«قارا التىن» باعاسىنىڭ تىم ارزانداپ كەتۋى الەمدەگى جيىرما شاقتى ەلدى قاۋساتادى، دامىعان ەلدەردىڭ دە وركەندەۋىنە كەدەرگى بولادى. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىن-اقپاراتقا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

ءبىراق مۇنىمەن مۇناي ءداۋىرى بىتپەيدى: ودان الىناتىن ونىمدەردىڭ كوپتىگى سونشا، الدا بۇل سەكتوردىڭ جاڭا «التىن عاسىرى» باستاۋ الۋى ىقتيمال». كەشە ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنىڭ باسشىلىعى وسىنداي قىزىقتى بولجامىن جاريا ەتتى. بۇل كۇنى استانا تورىندەگى تاۋەلسىزدىك سارايىندا ەۋرازيالىق KAZENERGY فورۋمى اشىلدى. جاھاندىق ەنەرگەتيكا كوشباسشىلارىنىڭ باسىن قوساتىن بۇل جيىننىڭ جۇمىسى بيىل ءۇش كۇنگە سوزىلماق.

فورۋمنىڭ كەشەگى ءبىرىنشى كۇنىندە VIII KAZENERGY جاستار فورۋمى، ايەل­دەردىڭ ەنەرگەتيكالىق كلۋبىنىڭ وتى­رىسى، قازاقستاننىڭ مۇناي-گاز سالاسىن عىلىمي-تەحنيكالىق دامىتۋعا ارنالعان تەحنيكالىق سەمينار ۇيىمداستىرىلدى. سونداي-اق استانا ماڭىنداعى كۇننەن قۋات جىياتىن پانەلدەردى شىعارۋشى زاۋىت بازاسىندا «قازاتومونەركاسىپ» ۇلتتىق كومپانياسىمەن بىرلەسكەن حا­لىقارالىق يننوۆاسيالىق مەكتەپتىڭ اشىلۋ ءراسىمى ءوتتى. 
دەگەنمەن شەتەلدىك جانە وتاندىق قاتىسۋشىلاردى كەڭىنەن تارتقان نەگىزگى ءىس-شارالار – «ەۋرازيالىق وڭىردەگى قۋات قاۋىپسىزدىگى: ىنتىماقتاستىقتىڭ جاڭا تەتىكتەرى» اتتى مۇناي-گاز كونفەرەنسياسى مەن «ءوندىرۋشى سالالاردىڭ اشىقتىعى باستاماسى» حالىقارالىق جيىنى ەدى. 
مۇناي-گاز كونفەرەنسياسىن اشقان «ۇلتتىق ينجەنەرلىك اكادەميا» پرەزي­دەنتى باقىتجان جۇماعۇلوۆ مۇناي-گاز سالاسىن دامىتۋعا ەندى «اسپاناستى ەلىنىڭ» باسشىلىعى كوتەرگەن «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» اتتى جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋى باستاماسى تىڭ سەرپىن بەرەتىنىن ايتتى: «بيىلعى مامىر ايىندا استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا ءسوز سويلەگەن ەلباسى ن.نازاربايەۆ قحر-دىڭ «جىبەك جولىنىڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋى» باستا­ماسىنىڭ ءبىز ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزعا يە ەكە­ءنىن اتاپ ءوتتى. بۇل باستاما العاش استا­نادا جاريا ەتىلدى جانە قازاقستان ونى ءبىرىنشى بولىپ، قولدادى. بۇگىندە ءوز ۇلە­ءسى­ءمىزدى قوسۋدامىز. بۇل باستاما – جاڭا ءدا­ءۋىر­ءدىڭ كورىنىسى. ول الداعى جاڭا الەمدىك قۇ­رىلىستىڭ العاشقى بەلگىسى. ول پلا­نە­تامىزداعى ءومىردىڭ بارلىق قىرلارىن قوزعايتىن بولادى. تيىسىنشە، ەنەرگەتيكا سا­لاسى دا قالىس قالمايدى. كوركەم ءتىل­مەن ءتۇيىپ ايتساق، ءسىز بەن ءبىز قىزىقتى ۋا­قىت­تا جانە كەرەكتى جەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز!»
اكادەميا باسشىسىنىڭ بايلا­مىنشا، كونتينەنتىمىزدەگى بارلىق ەلدەر ەكو­نوميكاسىنىڭ ەنەرگەتيكالىق سەكتو­رىن ۇلكەن وزگەرىستەر كۇتىپ تۇر: «وسىنىڭ بارلىعى ەۋرازيا كارتاسىنىڭ تۇعىرلى تۇردە، گەوەنەرگەتيكالىق تۇرعىدان قايتا فورماتتالۋىنا اكەلەدى جانە بۇل ۇدەرىس ەندىگى باستاۋ الدى. بۇل ەنەرگەتيكالىق نارىققا قاتىسۋشى بارلىق تاراپتاردىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناستارىن تۇبەگەيلى وزگەرتپەك. اتاپ ايتقاندا، كومىرسۋتەك وندىرەتىن ءبىرقاتار باسقا ەلدەرمەن بىرگە قازاق­ستانعا دا مۇناي-گاز تاسىمالى بو­يىنشا باسىمدىقتاردى شىعىسقا – جۇڭگو مەن وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدە­رىنە قاراي كوشىرۋ وزەكتى بولۋدا. ويتكەنى ءقازىر مۇنايدى تۇتىنۋ بويىنشا ءدال وسىلار كوشباسشى ورىنعا شىقتى».

كومىرسۋتەك قورى بويىنشا الەمدە ال­عاشقى ورىنداردا تۇرعان كورشى رەسەيدىڭ ءوزى مۇنايى مەن گازىن تاسىمالداۋدىڭ نە­گىزگى باعىتتارىن قحر مەن تۇركياعا قايتا باع­دارلاۋعا جانتالاسىپ جاتىر. 
ب.جۇماعۇلوۆتىڭ ايتۋىنشا، قىتايلىق «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» جاڭا جىبەك جولى دۇنيەجۇزى ەلدەرىنىڭ جارتىسىنان استامىن قامتيتىن بولادى. «ءبىراق بۇل جوبا وسى مەم­لەكەتتەردە تەك ساياسي تۇراقتىلىق پەن قاۋىپسىزدىك بولعان جاعدايدا عانا جۇمىس جاساي الادى. باستاما بويىنشا ساياسي كە­لىسىمدەر بار. ال ءبىرىڭعاي ينفراقۇرىلى­مىن قۇرۋ سالاسىنا كەلسەك، قازاقستان ىشكى ينفراقۇرىلىمدى ۇدەمەلى تۇردە دامىتۋعا جانە ونى جىبەك جولىنىڭ قاجەتتىلىكتە­-رىنە ساي ۇيلەستىرۋگە كىرىسىپ كەتتى» دەدى ول. 
فورۋمدا ءسوز سويلەگەن «SINOPEC GROUP» قىتايدىڭ مۇناي جانە حيميا كورپوراسياسىنىڭ ءتوراعاسى، قحر ينجە­نەرلىك اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى ۆان يۋي پۋ «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» جىبەك جولى ەكو­نوميكالىق بەلدەۋىنىڭ ماقساتى – ۇلى ءجى­بەك جولى بويىندا جاتقان بارلىق ەلدەردى تەرەڭ ءارى كەڭ اۋقىمدى وڭىرلىك ىنتىماق­تاس­تىققا ىنتالاندىرۋ بولىپ تابىلاتى­نىن ءتۇسىندىردى. 
– «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» مۇناي جانە گاز كەندەرى ورنالاسقان باي ايماقتاردى باسىپ وتەدى: الەمدە بار ءداستۇرلى كومىرسۋتەكتەر­ء-دىڭ ەڭ ۇلكەن بولىگى دە وسىلارعا تيەسىلى. 
2014 جىل­عى جاعداي بويىنشا وسى باعىت بويىندا ورنالاسقان ەلدەردەگى مۇناي مەن تابيعي گازدىڭ قورى جاھاندىق جالپى قور­دىڭ تيىسىنشە 57،8 جانە 75،5 پايىزىن قۇ­رادى. بۇكىل دۇنيەجۇزىندە وندىرىلەتىن مۇ­ناي-گاز كولەمىنىڭ 58،3 پايىزى دا وسىلارعا تيەسىلى! – دەدى پۋ مىرزا.
