنىڭ قۇرمەتىنە ارناپ پولونيي اتاعانى دا وتاندى ءسۇيۋدىڭ بيىك ءبىر ۇلگىسىن كورسەتەتىن سەكىلدى. تاعىلىمدامانى پولشادا وتكەرەتىن بولعانىمدى بىلگەندە، سول ءۇشىن دە قاتتى قۋانعان بولاتىنمىن. پوزنان قالاسىنىڭ ادام ميسكەيەۆيچ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تۇركولوگيا كافەدراسىنىڭ ءدارىسىن تىڭدادىق. ونداعى ما­ماندار «قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان ال­عاشقى جىلدارى تۇركولوگيانىڭ ىشىندە قازاق ءتىلىن وقۋعا دەگەن قۇلشىنىس جوعارى بولاتىن. ءبىراق، ۋاقىت وتە  قازاقستاننان كەلگەن كاسىپكەرلەر قازاق-پولياك ءتىلدى اۋدارماشى ەمەس، كوبىنە ورىس-پولياك ءتىلدى مامانعا سۇرانىس جاسايتىنىنا بايلانىستى كافەدرادا بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءتىلىنىڭ ساعاتىنىڭ ازايعانىن»، – ايتتى. مۇندا، قازاق ءتىلى تۇركى ءتىلىنىڭ قىپشاق تىلدەر تارماعىمەن تانىسۋ ءۇشىن، كونە جازۋلاردى وقۋ ءۇشىن ۇيرەتىلەتىندىگىن جەتكىزدى. دەمەك، ءبىزدىڭ بيزنەس قازاقشا ءسوي­لەمەي، قازاق ءتىلىنىڭ تىنىسى كەڭىمەيدى دەگەن ءسوز.اڭداساق ءبىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى جاس مەملەكەتتىڭ بولاشاعىنان ەۋروپا دا ۇلكەن ءۇمىت كۇتكەن ەكەن. الايدا، ءبىز ءالى دە ورىس ءتىلىنىڭ ىقپالىنان شىعا الماي وتىرمىز. ءبىز ءۇشىن ءامىرشىل ءارى وكتەم كورىنەتىن ورىس ءتىلىنىڭ  قاۋقارى اۋەجايدىڭ ارعى بەتىنە (ترانسفەر) وتكەن ساتتەن-اق  تاۋسىلا باستايدى. ءتىپتى، اعىلشىن ءتىلىن تۇسىنبەيتىن قارت پولياكتى كەزىكتىرسەڭىز، ودان ورىسشا ءجون سۇراعاننان گورى، ءوز تىلىڭىزدە سويلەگەنىڭىز ابزال. سوندا، ول ءسىزدى قۇرمەتتەيدى. ءوز ءتىلىن سىيلامايتىن ادام وزگەنى دە سىيلامايدى دەپ ەسەپتەيتىن پولشا ءبىر كەزدەگى ورىس ىقپالىن تولىعىمەن ساناسىنان سىلكىپ تاستاعان.

ەۋروپا ەسكەرتكىشتەرى

مۇندا ەسكەرتكىش ەسەپ  بەرۋ ءۇشىن ورنا­تىلمايدى. ۇلتتى قۇرمەتتەيتىن ۇلدارىنا  ار­نالعان ءاربىر ەسكەرتكىش شىنايى ىقىلاس پەن اسقان ىجداعاتتىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعان. سوندىقتان، شىعار، كوسەمدەر مەن شەشەندەردىڭ بەينەسى سونداي شىنايى. ءتىپتى، شاپاندارىنىڭ ەتەگىن جەل تەربەپ تۇرعان ساتتە مۇسىنگە اينالىپ كەتكەن بە دەگەن ويعا قالاسىڭ. جەلدىڭ ەتەكتى جەلپىگەنىنە دەيىن سونداي شىنايى ەكەنىن كورگەندە، شاپانى تىم جۇقا بىزدەگى ەسكەرتكىشتەر ەسىڭە تۇسسە وزىڭنەن ءوزىڭ ۇيالاسىڭ. ودان قالا بەردى بارلىق ەسكەرتكىشتەردىڭ الدىندا شام جانىپ، گۇل تۇرادى. پولشادا گۇلسىز تۇرعان ەسكەرتكىشتى كورمەدىم. كۇندە سولماعان، بالاۋسا گۇل جاڭا گۇل قويىلاتىن ەسكەرتكىشتەرگە كىم قاشان ءتاۋ ەتىپ ۇلگەرەتىنىن تۇسىنبەي دال بولدىم. يتالياداعى ميفتىك كەيىپكەرلەردىڭ ءمۇسىنىن تاماشالاۋ بارىسىندا، راسىندا ادام قيالىنىڭ مول  مۇمكىندىگىنە قايران قالا­سىڭ. بىزدەگى ميفتىك كەيىپكەرلەردىڭ ءمۇسىن بولىپ ارامىزعا كەلىپ تۇرا قا­لۋىنا ءدىني نانىمدار كەرى ىقپالىن تيگىزگەن بولۋى مۇمكىن. الايدا، ءبىز ۇلتتىق قيالىمىزدىڭ جەمىسى – ميفتىك قا­ھار­ماندارىمىزدى ءمۇسىن قالپىندا قالامىزعا شاقىرىپ الۋدان كوپ نارسە ۇتامىز. الدىمەن ۇرپاق تاربيەسىنە ىقپالى بولادى، ودان سوڭ حالقىمىزدىڭ قيالىنىڭ ءبىر كورىنىسىن بولمىستايمىز. ۆاتيكانداعى پاپانى كۇزەتىپ تۇرعان ەسكەرتكىشتەردى كورىپ مەن وسىنداي ويعا قالدىم.

