تىكەلەي ەفيردەن كورسەتىلگەن بەينەدەباتتا جۋرناليست سەرگەي دۋۆانوۆ قوس تاراپقا كەزەك-كەزەك ءسوز بەرىپ وتىردى. 

ەرمۇحامەت ەرتىسبايەۆتىڭ سوزىنشە، ەلدەگى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ بارلىعى زاڭدى ءارى ءادىل وتكەن.

"سايلاۋ ماسەلەسىندە بۇلتارتپاس دەرەكتەر بار. قازاقستانداعى ەڭ باسەكەلى پرەزيدەنت سايلاۋى 1999 جىلى ءوتتى. ول كەزدە قسزي-گە جەتەكشىلىك ەتەتىنمىن.  دوداعا تۇسكەن سەرىكبولسىن ءابديلدين اتىراۋدا 35 پايىز، بۇكىل ەل بويىنشا 13 پايىز داۋىس جينادى. ال 2005 جىلعى سايلاۋعا جارماحان تۇياقباي ءتۇستى.  قۇرامىندا حالىقارالىق ساراپشىلار بولعان ەكزيت-پولدىڭ تۇسكى 12-دەگى قورىتىندىسى بويىنشا نازاربايەۆ 87-88 پايىز كورسەتتى. ءبىر عانا نارسەگە كەلىسەم، ول 2011 جىلعى سايلاۋ. ول كەزدە كۇشتى باسەكەلەستەر بولعان جوق. مەلس ەلەۋسىزوۆ، عانا قاسىموۆ مىقتى قارسىلاس ەمەس ەدى. ءبىراق نازاربايەۆتىڭ ەلەكتورالدىق قولداۋىن بۇكىلالەمدىك قاۋىمداستىق مويىندايدى" – دەدى ەرتىسبايەۆ.

ءابليازوۆ بۇل ايتىلعانداردى تولىقتاي تەرىستەدى.

"كەز كەلگەن وركەنيەتتى، دەموكراتيالىق ەلدە پرەزيدەنت ەكى مەرزىمگە، جالپى جيىنتىعى 8 جىلعا سايلانادى. نازاربايەۆ 30 جىلدان بەرى بيلىكتە. وسى سايلاۋدىڭ ءبارى مەن مينيستر بولىپ تۇرعاندا كوز الدىمدا بولىپ جاتتى. ەرمۇحامەتتىڭ ايتقاندارى شىندىققا سايكەس كەلمەيدى" – دەپ اتاپ ءوتتى ول.

قازاقستاندا شىنايى وپپوزيسيا نەگە جوق؟

ەرتىسبايەۆ:

"وپپوزيسيانىڭ ءالسىز بولۋىنا ولاردىڭ ءوزى كىنالى. ال مەملەكەتتىك پارتيالار  ۇيىمداسقان، جۇيەلى جۇمىس جۇرگىزدى. سوندىقتان دا كەزىندە مەملەكەتتىك پارتياعا "اسار"، "ازاماتتىق" پارتيا سىندى ۇيىمدار قوسىلدى. مىقتى كۇش اياسىنا بىرىكتى".

ءابليازوۆ:

"مىقتى وپپوزيسيا بولمادى ەمەس، بولدى. ونىڭ ءبارىن نازاربايەۆ سوتتاپ، ءولتىرىپ، جولدان تايدىرىپ وتىردى. 2000 جىلدارى ءبىرشاما وپپوزيسيالىق كۇشتەر بار ەدى. ماسەلەن سول "اقجول" پارتياسى. ءبىراق ول بيلىككە جاقىن سحەما بويىنشا تاراتىلدى. جەتەكشىسى ءاليحان بايمەنوۆ پارلامەنتكە كەتتى. ونىڭ وزگە مۇشەلەرى "ناعىز اقجول" دەگەن پارتيا قۇرعانىمەن، ونىڭ جەتەكشىسى التىنبەك سارسەنبايەۆ ءولتىرىلدى، وپپونەنتى زامانبەك ءنۇرقادىلوۆ تە ءولتىرىلدى. مەن عالىمجان جاقيانوۆپەن بىرگە تۇرمەگە قامالدىم. بيلىك ءبىزدىڭ قازاقستاننىڭ دەموكراتيالىق تاڭداۋى (قدت) پارتياسىن تىركەمەي قويدى. ارتىنان ەكسترەميستىك دەپ تانىپ، جوق قىلىپ جىبەردى. وسىلايشا، قارسىلىق ءبىلدىرىپ، الاڭعا شىققان وپپوزيسيونەرلەرگە ەكسترەميستەر دەگەن ايىپ تاقتى. ال "اسار" مەن "ازاماتتىق" پارتيانىڭ بىرىگۋى كۇلكىلى اڭگىمە. اسار دەگەنىڭ داريعا نازاربايەۆا، "ازاماتتىق" دەگەنىڭ ماشكيەۆيچ. وپپوزيسيانىڭ كۇشكە اينالماۋىنىڭ ەكىنشى سەبەبى – حالىقتىڭ دايىن بولماۋى. ءبىراق ءقازىر جاعداي باسقاشا. ءبىزدىڭ پارتيانى تىركەڭدەر. كىمنىڭ جەڭەتىنىن سوندا كورەمىز".

