پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنە جاريالانعان «تاۋەلسىزدىك بارىنەن قىمبات» اتتى ماقالاسىمەن تانىسا وتىرىپ، قازاق حالقى تاۋەلسىزدىك جولىندا ۇزاق تا قيىن سىناقتاردى باستان كەشىرگەنىن، تاۋەلسىزدىك تاعدىردىڭ قاندايدا ءبىر سىيى نەمەسە جاعدايعا بايلانىستى بولعان وقيعا دەگەن سياقتى قاتە ميفولوگيالىق تۇسىنىكتەرگە تويتارىس بەرىپ، شىندىعىن ايتۋ قاجەت ەكەنىن، اسىرەسە، جاس ۇرپاققا تاريحتى دۇرىس ءتۇسىندىرىپ، ۇيرەتۋ كەرەك ەكەنىن زيالى قاۋىم رەتىندە بىزگە جۇكتەلگەن مىندەت ەكەنىن سەزىنىپ وتىرمىز.

ءبىز، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ جوو-عا دەيىنگى دايىندىق كافەدراسىنىڭ ۇجىمى (تولىعىراق www.kaznu.kz سايتىنان تانىسا الاسىزدار) پرەزيدەنتتىڭ الاش مۇرالارىن، قازاق دالاسىنداعى اشتىقتى جان-جاقتى جانە جۇيەلى تۇردە ودان ءارى زەرتتەۋ قاجەت دەگەن باستاماسىن تولىق قولدايمىز. قاسىرەتتى جىلدار تاريحىن قۇجاتتىق دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، وبەكتيۆتى تۇردە جازۋ كەرەك ەكەنىن مويىندايمىز. مۇنداي كۇردەلى ماسەلەلەردى، پرەزيدەنت ايتقانداي، عىلىمي تۇردە جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ كەرەك.

پرەزيدەنت ەلدەگى ەكولوگيالىق ماسەلەلەرگە دە توقتالىپ، ادام فاكتورىنىڭ ءرولىن، ءار ازاماتتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن اتاپ ءوتتى. سەمەي يادرولىق پوليگونىنىڭ وتىز جىلدىعى تۋرالى جەكە ايقىندادى. سەمەي پوليگونىن جابۋ تۋرالى شەشىمنىڭ تەك ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن عانا ەمەس، بۇكىل ادامزات تاريحىنداعى جاعىمدى وقيعا بولعانىن كورسەتەتىن ارنايى ءىس-شارالار وتكىزۋ كەرەكتىگىن دايەكتەدى.

ماقالادا كاسپيي كونۆەنسياسى تۋرالى دا ايتىلعان. ياعني، ءبىز كاسپيي تەڭىزىنىڭ كاسپيي جاعالاۋىندا ورنالاسقان مەملەكەتتەر اراسىندا بولىنۋىنە قاتىستى ۇزاققا سوزىلعان داۋلى ماسەلەنى شەشتىك. ءوز مۇددەمىزدى قورعاۋ تۇرعىسىنان الىپ قاراعاندا بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ۇلكەن جەڭىسى ەكەنىن اتاپ كورسەتتى.

پرەزيدەنت جاڭا اكادەميالىق تاريحتى جازۋعا شاقىردى. تاريحشىلار بۇل ىسكە شۇعىل كىرىسۋى كەرەكتىگىن ايتتى، ويتكەنى ول تاريحي سانانى قالىپتاستىرۋعا ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار، پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ قىسقاشا تاريحىن جازىپ، ونى الەمدىك تىلدەرگە اۋدارۋ قاجەتتىگىن ايتتى. شىنىندا دا، قازاق حالقىنىڭ سالت-ساناسىن عانا ەمەس، الەم ونىڭ تاريحىن، مەملەكەتتىلىگىن ءبىلۋ قاجەت ەكەنىن بايقادىق. بۇرىن قىسقاشا تاريح اعىلشىن تىلىندە شىقسا دا، ونى ەندى دوگمالىق پايىمدامالاردان تىس، تالاپقا ساي جازاتىن ۋاقىت كەلدى.