جاھاندانۋ ءۇردىسى

راسىمەن، الەمدى قىتايدىڭ تاۋارلارى «جاۋلاپ» العان دەسەك بولعانداي. ءبىراق،  «جاۋلاپ الۋ» دا ابىرويعا قارايدى ەكەن. ماسەلەن، پولشانىڭ دۇكەنىندەگى جۇڭگو ويىنشىعىن، ءبىزدىڭ ەلدەن ون ەسە قىمباتقا كەزىكتىرەسىڭ؟ نەگە؟ قىتايعا ەۋروپا ەمەس، ءبىز جاقىن ەمەسپىز بە؟  ساۋدا ۇيلەرىندە ورنالاساتىن عالامدىق جەلىلى دۇكەن كيىمدەرىنىڭ باعاسى ءبىزدىڭ ەلمەن بىردەي، ءبىراق، ساپاسى جاقسى. ءتىپتى، تاۋار وندىرۋدە الىپقا اينالعان كورشى وندا ساتىلعان كيىمدەرىنە ارنايى  پولشا ءۇشىن دەپ جازۋدى دا ۇمىتپاعان. ال، ارنايى ەۋروپا ءۇشىن ساپالى كيىم جونەلتۋ كەرەك ەكەنىن ولار قاپەردەن شىعارماق ەمەس. سونداي-اق، ءبىزدىڭ كوشەلەردىڭ تورىندە مەيمان كۇتەتىن تۇرىك اسحانالارىن قارت قۇرلىقتان دا  كوپ ۇشىراستىرۋعا بولادى. بەس ۋاقىت نامازىن قازا قىلمايتىن مۇسىلمان باۋىرلار تۇرىكتەردىڭ اسحاناسىن ءتاۋىر كورەدى. دەسە دە، سانا مەن سەزىم زاڭدىلىعىن ءمۇلت جىبەرمەيتىن قارت قۇرلىق تۇرعىندارى دا ءدامحانالارىنا باس سۇعا قالساڭىز، سىزگە شوشقا ەتى قوسىلعان اسقا ەسكەرتۋ جاساپ، تاۋىق ەتىنەن جاسالعان تاعامدارىن ۇسىنىپ بايەك بولىپ جاتادى. ءدامحانانىڭ تاماعى وتسە بولدى دەگەن قاعيدا ادام قۇقى مەن مۇددەسىنىڭ جانىندا تۇككە تۇرعىسىز دۇنيە ەكەنىن تۇسىنگەندەي بولاسىڭ. ال، بىزدە كەرىسىنشە، سىرتىنا دارداي ەتىپ حالال دەپ جازىپ قويعان ءدامحانالاردان (بارلىعىنىڭ ەمەس قوي، ءبىراق باتىستان كەلە سالا سونداي ءدامحاناعا بەت العانىم جانىمدى قاتتى كۇيزەلتتى — ا.ت) كىلتيپان شىعىپ جاتادى. ادامزات تاريحىندا جاھاندانۋ ءۇردىسى ءجۇرىپ جاتىر. ءبىراق، بىزگە بۇل ۇعىمدى اۋزىن اشسا جۇتىپ قويۋعا شاق تۇرعان اجداھا وبرازىندا كورسەتىپ كەلدى. نەگە ەكەنىن تۇسىنۋگە تىرىسىپ كورەيىك. انىعىندا جاھاندانۋعا ىلەسىپ جۇرۋگە ءبىز لايىقپىز با؟ جالپاق تىلمەن ايتقاندا جاھاندانۋ جۇتپاق تۇگىلى، ءبىزدى جاقتىرا ما ەكەن؟ قاراپايىم عانا ءبىر مىسال، بۇگىن نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى انىقتالسا،  ەرتەڭنەن قالماي ول باسقا ءتىل­دەردە سويلەي باس­تايدى. ءبىراق، قازاق تىلىندە ەمەس؟ نەگە؟ بىزگە ونىڭ ورىسشا سويلەگەنى دە جەتكىلىكتى، سولاي ەمەس پە؟ مەيلى ول بەلگىلى ءبىر ساياسات نەگىزىندە ورىن العان دەلىك، قالاي بولعاندا دا، الەمدىك داڭققا بولەنگەن ادامنىڭ جاڭالىعىن ءبىز نەگە وقي المايمىز؟ دەمەك، جاھاندىق  نازارعا  ىلىنگەن ادامدى ءبىز تالداپ-تالقىلاي الماي وتىرساق، جاھان ءبىزدى قايتسىن؟ راس، جاھانعا ءبىزدىڭ قازبا بايلىقتارىمىز قىزىقتىراق. ءبىراق، ەسىڭىزگە ءتۇسى­ءرىڭىزشى، ءسىز، بىلتىر ءدال وسى ۋاقىتتا قانداي كيىم كيىپ ءجۇر ەدىڭىز؟ اياق كيىمىڭىز قانداي ەدى؟ ەسكە ءتۇسىرۋ قيىنداۋ. سەبەبى، كويلەك توزادى. ۋاقىت ءۇشىن ماتەريال – بايلىق ەمەس. ول تەك ءومىر سۇرۋگە ىڭعايلىلىق تۋدىرۋ. ال، ىڭعايلى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ادام ءوزىنىڭ پىكىرى، ەركىن ويى، قيالى بار ەكەنىن ءبىلدىرۋى ءتيىس. ءدال سول سەكىلدى، ءتىل ۇيرەتۋدىڭ اعىلشىن تىلىندە جاڭا ءادىسى پايدا بولسا، ەرتەسى كۇنى بۇكىل الەم ءوز ءتىلىن ۇيرەتۋدى سول ادىسكە نەگىزدەپ شىعادى. ال، بۇلاي ەتە الۋ ءۇشىن بىزدەگى ماماندار اعىلشىن ءتىلىن  جاقسى ءبىلۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ ەلدە انا ءتىلىمىزدى عانا ەمەس، جاھاندىق ءتىلدىڭ قاجەتتىلىگىن تۇم­شالايتىن ءتىل بار. سول ءتىلدىڭ ءسۇز­گىسىنەن وتكەن اقپارات پەن ساراپتامانى ءبىز دۇرىس دەپ ەسەپتەيمىز. ارينە، ول ءتىل جاھاندانۋدى اجداھا ەتىپ كورسەتۋگە مۇددەلى. ۇستەمدىكتى ۋىستان وڭايلىقپەن كىم شىعارا قويار دەيسىز. دەمەك، اعىلشىن ءتىلىن يگەرمەي، ءبىز قۇلدىق سانادان قۇتىلا المايمىز. ورتاداعى كوپىر-تىل جاھاندانۋدى جويىت ەتىپ كورسەتكەنى سەكىلدى ءوز ۇستانىمىن جۇزەگە اسىرا بەرەدى دەگەن ءسوز.

