«جاقسى ادام»: قايىرىمدىلىق جاساساڭ قايىرىن ءوزىڭ كورەسەك

ىندەت جاعادان العاندا قول قۋسىرىپ وتىرعان ازاماتتار از بولمادى. ەل، جۇرت بىرىگىپ، «ءتاج» ۆيرۋسىمەن كۇرەسۋگە جۇمىلدى. كوپشىلىك قولدا بارىن ورتاعا سالىپ، ادامزاتتىڭ اماندىعىن تىلەدى. جاسىراتىنى جوق، ىندەت تالاي جانى جايساڭ جانداردى ورتامىزدان الىپ كەتتى. وسىناۋ قيىن كەزدە دارى-دارمەك تاپشىلىعى، مەديسينالىق قۇرال-جابدىقتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالدى. ءبىراق ەلىم، جەرىم دەگەن ازاماتتاردىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن حالىق قارجى جيناپ، ورىن العان كەمشىلىكتەر جويىلدى.

ەل باسىنا كۇن تۋعان شاقتا «مەن نە ىستەي الامىن؟» دەپ قارلىعاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەنىندەي كومەك بەرۋگە ىنتالانعان جاندار كوپ بولدى. ماسەلەن، بۇگىنگىدەي سىن ساعاتتا جاناشىرلىق تانىتىپ، كوپكە كومەگىن كورسەتىپ، قايىرىمدى ازاماتتاردىڭ باسىن قوسقان كاسىپكەر داۋرەن ءتالىپوۆتىڭ ەرەن ەڭبەگىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى.

«التىن جۇرەك» سىيلىعىنىڭ يەگەرى قايىرىمدىلىق جاساۋدا الدىنا جان سالمايدى. ول بۇل سىيلىققا دا مەيىرىمدىلىگى مەن ادامگەرشىلىك قاسيەتى ارقىلى كوپكە كومەكتەسە ءجۇرىپ قول جەتكىزدى. جاقسىلىق جاساپ، جالپىعا جاناشىرلىق تانىتىپ جۇرگەن باۋىرمال ازامات «ەگەر نان ساتىپ الۋعا مۇمكىندىگىڭىز جوق بولسا، تەگىن الىڭىز» دەپ قالا تۇرعىندارىنا تەگىن نان تاراتتى. كارانتين كەزىندە سانيتارلىق بەكەتتەگى قىزمەتكەرلەردى تەگىن تاماقتاندىردى. ودان بولەك، كاسىپكەردىڭ دەمەۋشىلىگىمەن اتقارىلىپ جاتقان ءىس تە از ەمەس. ول قازىرگى تاڭدا وبلىستىڭ 125 مەديسينا قىزمەتكەرىن تۇسكى اسپەن تەگىن قامتاماسىز ەتۋدى قولعا العان. كاسىپكەر قاۋىمداستىعى وكىلدەرىنىڭ حالىققا ۇندەۋ جاريالاپ، ىندەتپەن بارشا قازاقستاندىقتى بىرلەسە كۇرەسۋگە شاقىرعانى بەلگىلى. سولاردىڭ ءبىرى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز بولاتىن. وسىلاي باستالعان يگى ءىستىڭ ناتيجەسىندە قازاقستاندىقتاردان 10 ميلليون تەڭگەگە جۋىق قاراجات جينالدى. «كوپ تۇكىرسە كول» دەگەندەي، حالىقتان تۇسكەن قاراجات قانشاما ادامنىڭ ءومىرىن امان الىپ قالۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. – بۇعانام قاتپاي جاتىپ، بيزنەسكە ارالاسا باستادىم. اكەم مەن ۇلكەن اعامنان كوپ دۇنيە ۇيرەندىم. كاسىپكەرلىكپەن اينالىسا ءجۇرىپ، كومەككە مۇقتاج جاندارعا قول ۇشىن سوزۋدى ازاماتتىق پارىزىم دەپ سانايمىن. ساۋاپتى ءىس اتقارىپ، ەلدىڭ باتاسىن الۋعا دەگەن قۇلشىنىسىم كۇن وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. ءقازىر ءبىزدىڭ قوعامنىڭ تەك مەيىرىمگە شولدەپ تۇرعانىن ۇمىتپايىق. بۇل قايىرىمدىلىق شاراسى باستالعالى بەرى جومارت جۇرەكتى ازاماتتار وعان اتسالىسۋدان شارشاعان ەمەس. كاسىپكەر قاۋىمداستىعىنان 70، ال ۇجىمىمنان 50 ازامات يگى ءىستىڭ باسى-قاسىندا ءجۇر. مىناداي اۋىر ىندەت تاراعان كەزدە جايباراقات وتىرعان ادامدى كورمەدىم. «قولىمنان ەشتەڭە كەلمەيدى» دەگەن ادامنىڭ ءوزى ءبىز اشقان قورعا اقشا اۋداردى. ماسەلە قاراجاتتىڭ از، كوپتىگىندە ەمەس. ەڭ باستىسى، حالىقتىڭ نيەتى مەن پەيىلى. وسى بەتىمىزدەن تايماساق، كوڭىلىمىزدى كىر شالماسا ءبىز بۇل دەرتتى جەڭىپ، بۇرىنعى جايما-شۋاق كۇنىمىزگە قايتا ورالامىز. ءبىراق وسى جولدا شارشاماي، تالماي ەڭبەك ەتۋىمىز كەرەك. اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ، جاعدايدى ءوز كوزىممەن كورگەندە قاتتى تاڭعالدىم. اق حالاتتى جاندار دامىل تاپپاي، ءار ناۋقاسقا كوڭىل بولۋدە. ءومىر مەن ءولىم اراسىندا جان الىپ، جان بەرىسىپ كۇرەسكەن التىن قول دارىگەرلەردىڭ ەرلىگىنە باس يەمىن. مەديسينالىق قۇرالجابدىقتار جەتىسپەگەندىكتەن قايعىلى وقيعالاردىڭ ورىن الۋى ارتتى. بىردەن وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ كەرەكتىگىن ءتۇسىندىم. ءمان-جايدى حالىققا ءتۇسىندىرىپ، قاراجات جيناۋ ماقساتىمەن قور اشتىق. تەز ارادا ىسكە كىرىسپەسەك ناۋقاستاردى قۇتقارىپ قالا المايتىنىمىزدى ءتۇسىندىم. بار بولعانى ءۇش اپتانىڭ ىشىندە 10 ميلليون تەڭگەگە جۋىق قاراجات جينالدى. وعان وكپەنى جاساندى جەلدەتەتىن 79 اپپارات الدىق. قازىرگى تاڭدا ونى وبلىس اۋماعىنداعى بارلىق اۋرۋحاناعا تاراتىپ بەردىك. «شۇعىلا» قورى ءار كونسەنتراتورعا ءوز شتيرح-كودىن ورناتىپ، ءوز بازاسىنا تىركەدى. كونسەنتراتوردىڭ قاي اۋرۋحانادا تۇرعانى باقىلاۋعا الىنعان. سوندىقتان كونسەنتراتورلار جەكە ادامنىڭ قولىنا بەرىلمەيدى. تەك قانا اۋرۋحاناعا تۇسكەن ناۋقاستارعا پايدالانىلادى. وسىنداي جۇمىس اتقارۋعا اتسالىسقان مەيىرىمدى جاندارعا العىس ايتامىز. زامانىمىز تىنىش، ەلىمىز امان بولسىن، – دەيدى مەيىرىمدى ازامات. وتىزدا وردا بۇزىپ، قىرىقتا قامال الۋ – ءاربىر قازاق ازاماتىنىڭ نەگىزگى ماقساتى ەكەنىن تىلگە تيەك ەتكەن داۋرەن ورازعالي ۇلى وڭىردەگى كاسىپتىڭ دامۋىنا اتسالىسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى.

 ول كاسىپ باستاعان جاستارعا جول كورسەتىپ، قولداۋ بىلدىرۋدەن شارشامايدى. كەرىسىنشە، ولارعا دامۋدىڭ داڭعىل جولىن كورسەتۋگە قۇشتار. الەم مويىندايتىن قازاق كاسىپكەرلەرىنىڭ سانىن ارتتىرۋ – ونىڭ باستى ماقساتى. ازامات رەتىندە قوعامداعى جاۋاپكەرشىلىكتىڭ اۋىر جۇگىن ارقالاپ قانا قويماي ادامدار اراسىنداعى مەيىرىمدىلىك سەزىمىنىڭ سونبەۋىنە بىركىسىدەي اتسالىسىپ جۇرگەن قازاقتىڭ جىگەرلى ۇلى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جارلىعىمەن «حالىق العىسى» مەملەكەتتىك مەدالىن يەلەندى. ەلىم دەپ ەڭبەك ەتكەن ازاماتتىڭ ەڭبەگى اقتالدى. ەڭ باستىسى – جاناشىر ازاماتقا حالىق ريزا.

ەر-ازاماتتاردىڭ ءوزى جۇرەكسىنە اتقاراتىن شارۋانى بۇرىمدىلاردىڭ بۇيىم قۇرلى كورمەي تىندىرا قوياتىنى بار. بۇل نازىك جاندىلاردى ەرلەردەن بيىك قويعانىمىز ەمەس. كەرىسىنشە، قازاق قىزىنىڭ ەرگە بەرگىسىز قابىلەتىنە، تالايدى تامساندىرعان قاسيەتىنە قاراپ ايتقانىمىز. وعان جانى نازىك بولسا دا ۇلكەن ءىستى اتقارىپ جۇرگەن «باراكات» ەرىكتىلەر توبىنىڭ اتقارعان جۇمىسى دالەل. 1 ۇل مەن 16 قىز بالادان قۇرىلعان توپ ءساۋىر ايىنان بەرى قالامىزداعى 300 وتباسىعا كومەك كورسەتكەن. ولار كوپبالالى، جاعدايى تومەن وتباسىلارعا، جالعىزباستى قارتتار مەن انالارعا كومەكتەسەدى. بەلسەندى جاستاردىڭ باسىن قوسىپ، جاقسىلىق جاساۋعا اسىعىپ جۇرەتىن 26 جاسار كاسىپكەر اسەم نۇرتۋعاننىڭ جۇرەگى مەيىرىمگە تولى. ول وسى ۋاقىتقا دەيىن دە قايىرىمدىلىقپەن اينالىسقان. الايدا پاندەميا كەزىندەگى جاعدايعا قاتتى الاڭداپ، جالعىزدىڭ شاڭى شىقپاسىن تۇسىنگەن سوڭ الەۋمەتتىك جەلىنى ءتيىمدى پايدالانىپ، بەلسەندى جەتىسۋلىق جاستاردى ءوز توبىنا جينايدى. العاشىندا جاقسىلىق جاساۋعا اسىققان جاستاردىڭ قاتارى كوبەيگەنىمەن ۋاقىت وتە كەلە ول ءتىزىم ازايعان. ءبىراق قاراجاتپەن كومەك كورسەتۋگە نيەتتەس جاندار قاتارىنىڭ ارتقاندىعى توپ مۇشەلەرىنە قۋانىش سىيلايدى. ەرىكتىلەردىڭ بۇل ىسىنە شەتەلدەگى دوستارى دا بەي-جاي قاراماي اي سايىن تۇراقتى تۇردە قاراجات اۋدارىپ وتىراتىندىعى ءبارىمىزدى قۋانتتى. بۇل ءبىزدىڭ «ءبارىمىز ءبىرىمىز ءۇشىن، ءبىرىمىز ءبارىمىز ءۇشىن» دەپ سىن ساعاتتا بىرىككەن بىرلىگىمىزدى ايقىنداپ بەرگەندەي. ءساۋىر ايىنان بەرى ەڭبەكتەنىپ كەلە جاتقان ەرىكتىلەر كۇن-تۇن دەمەي كومەككە مۇقتاج جاندارعا قول ۇشىن سوزۋدا. كومەك سۇراپ حابارلاسقان وتباسىنىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ، قاجەتتى ازىق-تۇلىك جەتكىزىپ، بالالارعا قۋانىش سىيلاپ جۇرگەن جاندار بارلىق قۇرمەتكە لايىقتى.

 – كارانتين ەنگىزىلگەندە جۇمىسسىز قالعان ازاماتتارعا بارىنشا كومەكتەسۋگە تىرىستىق. شىنىمەن جاعدايى جوق كوپ وتباسىنا قۋانىش سىيلاعىمىز كەلدى. ءبىز ماقساتىمىزعا جەتتىك. العاشىندا 25-30 مىڭعا كۇنىنە 10 شاقتى وتباسىنا ازىق-تۇلىك الىپ باراتىنبىز. ۋاقىت وتكەن سايىن كومەك سۇرايتىندار قاتارى ارتتى. قايناعان جۇمىستىڭ كوكەسى باستالدى. ءتۇرلى تاعدىر يەلەرىمەن كەزدەستىك. ادامنىڭ ءۇمىتى ەشقاشاندا ۇزىلمەيتىنىنە وسى جۇمىستا ءجۇرىپ كوزىم جەتتى. اسىرەسە، كوپبالالى وتباسىلارعا بارعاندا بالالاردىڭ قۋانعانىن كورگەندە ءوزىمىزدىڭ كوڭىلىمىز بوساپ كەتەدى. ولارعا قۋانىش سىيلاعان سايىن ءبىز جىگەرلەنە تۇستىك. تاياۋدا عانا ءىىى توپتاعى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جالعىزباستى اناعا كومەك كورسەتتىك. مەملەكەتتەن الاتىن 32 مىڭ تەڭگە جاردەماقىعا پاتەر جالداپ، قىزى ەكەۋى كۇن كورىپ وتىر ەكەن. قۇلاعى ەستىمەگەندىكتەن جۇمىسقا شىعۋعا دا مۇمكىندىگى بولماعان اناعا ەستۋ اپپاراتىن سىيلادىق. قىزىنىڭ «ماما» دەگەن ءسوزىن ەستىگەندە اناسى مەن قىزى قۇشاقتاسىپ جىلاپ، ءبارىمىزدىڭ جۇرەگىمىزدى ەلجىرەتتى. 6 جاسار قىزىن ءوزى باعىپ-قاعىپ وتىرعان جالعىزباستى اكەنىڭ شاڭىراعىنا بارعانىمىزدا ءبىر ءتىلىم نان تاپپاي وتىرعانىن كورىپ جۇرەگىمىز اۋىردى. مۇنداي اۋىر كورىنىستىڭ تالايىن كوردىك. قولدان كەلگەنشە كومەكتەسۋگە تىرىسامىز. ءبىزدىڭ ماقسات – ەلگە جاقسىلىق جاساپ، بالالاردى قۋانتۋ. قازاعىمنىڭ ءار بالاسى كۇلىپ، اكەسى مۇڭايماي، اناسىنىڭ جانارى جاسقا تولماي ءومىر سۇرسە دەيمىن. وسى ماقساتتا بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ ءار وڭىرىنەن «باراكات» ەرىكتىلەر توبىن جاساقتاپ، ۇلكەن جۇمىستار اتقارساق دەگەن جوسپارىمىز بار، – دەيدى كاسىپكەر اسەم. قازىرگى تاڭدا «باراكات» ەرىكتىلەردەن قۇرالعان توپتى بىلمەيتىندەر كەمدە-كەم. شاماسى كەلگەن ءاربىر ادام قايىرىمدىلىق جاساپ، ەلگە پايدام ءتيسىن دەپ ويلايدى. ونىڭ ناتيجەسى دە جامان ەمەس. وبلىس اۋرۋحانالارىنا قاجەتتى مەديسينالىق قۇرال-جابدىقتار الۋ ءۇشىن اسەمنىڭ شوتىنا مەيىرىمدى حالىقتان 2 كۇندە 1 ميلليون قاراجات جينالعان. تۇسكەن قارجىنى تالاي جاسقا ۇلگى بولىپ، ازاماتتىعىمەن دارالانعان كاسىپكەر داۋرەن ءتالىپوۆتىڭ باستاماسىمەن «شۇعىلا» قورىنا وتكىزەدى. قازىرگى تاڭدا حالىقتان جينالعان قاراجاتقا الىنعان اپپارات اۋرۋحانا توسەگىندە جاتقان ءار ناۋقاستىڭ ەمىنە شيپا بولىپ، وتباسىنا امان-ەسەن ورالۋىنا سەپتىگىن تيگىزۋدە.

قايىرىمدىلىق جاساۋ – قازاقتىڭ قانىنا سىڭگەن قاسيەت ەكەنى ايتپاساق تا تۇسىنىكتى. وسىنداي قايسار رۋحتى، جىگەرى مىقتى ازاماتتاردىڭ بەرەكەلى تىرلىگى بەيبىت كۇنگى ەرلىكپەن پارا-پار. ەلدىڭ اماندىعى مەن ساۋلىعى جولىندا دامىلسىز ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جاندارعا اتا باسىلىم اتىنان العىس ايتامىز.