ءبىز پرەزيدەنتتىڭ ءار حالىق ءوزىنىڭ ۇلتتىق مۇددەسى تۇرعىسىنان ءوز تاريحىن ءوزى جازۋ كەرەك دەگەن ۇستانىمىن قولدايمىز. ارينە، ول ۇلتتىق مۇددەمەن توماعا-تۇيىق شەكتەلىپ قالمايتىنى ءسوزسىز، الەمدىك تاجىريبەدەن ۇلگى الامىز، قازاقستان تاريحىن دۇنيە ءجۇزى عالىمدارى قالاي زەرتتەپ جاتقانىن، زەرتتەۋ ونىمدەرىن دە پايدالانامىز. پرەزيدەنت تاريحتى ساياساتكەرلەر ەمەس، تاريحشىلار جازۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى. شىنىندا دا، كاسىبي تاريحشىلار تاريحتى جازسا، ءبىز ءتۇرلى ءاڭىز-اپسانالارعا تويتارىس جاساي الامىز. وسىلايشا، پرەزيدەنتىمىزدىڭ تاريحتى جانە تاريحشىلاردىڭ مارتەبەسىن كوتەرگەنىنە ءبىز قۋانىپ وتىرمىز.

قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى جوڭعار شاپقىنشىلىعى، اشتىق، رەپرەسسيا، ەكىنشى دۇنيە جۇزىلىك سوعىس سياقتى ماڭىزدى وقيعالاردى تاريحي تۇرعىدا زەرتتەۋ قاجەتتىگىن پرەزيدەت ق. توقايەۆ باسا ايتقانى دا تاريحقا ءاتۇستى قارامايتىنىن دالەلدەدى.

سونىمەن قاتار پرەزيدەنت تاريحي جانە مادەني مۇرالاردى ناسيحاتتاۋ بويىنشا جۇرگىزىلگەن جۇمىستاردى ايتا كەلىپ، «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ، وسىنداي ەڭبەكتىڭ  ناتيجەسىن قاراپايىم قازاقستاندىقتار كوردى مە دەگەن زاڭدى سۇراق قويدى. زەرتتەۋ جوبالارى عىلىمي ينستيتۋتتار مەن ورتالىقتاردا قالىپ قوياتىنى نەمەسە ەسەپ بەرىپ ءۇشىن جاسالىپ جاتاتىن تۇستارى كەزدەسىپ قالاتىنى بەلگىلى. «مادەني مۇرا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىنىڭ دا، «حالىق تاريح تولقىنىندا» دەگەن باعدارلامانىڭ دا ناتيجەلەرى كەڭ جاريالانباي، وقىرمانداردىڭ قولىنا ءالى كۇنگە دەيىن تيمەي جاتقانى بەلگىلى.

«قوعام جانە قۇندىلىق» بولىمىندە پرەزيدەنت ق. توقايەۆ بىلاي دەپ كورسەتتى: «ەگەمەندىگىمىزدىڭ ماڭگىلىك ءۇشتاعانى – التايدان اتىراۋعا، الاتاۋدان ارقاعا دەيىن كەڭ كوسىلگەن بايتاق جەرىمىز، انانىڭ اق سۇتىمەن بويىمىزعا دارىعان قاستەرلى ءتىلىمىز جانە بارلىق قيىندىقتاردان حالقىمىزدى سۇرىندىرمەي الىپ كەلە جاتقان بەرەكە-بىرلىگىمىز. ءبىز وسى ءۇش قۇندىلىقتى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتايمىز».

ءبىز جاستارعا ءبىلىم مەن پاتريوتتىق تاربيە بەرۋدە وسى ماسەلەنى باسا كورسەتىپ وتىرۋىمىز قاجەت. تاريحتى ەموسياعا بەرىلمەي، ساياسي مادەنيەتتى ساقتاي وتىرىپ، تاربيە ىسىندە قولدانۋىمىز قاجەت.

قورىتا ايتقاندا، پرەزيدەنتىمىزدىڭ باستاماسى بيۋروكراتتىق شارالاردا قالىپ قويماي، شىنايى جۇزەگە اسادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. پرەزيدەنت يدەياسىن قولدايمىز، ونى جۇزەگە اسىرۋعا اتسالىسامىز.

ا.ك.بەگالييەۆا

ر.ت.نارالييەۆا

ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ

جوو-عا دەيىنگى دايىندىق كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىلارى