بۇگىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى ورتالىق كوممۋنيكاسيالار قىزمەتى عيماراتىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان «بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىم مادەنيەتى» دەگەن تاقىرىپتا ءىى حالىقارالىق مەديا-فورۋم وتەدى. اتالعان كەڭ اۋقىمدى حالىقارالىق شارا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جىلىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ جونىندەگى ۇلت جوسپارىنىڭ 42-تارماعىنا سايكەس ۇيىمداستىرىلىپ وتىر. باسقوسۋدىڭ كۇن ءتارتىبى ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناس پەن ۇلت بىرلىگى تاقىرىبىن كورسەتۋدە ەرەكشە تالاپ قويىلاتىنىنا ءمان بەرەدى. ويتكەنى، بۇكىل الەمدە كسەنوفوبيا مەن توزىمسىزدىكتىڭ ءوسۋى، ەۋروپادا مۋلتيكۋلتۋراليزمنىڭ داعدارىسى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى قامتاماسىز ەتۋدە جاڭا كەدەرگىلەر مەن قاۋىپ-قاتەرلەر تۋىنداتىپ وتىر. «قازاقستان-2050» ستراتەگياسى، بەس ينستيتۋتتىق رەفورما مەن «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ شەشۋشى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى «ماڭگىلىك ەل» جالپىۇلتتىق پاتريوتتىق يدەياسىنا نەگىزدەلگەن جاڭا قازاقستاندىق ءپاتريوتيزمدى قالىپتاستىرۋ بولىپ تابىلادى. وسى رەتتە اتاپ كورسەتەتىن جايت – ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناستار سالاسىندا قاجەتتى وڭ ديسكۋرس قالىپتاستىرۋدا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ال بۇل ءىس ءوز كەزەگىندە اركەز ساراپشىلىق قولداۋدى قاجەتسىنەدى. وسى سەبەپتى، ونىڭ جۇمىسىنا عالىمدار مەن ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناس سالاسىنداعى مامانداردى تارتىپ، تاقىرىپتى تالقىلاۋ ءۇشىن كاسىبي ورتا قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزى زور.
IMG_8997-2ەل دامۋىندا ۇلەسى بار
قازاقستان كورەيلەرى قاۋىمداستىعىنىڭ قۇرىلعانىنا – 25 جىل
شىعىس قازاقستان كورەيلەرىنىڭ قاۋىم­داستىعى – ەلىمىزدەگى العاشقى ەتنومادەني ءبىر­لەس­تىكتەردىڭ ءبىرى. 1990 جىلى قۇرىلعان قوعامدىق ۇيىمنىڭ بۇگىندە وڭىردە 470 مۇشەسى بار. كوپتەگەن قايىرىمدى ىستەر مەن باستامالاردىڭ ورتاسىنان تابىلاتىن كورەيلەر قاۋىمداستىعى وسى جىلداردىڭ ىشىندە ۇلتارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋعا زور ۇلەس قوستى. ەلىمىزدەگى تۇڭعىش دوستىق ءۇيىن قۇرۋعا جانە ونىڭ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋگە، ەلىمىزدەگى بىرەگەي ەتنواۋىلدى دامىتۋدا قاۋىمداستىق مۇشەلەرىنىڭ قول­تاڭباسى، قاجىر-قايراتى جاتىر.
كورەيلەر قاۋىمداستىعى قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – تاريحي وتا­نى سانالاتىن كورەيا رەسپۋبليكاسىمەن ىسكەر­لىك جانە مادەني بايلانىستاردى دامىتۋ ءھام نىعايتۋ. بۇل جۇمىستىڭ باستاۋىندا «رودنيك» شىركەۋىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋىن ايتۋعا بولادى. وعان كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتى، پاستور كيم حون بە شاقىرىلدى. عيباداتحانا قازىرگى كەزدە وبلىستاعى ءىرى حريستيان شىركەۋلەرىنىڭ بىرىنە اينالدى. قاۋىمداستىقتىڭ باستاماسىمەن ءجا­نە «كۆانسون» حالىقارالىق قورىنىڭ قول­داۋىمەن قازاقستان-كورەيا «كۆانسون» كول­لەدجى قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەي باستادى (ديرەكتورى – ن.س.كان). بۇل ءسوزدىڭ قازاقشا ماعىناسى «شامشىراق» دەگەندى بىلدىرەدى.