ەرتىسبايەۆ قدت قوزعالىسىنىڭ ادىلەت مينيسترلىگىندە ەكسترەميستىك ۇيىم رەتىندە تىركەلۋىن ۇنەمى الاڭعا شىعۋعا، عيماراتتاردى باسىپ الۋعا شاقىرىپ، كونستيتۋسياعا تىكەلەي قارسى ارەكەت جاسايتىندىعىمەن ءتۇسىندىردى.

ءسوز جارىسقا ءتۇسۋشى ءابليازوۆ پەن ەرمۇحامەتوۆتىڭ ايتقاندارى مەن كەلتىرگەن دەرەكتەرى، ءتىپتى سيفرلارعا دەيىن بىر-بىرىنە قاراما-قايشى كەلىپ، قوس ساياساتكەر ءبىر-بىرىن وتىرىكشىگە تەڭەپ جاتتى.

ماسەلەن، ءابليازوۆ قازاقستان جان باسىنا شاققانداعى اقشالاي تابىس بويىنشا لاتۆيا، ليتۆا، ەستونيا سىندى بۇرىنعى پوستكەڭەستىك ەلدەردەن قالىپ كەلەتىنىن ءمالىم ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەستونيادا ەڭ تومەنگى جالاقى 700 دوللار، قازاقستاندا 100 دوللاردان ارەڭ اسادى. ورتاشا جالاقى ەستونيادا 1500 دوللار بولسا، قازاقستاندا 500 دوللار. ايىرماشىلىق بىرىندە 6 ەسە، بىرىندە 3 ەسە. ال الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ ناشارلاۋى ەلدىڭ تاۋەلسىزدىگىنە تونگەن ءقاۋىپ. سوندىقتان قازاقستان وتە قيىن شاقتا تۇر.

ەرمۇحامەدوۆ كەرىسىنشە، اتالعان ەلدەرمەن سالىستىرعاندا قازاقستاندا ءومىر ساپاسى جوعارى ەكەنىن، ديپلومات رەتىندە قازاقستاننىڭ بىردە-بىر جاۋى جوق ەكەنىنە سەندىرمەك بولدى.

"قازاقستاننىڭ بارلىق دەرجاۆالارمەن قارىم-قاتىناسى جاقسى. جۇڭگو قاتەرى تۋرالى اڭگىمە ويدان شىعارىلعان. قازاقستان نومينال بويىنشا ەكونوميكاسىنىڭ كولەمى وزىنەن 10 ەسە ۇلكەن رەسەيدى باسىپ وزدى. ارمەنيا، گرۋزيامەن سالىستىرار بولسا، قازاقستاندىقتاردىڭ 25-30 پايىزى باي ادامدار. ال ەستونيا جەرى ساتىلعان، ەۋرو وداقتىڭ دوتاسياسىنا ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ەل. ورتا تاپ جونىنەن قازاقستان ماقتاۋلى ۋكراينادان دا جوعارى" – دەگەن ويدا بۇرىنعى ديپلومات.

قوس تاراپقا سوڭىندا "قازاقستاندى نە كۇتىپ تۇر؟" دەگەن ساۋال قويىلدى.

ءابليازوۆ حالىق بۇل رەجيمنەن ابدەن شارشاعانىن، تاياۋ 1-2 جىلدىقتا جاڭا كۇشتەر كەلىپ، قازاقستاندى ۇلكەن وزگەرىستەرگە باستايتىنىن ايتتى.

ەرمۇحامەدوۆ بولسا، قازاقستان جاڭا، ەكىنشى پرەزيدەنت كەزەڭىنە اياق باستى دەگەن پىكىردە. ونىڭ سوزىنشە، باسى اشىق ءبىر ماسەلە بار. ول – نازاربايەۆ بيلىكتى داريعا نازاربايەۆاعا بەرمەيدى. مەملەكەتتە قوس ۇكىمەت دەگەن بولمايدى. بۇل تۋرالى ەرتىسبايەۆقا كەزدەسۋ كەزىندە نازاربايەۆ ءوزى ايتقان.