«رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا تۇزىلگەن قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ كارتاسى تىزىمىنە جامبىل وبلىسىنان ەنگەن جالپىۇلتتىق نىساننىڭ ءبىرى تەكتۇرماس كەسەنەسىنە قاتىستى اڭىز-اڭگىمەلەر كوپ. ونىڭ كوپشىلىگىندە بۇل كەسەنەنى ءدىني ورىن رەتىندە سيپاتتايدى. ءتىپتى كەي دەرەكتەردە ونىڭ استىندا تاراز قالاسىنىڭ ورتالىعىنا دەيىن جەتەتىن جەراستى جولى بار اسكەري-ستراتەگيالىق نىسان ەكەندىگى دە ايتىلادى، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. 

بۇل كەسەنە تاراز قالاسى ماڭىندا تالاس وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋىندا ورنالاسقان. تاريحي دەرەكتەر بۇل نىساننىڭ XIV عاسىرلارعا جاتاتىندىعىن ايعاقتايدى. دەگەنمەن ونىڭ اۆتورلارى مەن نىساندى سالۋداعى تۇپكى ماقسات بەلگىسىز. كەسەنە تولىعىمەن كۇيدىرىلگەن كىرپىشتەن سالىنعان. تاريحشى گ.ا. پۋگاچەنكوۆا تەكتۇرماس كەسەنەسىنىڭ سالىنعان مەرزىمىن XIV عاسىرعا جاتقىزادى. ال ونىڭ اتاۋىنا قاتىستى مالىمەتتەردە «تەكتۇرماس»-تى «تاۋ جاي تۇرمايدى» دەگەن تىركەسپەن ماعىنالاس ەكەندىگىن ايتىلادى. تۇرىك تىلىندە بۇل اتاۋ «تىنىمسىز ورىن» دەگەن ماعىنانى بەرەدى.

ال كەسەنەنى تۇرعىزۋداعى ءاۋ باستاعى ماقسات ونى ءدىني راسىمدەر ورىن رەتىندە پايدالانۋ بولعانعا ۇقسايدى. ويتكەنى مۇندا زوراستريزم، حريستياندىق، مۇسىلماندىق راسىمدە جەرلەۋ ورىندارى ورنالاسقان. تەكتۇرماس كەسەنەسىنە بارۋ ءۇشىن توبەنىڭ ەتەك جاعىندا ەجەلگى جەراستى جولى مەن تالاس وزەنى ارقىلى وتەتىن تاس كوپىر كادەگە جاراعان.

ءارى كەسەنەنى حح عاسىردىڭ 30 جىلدارىندا اتەيستەردىڭ قيراتۋى دا بۇل نىساننىڭ ءدىني ورىن بولعاندىعىن ايعاقتاي تۇسەدى. 2001 جىلى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزۋشىلەر كەسەنەنىڭ ءحىح عاسىردىڭ 80 جىلدارى ورىس زەرتتەۋشىلەرى تۇسىرگەن فوتوسۋرەتىنە يەك ارتقان.

جالپى تەكتۇرماس كەسەنەسىنە قاتىستى ءتۇرلى اڭىزدار ايتىلادى. سونىڭ بىرىندە تەكتۇرماس ەسىمدى قولباسشى اۋليە قاراحاننىڭ تۇسىندا اسكەرباسى، جاساۋىلباسى رەتىندە ەڭبەك ەتكەن. قازىرگى جامبىل جەرىنە قۇرىلعان ۇلكەن حاندىققا ءامىر جۇرگىزگەن قاراحاننىڭ اسكەري شەندى قىزمەتكەرى رەتىندە تەكتۇرماس قالاعا ساپارلاپ كەلە جاتقان، شىعىپ بارا جاتقان كەرۋەندى، جولاۋشىلاردى تەكسەرىپ تىنىم تاپپاي جۇرەدى ەكەن. سوعان بولا ونى كوپشىلىك تەكتۇرماس اتاپ كەتكەن بولۋى دا مۇمكىن. كەيىننەن ءدال وسى قولباسشى جەرلەنگەن ورىن تەكتۇرماس كەسەنەسى دەپ اتالۋى دا عاجاپ ەمەس.

ال كەلەسى ءبىر اڭىزدا قازىرگى تەكتۇرماس كەسەنەسى ورنىندا قالا بولعانى جايىندا دەرەك كەلتىرەدى. اتالعان اڭىز جەلىسىندە بەس ءجۇز جىلداي بۇرىن تالاس جەرىن قالماقتار بيلەپ-توستەپ تۇرعانى ءسوز بولادى. ولاردان زارەزاپ بولعان جەرگىلىكتى حالىق ءامىر تەمىرمەن ءسوز بايلاسادى. بۇل كەلىسىمگە ساي ءامىر تەمىر قالىڭ قولىن باستاپ، سامارقاننان تالاسقا قاراي اتتانادى. ونى ەستىگەن قالماقتار تەمىر اسكەرىنەن باس ساۋعالاپ، ءوز يەلىكتەرىندەگى اسىل بۇيىمداردى تەكتۇرماسقا اكەپ جيناپ، ونىڭ ۇستىنە وتىن ءۇيىپ ورتەپ جىبەرەدى.

كەسەنەگە قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى 2002 جىلى تارازدىڭ 2000-جىلدىعىنا وراي جەرگىلىكتى مەسەنات امانگەلدى مومىشيەۆتىڭ باستاماسىمەن جاس ساۋلەتشى نۇرلىبەك باكەيەۆتىڭ جوباسىنا ساي جۇرگىزىلدى.