اتالعان وقۋ ورنى ستۋدەنتتەرگە ءبىلىم بەرۋدىڭ حالىقارالىق گۋمانيتارلىق جوباسىن ۇسىنادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن كوللەدجدە 350-دەن استام جەتىم بالا مەن الەۋمەتتىك تۇرعىدا از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارى قايتارىمسىز نەگىزدەگى كاسىپتىك بىلىمدەرىن الىپ ۇلگەردى. سونداي-اق، ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرى وقيتىندىعىمەن دە ەرەك­شە­لە­نەدى. كوللەدجدەگى وقۋ ۇدەرىسىنە وڭ­تۇستىك كورەيادان ۆولونتەرلەر ارنايى كە­ءلىپ، قاتىسىپ تۇرادى. 2014 جىلى ءبىلىم وردا­سىنىڭ بازاسىندا «كانۆون» اتتى ەت­نو­مادەني بىرلەستىك اشىلدى. كورەي اسحا­ناسىنىڭ وزىندىك ۇلتتىق ەرەكشەلىگى بار ەكەنى بارشاعا ءمالىم. سوندىقتان، كوللەدج ىشىندە كورەي سالاتى مەن كيمچحي، كۋكسي، پيبيمپاب سىندى ءدامدى تاعامداردى ازىرلەۋگە ۇيرەتەتىن بىرلەستىككە جازىلۋشىلار قاتارى كوپ.
وسكەمەندەگى مەيرامحانادا باس اسپازشى بولىپ ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن بوريس سوي جۋىردا «پيبيمپاب» تاعامىن پىسىرۋدەن شەبەرلىك ساعاتىن وتكىزدى. ول – وسى كوللەدجدىڭ تۇلەگى. جالپى، ايگىلى كورەي سالاتىنىڭ ءوز تاريحى بار ەكەن. نەگىزىنەن وڭتۇستىك كورەيادا دا، سولتۇستىك كورەيادا دا بۇل تاعام ءتۇرى بۇرىن بول­ماعان. بۇل سالاتتى دايىنداۋدىڭ تەحنولوگياسىن 1930-جىلدارى اشارشىلىق كەزىندە قيىر شىعىستان ورتا ازيا مەن قازاقستانعا كۇشتەپ قونىستاندىرىلعان كورەيلەر ويلاپ تاۋىپتى. مىنە، كوپشىلىك تامسانىپ جۇرگەن كورەي سالاتىنىڭ تاريحى ۇلتىمىزدىڭ باۋىرلاستىعىمەن دە بايلانىستى دۇنيە.
اتالعان ۇيىم وسكەمەن مەن كورەيانىڭ كاننىن قالالارىنىڭ جانە شىعىس قا­زاق­­س­تان وبلىسى مەن كورەيانىڭ كانگۆوندو پروۆينسياسىنىڭ باۋىرلاس قالا، باۋىرلاس ءوڭىر اتانىپ، ەكىجاقتى بايلانىستاردى بەكىتە تۇسۋىنە كوپ ۇلەس قوستى. قازىرگى ۋاقىتتا تا­راپتار اراسىندا وقۋ ورىندارىنداعى ارىپتەستىكتى جەتىلدىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. اسسوسياسيا ءاردايىم وڭىرلىك قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى وتكىزەتىن شارالارعا بەلسەنە قاتىسىپ كەلەدى. شىعىس وڭىرىندە كورەيلەر اسسوسياسياسى ۇلكەن بەدەلگە يە دەۋگە بولادى. ويتكەنى، قاۋىمداستىق جەتەكشىسى ن.س.كان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلعان كەزدەن باستاپ، اسسامبلەيا مۇشەسى رەتىندە ەل مەن ەلدىڭ جاقىنداسۋىنا زور ەڭبەك ءسىڭىردى. تاياۋدا كورەيلەردىڭ قازاقستان­دا تۇرىپ جاتقانىنا 70 جىل تولدى. جىل
سايىن اي كۇنتىزبەسى بويىنشا كەلەتىن جاڭا جىل، دانو، چۋسوك، حانسيك سياقتى ءبىرقاتار ۇلتتىق مەرەكەلەر اتاۋسىز قالمايدى.
– بيىل قازاقستاندىق كورەيلەردىڭ رەس­پۋبليكالىق قاۋىمداستىعى مەن شىعىس قازاقستان كورەيلەرىنىڭ قاۋىمداستىعى 25 جىلدىق مەرەيتويىن اتاپ ءوتتى. كورەي ءتىلىن وقىتۋ، ءسالت-داستۇرىن ساقتاۋ، ەتنوسارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ، حالىقارالىق ارىپتەستىكتى جەتىلدىرۋ ماقساتىندا قۇرىلعان ءبىزدىڭ في­ليالدىڭ العاشقى جەتەكشىسى نيكيفور كان بولاتىن. كورەيلەر ەلىمىزدە مەديسينانىڭ، ءبىلىمنىڭ، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ونەردىڭ، سپورتتىڭ دامۋىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوس­تى، – دەدى شىعىس قازاقستان كورەيلەرى اسسو­سياسياسىنىڭ جەتەكشىسى يۋليا كۋنست.
اعىمداعى جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا وسكەمەنگە كورەيا ەلشىلىگىنىڭ وكىلدەرى كەل­ءدى. كەزدەسۋ اياسىندا ءبىرقاتار ماڭىزدى كەلى­سىمدەرگە قول قويىلىپ، اسپازشىلىق بويىنشا شەبەرلىك ساعاتتارى ءوتتى، فيلم كورسەتىلدى، كورەيالىق بىلىكتى دارىگەرلەردىڭ قابىلداۋى ۇيىمداستىرىلدى. ەكىجاقتى ارىپتەستىكتىڭ ءمان-ماڭىزى جونىندە كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىلىگى جانىنداعى اعارتۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى لي گەن حو جاقسى مىسال كەلتىردى. ول كوللەدج ستۋدەنتى ءمولدىر نۇرساپانوۆانىڭ وقۋىن الماتىدا، سونان سوڭ كورەيادا جالعاستىرعانىن اتاپ ءوتتى. قارىم-قاتىناستارعا كاسىپكەرلەر دە جاڭا لەپ قوسۋدا. مىسالى، كورەيالىق «Hanbit Nano Medikal» كومپانياسى فيليالىنىڭ جەتەكشىسى پاك سان كي ءۇشىن قازاقستان ەكىنشى وتانى ىسپەتتەس.
«قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى – 20 ىزگى ءىس» رەسپۋبليكالىق ەستافەتاسى شەڭبەرىندە كورەيلەر قاۋىمداستىعى ستۋدەنتتەر اراسىندا قان تاپسىرۋ قايىرىمدىلىق شاراسىن ۇيىمداستىردى. ناتيجەسىندە 60 ادام قان تاپسىرسا، ولاردىڭ باسىم بولىگى «كۆانسون» كوللەدجىنىڭ ستۋدەنت­تەرى. سون­داي-اق، «اسسامبلەيا حانشايىمى» سۇ­لۋ­­لار بايقاۋىنا كورەي ۇلتىنىڭ ارۋ قىز­دارى قاتىسىپ، ءوز ونەر­لەرىن پاش ەتسە، قاۋىمداستىقتىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن بوۋلينگتەن ءبىرىنشى قالا­لىق تۋرنير وتكىزدى.
تۇتاستاي العاندا، جاقىندا 25 جىل­دىق مەرەيتويىن اتاپ وتكەن كورەيلەر قاۋىمداستىعى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا وزىندىك ۇلەستەرىن قوسۋدا.
دۋمان اناش،
«ەگەمەن قازاقستان».
وسكەمەن.
قازاق سالعان سوقپاق بولەك، جول بولەك
ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەرەن ەڭبەگىمەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلىمىزدىڭ ءار جەتىستىگى كوز الدىمىزدا. ءبىزدىڭ مەملەكەت تاتۋلىق پەن ىنتىماقتى، ءار ۇلت وكىل­دەرى اراسىنداعى دوستىقتى تۋ ەتىپ ۇستاپ، بىرلىكتىڭ ءانىن شىرقاپ وتىر. ءبىزدىڭ كۇردى ۇلتىنىڭ وكىل­دەرى دە ەلىن اسقار بيىكتەرگە باستاعان كوشباسشىمىزعا، ۇلى دالانىڭ جانى ىزگىلىككە تولى ۇرپاقتارىنا ءدان ريزا. قاشاندا ۇلت پەن ۇلىستى جاتسىنباي، باۋىرىنا باسىپ، تولەرانتتىلىق تانىتقان ەر تۇرىكتىڭ ۇرپاقتارىنا العىسىمىز شەكسىز.
مەن باسقاراتىن قاسقابۇلاق اۋىلدىق وكرۋگىندە كىلەڭ كۇردى ۇلتى­نىڭ وكىلدەرى تۇرامىز. ءبىراق، ءبىز جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىمەن سىي­لاستىعىمىز ارتىپ، تازا قازاق ءتى­لىندە سويلەپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى ءوز تىلىمىزدەي كورىپ كەتكەنبىز. ءبىزدىڭ كۇردى ۇلتىنىڭ بالالارى قازاق ءتىلىن مەكتەپ پارتاسىنان ۇيرەنىپ، قازاق ەلىنىڭ تاريحىن جاتتاپ، ءوسىپ كەلەدى. مۇنى جومارتتىعى جوعارى، ىزگىلىگى مول قازاق ەلىنە دەگەن قۇرمەتىمىز دەپ بىلەمىن. قازاق – وتە تەكتى، تاريحى تامىرلى حالىق. قازاقستان – بولاشاعى جارقىن ەل. قازاقتىڭ كورنەكتى اقىن قىزى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى كۇلاش احمەتوۆانىڭ «سەن – قازاقسىڭ!» دەگەن ولەڭىن تەبىرەنبەي، تولعانباي وقۋ مۇمكىن ەمەس.
سەن – قازاقسىڭ!
قازاق دەگەن ەل بولەك،
قازاق سالعان سوقپاق بولەك،
جول بولەك.
كيىز ءۇيى جەر سياقتى جۇپ-جۇمىر،
شاڭىراعى كۇن سياقتى دوڭگەلەك،
– دەپ باستالاتىن پاتريوتتىق ولەڭنىڭ جاس ۇرپاققا بەرەرى كوپ. بۇل ولەڭدى ءبىزدىڭ قاسقابۇلاق ورتا مەكتەبىندە وقيتىن كۇردى ۇلتىنىڭ جۇرەگى قازاق دەپ سوعاتىن بالالارى دا اۋزىنان تاستامايدى.
باۋىرلاس قازاق حالقىنان ۇلگى تۇتار، تاعىلىم الار تۇسىمىز وتە كوپ. مەنىڭ وتانىم – قازاقستان. جەرگىلىكتى ۇلت وكىلدەرىنەن ءبىز كوپ نارسە ۇيرەنىپ كەلەمىز. كۇردى حالقى دا قازاقتار سەكىلدى كيىز ءۇي تىگەدى، ءتورت تۇلىك مال ۇستايدى. قازاق سياقتى قوناقجاي، مەيماندوس. وسىنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ءبىرتۇتاس، بولىنبەس باۋىر ەكەنىمىزدى ايعاقتايدى. قازاقستان – ءبىزدىڭ وتانىمىز، ماڭگىلىك مەكەنى­ءمىز!
سۋلحاددين مۇستافايەۆ،
قاسقابۇلاق اۋىلدىق
وكرۋگىنىڭ اكىمى.
جامبىل وبلىسى،
تالاس اۋدانى.
نەمىس قىزى جاننا-ماري
نەگىزگى اڭگىمەمىزدىڭ باس­تى كەيىپكەرى جاننا-ماري ۆە­بەردىڭ اتا-بابالارى گەر­مانيادان رە­سەيگە ءى پەتر پاتشالىق ەتكەن زاماندا قونىس اۋدارىپ، ودان سوڭ قازاق­ستانعا كەلىپ تۇراقتاپتى.
ءجاننا-ماريدىڭ اكەسى الەك­­­ساندر ۆەبەر نەمىس ۇل­تى­نان بولسا، اناسى عاليا توق­­تام­­قىزى قازاق ۇلتىنان، وسى جىمپيتىنىڭ تۋ­ماسى. جاننا-ماري ۆەبەر – ق.مىرزالييەۆ اتىنداعى جىمپيتى ورتا مەكتەبىنىڭ تۇلەگى. وتباسىندا، مەكتەپتە قازاق ءتى­ءلىن­دە مايىن تامىزا سويلەي بىلەتىن ول كەزىندە مارقۇم اكەسى الەكساندردىڭ كوڭىلىن ەداۋىر ءوسىرىپ، مارقايتىپ تاستايتىندىعى دا راس-تىن.
جاننا-ماري ۆەبەر ەڭبەك جانە الەۋمەتتىك قاتىناستار اكادەمياسىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن، م.وتەمىسوۆ اتىنداعى ءبقمۋ-دىڭ پەداگوگيكا جانە پسيحولوگيا ءبولىمىن بىتىرگەن بىلدەي مامان. ەڭبەك جولىن اۋداندىق احاج بولىمىندە «اق وتاۋ» قازىنالىق مەكەمەسىنىڭ دي­رەك­تورلىعىنان باستاعان نەمىس قىزى ءبۇ­گىن­دە سىرىم اۋداندىق سوتىنىڭ كەڭسە مەڭگەرۋشىسى قىزمەتىن اتقارىپ ءجۇر.
ۇلتى نەمىس بولسا دا ءوزىن قازاق وكىلى رەتىندە سانايتىن جاننا-ماري وتباسىندا قازاق، نەمىس ۇلتىنىڭ تاعامدارىن ءتىل ۇيىرەتىندەي ەتىپ دايىنداۋعا ءمان بەرەدى. سونداي-اق، ول قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، ناسيحاتتاۋ باعىتىندا وزىندىك بىلىكتىلىگىن، زەرەكتىلىگىن تانىتىپ، كەيبىر «مەن قازاقپىن» دەپ كەۋدە سوعا­تىنداردىڭ ءوزىن تاڭ-تاماشا قال­دىرادى.
وسى تۇرعىدا ايتا كەتەر­لىك جايتتىڭ ءبىرى – قازاق تىلىندە ەركىن، مايىن تامىزا سويلەيتىن جاننا-ماري «ءتىل – تا­تۋ­لىق تىرەگى» اتتى قۇ­­قىق قورعاۋ ورگاندارى جانە باسقا دا مەملەكەتتىك ورگان­دار قىزمەتكەرلەرى ارا­سىن­دا وتكىزىلگەن بىل­تىرعى رەسپۋب­ليكالىق باي­قاۋدا جۇلدەلى 3-ورىنعا يە بولىپ باس پرو­كۋرور ا.داۋىلبايەۆتىڭ قو­لىنان «العىس حات» السا، «مەم­لە­كەت­­تىك ءتىل – مەرەيىم» اتتى وبلىستىق بايقاۋدا ەكىنشى دارەجەلى ديپلوممەن ماراپاتتالدى.
مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مەرەيىن حالىق اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ، ياعني ءوزىن-وزى تانىستىرۋ، ماقال-ماتەلدەر ايتۋ، ءان، ولەڭ-جىر سايىستارىندا الدىنا قارا سالىپ كورمەگەن نەمىس قىزى وبلىستىق سوت، اۋدان اكىمدىگى تاراپىنان قۇرمەت گرا­موتاسى، العىس حاتتارعا بىرنەشە دۇركىن قاتارىنان يە بولعان.
– قازاقستان مەن ءۇشىن ىستىق. ەلى­ءمىز­دەگى ونداعان ۇلت وكىلدەرى بىرلىك، دوس­­تىق جاعدايىندا ءومىر سۇرۋدە. ءوزىم قازاق­ستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءمۇ­شەسى رەتىندە ءتۇرلى شارالارعا قاتى­سىپ، بىرلىك، بەيبىتشىلىك، قوعامدىق كەلى­ءسىم سياقتى باستى قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋعا وزىندىك ۇلەسىمدى قوسۋدا­مىن، – دەيدى جاننا-ماري ۆەبەر اڭگىمە اراسىندا.
ءجاننا-ماريدىڭ ۇلى رادجان جولىن قۋعان زاڭگەرلىك سالادا بولسا، مار­قۇم اتاسىنىڭ ەسىمىن يەلەنگەن ۇلى الەكساندر اقىن اتىنداعى مەكتەپتىڭ 4-سىنىبىندا وقيدى.

دەرەككوز: ايقىن-اقپارات