ۋاقىتقا قۇرمەت

ۋاقىتتى قۇرمەتتەمەگەن ادامنىڭ كەز-كەلگەن ىستە ابىرويلى بولۋى ەكىتالاي. ءدال سول سەكىلدى قازاققا دا ۋاقىتتى قۇرمەتتەيتىن ءسات جەتتى. ەۋروپادا ايالداماعا كۇتكەن كولىكتىڭ قاي ۋاقىتتا كەلەتىنىن، دىتتەگەن جەرگە قاي مەزەتتە جەتەتىنىن ءبىلىپ وتىراسىز. ءبىر مينۋت تۇگىلى، ءبىر سەكۋند كەشىگىپ جەتۋگە حاقىسى جوق. سەبەبى، ادامنىڭ ۋاقىتى التىننان دا قىمبات. ال، بىزدەگى قوعامدىق كولىكپەن مينۋتتى بىلاي قويىپ، ءدال ءبىر ساعاتتا جەتەم دەپ كەسىپ ايتا الاسىز با؟ جوق، قاي ۋاقىتتا جەتەتىنىڭىزدى كوشەدە ورىن العان كولىكتەر باسەكەسى عانا شەشەدى. ءبىر باعىتتاعى اۆتوبۋسپەن جارىسىپ ءجۇرىپ، ويلاماعان جەردەن جىلدام جەتىپ الۋىڭىز مۇمكىن نەمەسە كەرىسىنشە ءبىر ايالدامادا ون بەس مينۋت توقتاپ جۇيكەڭىزدى جۇقارتىپ ارەڭ دەگەندە كەلۋىڭىز عاجاپ ەمەس.

شىرىگەن جۇمىرتقا

كەز كەلگەن ەۋروپالىق زاڭنىڭ ءوز مۇددەسىن قورعايتىنىن بىلەدى. سوندىقتان ءوز قۇقىن قالاي قورعاسا، وزگەنىڭ قۇقىعىن سولاي سىيلايدى. ادام ەركىندىگى جوعارى باعالاناتىن ەلگە وقۋعا بارىپ، قايتپاي قالعانداردى شىرىگەن جۇمىرتقا دەپ تە سوگەتىنىمىز بار عوي. انىعىنا كەلگەندە ولاردى دا تۇسىنۋگە بولادى. ومىرگە ادام بولىپ كەلگەن سوڭ، ادامشا ءومىر سۇرگەنگە نە جەتسىن؟ ءبىز نەگە ءبىر-بىرىمىزدىڭ ادامشا ءومىر سۇرۋىمىزگە كەدەرگى كەلتىرە بەرەتىنىمىزدىڭ دە ءمانىن زەردەلەدىم. ول ءبىر ماقالانىڭ جۇگى. باستىسى، مەن ەۋروپانىڭ ارتىقشىلىقتارىن كوردىم. ءبىزدىڭ ەلمەن سالىستىردىم. بۇدان مەنى ەۋروپامەن اۋىرىپ قالىپتى دەگەن وي تۋماسا كەرەك. ارقا سۇيەيتىن، يەك تىرەيتىن التىن قازىعىڭ بولعانعا نە جەتسىن. ءبىراق، سول التىن قازىقتاعىلاردىڭ كۇندەسپەي، كەكتەسپەي، بولىنبەي ادامشا ءومىر سۇرگەنىن كوكسەيمىن. ءال-فارابيدىڭ «قايىرىمدى قالا تۇرعىندارى» تراكتاتىن ءبىر وقىپ شىعىڭىزشى. عۇلامانىڭ ارمانىن تۋعان توپىراعى ەمەس، باسقا ەلدەردىڭ جۇزەگە اسىرا الىپ جاتقانىن اڭدايسىز. ال، ول ەڭبەك جازىلعان تۇستا شىعىستىڭ مادەنيەتى مەن عىلىمى قانداي ەدى؟

اينۇر تولەۋ

"اقيقات"