بىلتىرعى جىلى شىعىسىمىزداعى شىڭ ەلىنىڭ مۇناي كومپانيالارى قازاق­ستانداعى 25 بىرلەسكەن جوباعا 33 ميلليارد دوللار ينۆەستيسيا قۇيىپتى: «قىتايلىق كاسىپورىندار قازاقستاندا مۇناي جانە گاز كەن ورىندارىن بارلاۋدان، وندىرۋدەن، مۇ­نايدى وڭدەۋدەن، وتكىزۋدەن، مۇناي قۇبىر­لارىن توسەۋدەن، ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋدەن تۇراتىن تۇتاس يندۋس­تريا­لىق تىزبەكتى قالىپتاستىرىپ الدى» دەپ مالىمدەدى ول. 
«اسپاناستى ەلى» مۇنىمەن شەكتەلمەك ەمەس: كەشە فورۋم اياسىندا قحر رەسپۋب­ليكامىزدا جاڭا تەمىر جولدار مەن اۆتو­جولداردى، ءتىپتى تەڭىز ايلاقتارىن سالۋ نيەتىن راستادى. وسى ارقىلى قىتايلىق تاۋارلاردىڭ الەمدىك تاسقىنى قازاق جەرى ارقىلى ارنا تارتپاق. 
ەنەرگەتيكا ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىن­باسارى ۇزاقباي قارابالين قازاقستاننىڭ باستى تاۋارى – «قارا التىننىڭ» قۇنى ءتو­مەن باعالانىپ تۇرعان قازىرگى كەزدە ەل ۇكى­مەتىنىڭ قىتايمەن ىنتىماقتاستىقتى كۇ­شەيتۋگە بەيىل ەكەنىن ءبىلدىردى. 
ونىڭ دەرەگىنشە، الەمدەگى شامامەن 20 ەلدىڭ ءال-اۋقاتى «قارا التىنعا» قاتتى تاۋەلدى. سايكەسىنشە، ونىڭ قۇنىنىڭ قۇل­دىراۋى بۇلاردىڭ قابىرعاسىنا باتۋدا. ونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بار. 
– بۇگىندە تۇتىنۋ ورتالىقتارىنىڭ جاڭا يەرارحياسى قالىپتاسۋدا، – دەدى ول. – ون جىل بۇرىن الەمدەگى مۇناي سالاسىنىڭ ءتىر­شىلىگى ەڭ الدىمەن اقش پەن ەۋروپاداعى تۇتىنىسقا تاۋەلدى بولسا، ءقازىر وسى سەك­تور­دىڭ دامۋ پەرسپەكتيۆاسىن كوپ دارەجەدە ازيا ەلدەرى ايقىنداي باستادى. 
حالىقارالىق ساراپشىلار تالاي جىل سانك­سيالار توسقاۋىل بولىپ كەلگەن يران­نىڭ مۇنايى «بوستاندىق» الىپ، نارىققا لىق قۇيىلعاندا، «قارا التىننىڭ» باعاسى ءبىر بوشكەسى ءۇشىن 20 دوللارعا دەيىن ءتۇسىپ كەتەتىنىن، ياعني قۇنسىزداناتىنىن بول­جاۋ­دا. ءبىراق ەنەرگەتيكا 1-ۆيسە-مينيسترى وسى سالانىڭ بولاشاعىنا ۇلكەن سەنىممەن قا­رايدى:
– تەرىس بولجامداردىڭ بەلەڭ العانى­نا قاراماستان، جاھاندىق مۇناي-گاز سالا­سىنىڭ پەرسپەكتيۆاسى وراسان زور بولىپ قالۋدا. مۇنايدان ونىمدەردىڭ سان ءتۇرى الى­نادى، دەمەك، مۇناي ءداۋىرى ۇدايى دامۋدىڭ جاڭا باعىتتارىنا يە بولىپ وتىرماق! بۇل رەتتە بارلىق مۇددەلى تاراپتاردىڭ ءبىلىم­دەرىن جۇمىلدىرساق، بارىنشا وڭتايلى شە­شىمدەردى قابىستىرساق، ۇلكەن ءتيىمدى­لىككە قول جەتكىزەمىز. وسى ورايدا قازاقستان مەن جۇڭگو ليدەرلەرىنىڭ ستراتەگيالىق كو­رەگەندىگىنە يەك ارتقان كەلىسىمدى مەملەكەتتىك ۇستانىمدارىمىز بىرلەسكەن باستامالار بو­لاشاعىنا دا وپتيميزممەن قاراۋعا ءمۇم­كىندىك بەرەدى، – دەدى ۇزاقباي قارابالين.
«قازەنەردجي» فورۋمى اياسىنداعى «ءون­ءدىرۋشى سالالاردىڭ اشىقتىعى باستاماسى (ءوساب)» حالىقارالىق جيىنىنا دا «قارا التىن» اينالاسىنداعى ماسەلەلەر ارقاۋ بول­دى. ونىڭ بارىسىندا «قازاقستانداعى ءوندىرۋشى سالالار قىزمەتىنىڭ اشىقتىعى باس­تاماسىن 2014 جىلى جۇزەگە اسىرۋ تۋ­رالى» ۇلتتىق ەسەپتىڭ تۇساۋى كەسىلدى. 
– 48 ەل كىرەتىن، قازاقستان دا قاتىساتىن «ءوساب» جاھاندىق باستاماسى بىزگە مۇناي-گاز جانە كەن ءوندىرىسى سالاسىنان ەلىمىزگە قانداي قايتارىم بولعانىن بىلۋگە ءمۇم­كىن­دىك بەرەدى، – دەپ تۇسىندىرە كەتتى ينۆەس­تي­سيالار جانە دامۋ ۆيسە-مينيسترى البەرت راۋ. – جەر قويناۋىنان قازبا بايلىقتار الىنۋدا، بۇرعى سالىنىپ، مۇناي اعىزىلۋدا، ال ودان ەل نە پايدا كورىپ وتىر؟ مۇنى قازاقستاندىقتار وڭىرلىك جانە جالپى ەلىمىز كولەمىندە بىلۋگە ءتيىس. ءبىز بۇگىن تۇڭعىش رەت وسى سالاداعى ۇلتتىق ەسەپتىڭ جالپىعا ءتۇ­سىنىكتى نۇسقاسىن جاريالاپ وتىرمىز. وندا 2009 جىلدان باستاپ، ءار جىل سايىن بيۋد­جەتكە قانشا سالىق تۇسكەنى، ءوندىرۋشى كوم­پانيالار الەۋمەتتىك سالاعا وڭىرلەردە قان­شا قارجى سالعانى جانە باسقا كورسەتكىشتەر انىق كورسەتىلگەن. 
ا.راۋدىڭ ناقتىلاۋىنشا، ەل ۇكىمەتى وسىنداي ۇلتتىق ەسەپ دايىنداۋ ءۇشىن شەتەل­دىك بەلدى اۋديتورلىق كومپانيانى جال­داي­دى ەكەن، ول ءوز كەزەگىندە تابيعات قويناۋىن پايدالانۋشىلاردىڭ بارلىق ەسەپتەرىنە جان-جاقتى تالداۋ جۇرگىزەدى. 
سونىمەن، قازاق جەرىنىڭ استىنان قازى­ناسىن كوسەپ-قازىپ الىپ جاتقان كومپا­نيالار بىلتىر 4 تريلليون 817 ميلليارد 552 ميلليون تەڭگەدەن استام سالىق جانە ءوز­گە دە مىندەتتى تولەمدەر تولەگەن (سالىس­تىرا كەتسەك، 2009 جىلى بۇل سوما نەبارى 1 تريلليون 851،1 ميلليارد تەڭگەنى قۇراعان كورىنەدى). ونىڭ ىشىندە 4،5 تريلليوننان استامى – مۇناي-گاز، ال 282 ميللياردى – تاۋ-كەن سەكتورىنىڭ ەنشىسىندە. 
ناقتىلاي كەتسەك، بۇل قارجى تاسقى­نى­نىڭ 3 تريلليون 429،8 ميلليارد تەڭگەسى – ۇلتتىق قورعا، 1 تريلليون 138،2 ميلليار­-دى – رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە ارنا تار­­تىپتى. جالپى العاندا، «ءوندىرۋشى كوم­پا­نيا­لاردىڭ تولەمدەرى مەملەكەت كىرىسىنىڭ 70%-ىن قۇرايدى».
ايماقتاردى الەۋمەتتىك دامىتۋعا ءون­ءدىرۋشى كومپانيالار 20 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى اۋداردى. ونىڭ ىشىندە 2،7 ميل­لياردى – تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق سالاسىنا، 4،6 ميللياردى – مادەنيەت، سپورت جانە ءتۋريزمدى دامىتۋعا، 3،6 ميللياردى – دەنساۋلىق ساقتاۋ سالا­سىنا، بەس ميللياردتاي قارجى – اكىم­دىك­تەردىڭ قورىنا باعىتتالىپتى.