دوستىق ۇيىندە «قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا – 20 جىل» اكسياسى اياسىندا وتكەن «ءبىر شاڭىراق استىندا» فەستيۆالىندە وبلىستا تۇراتىن بەلورۋس اعايىنداردىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى پاش ەتىلدى. ءبىز «ءرادزىما» بەلورۋس ەتنومادەني بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى ماريا تاتارەنكونى وسىندا كەزدەستىرىپ، تاتۋلىق پەن دوستىقتىڭ بىرەگەي ينستيتۋتى سانالاتىن اسسامبلەيانىڭ قوعامداعى ورنى، ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ ۇلتتار مەن ۇلىستاردى ورتاق ماقساتقا جۇمىلدىرۋداعى ءرولى توڭىرەگىندە اڭگىمەلەسكەن ەدىك.
– ماريا پەتروۆنا، «ءرادزىما» ءسوزى «وتان» دەگەن قاسيەتتى دە قاستەرلى ۇعىمدى بىلدىرەدى ەكەن. قازاقستاندى ءوز تاعدىرىمەن بايلانىستىراتىن بەلورۋس اعايىندار ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن قانشالىقتى مەڭگەرگەن؟
– بەلورۋس حالقىنىڭ تامىرى تەرەڭنەن باستالاتىنىن ۇعىندىرۋدىڭ جاستار ءۇشىن ماڭىزى زور. ويتكەنى، اعا ۇرپاق ءوز ءتىلىن، مادەنيەتىن، ءسالت-داسءتۇرىن، ادەت-عۇرپىن بىلگەنىمەن، كەيىنگى بۋىن اراسىندا وسى ءبىر جاراستى ساباقتاستىقتىڭ ءۇزىلىپ قالعانى ءۇلكەن الاڭداۋشىلىق تۋدىراتىنى جاسىرىن ەمەس. كەز كەلگەن ەلدىڭ قۋاتى – حالقىنىڭ بىرلىگىندە، تۇسىنىستىك ءتىنى – ءبىر شاڭىراق استىندا توپتاسۋىندا دەسەك، شيرەك عاسىرعا جۋىق ۋاقىت بەدەرىندە ماڭگىلىك وتانىمىزدىڭ مىزعىماس نەگىزى قالانىپ، الەمدىك قوعامداستىق تاراپىنان مويىندالدى. ورتاق ۇيىمىزدە ازاماتتىق تىنىشتىق، ساياسي تۇراقتىلىق سامال جەلدەي ەسىپ، سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى ورنىقتى. تۇپكى ماقسات – ءبارىمىزدى ءبىر ارناعا توعىستىرىپ، جىگەرلەنە ەڭبەك ەتۋگە ۇمتىلدىردى. تورتكۇل ءدۇنيەءنى قارجىلىق داعدارىستار جايلاپ، الەۋمەتتىك قايشىلىقتار دەندەپ جاتقاندا، ەتنوستىق توزىمدىلىكتى ساقتاۋدىڭ ماڭىزى قانشالىقتى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. وسى تۇرعىدان العاندا، ءوزارا سىيلاستىق پەن سەنىمگە نەگىزدەلگەن قازاقستاننىڭ تاڭداپ العان ستراتەگيالىق باعىتى ايقىن. ەجەلگى قازاق جەرىندە ورنىققان بارلىق ەتنوس وكىلدەرى ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا دەگەن ەرەن جاۋاپكەرشىلىكتى جاقسى سەزىنەدى.
اتا-بابالارىمىز پولياك، ليتۆان، ۋكراين، ورىس، ەۆرەي سەكىلدى حالىقتاردىڭ وزىق قۇندىلىقتارىن بويلارىنا تالعاممەن سىڭىرە بىلگەن. حVI عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستاپ وزىندىك مادەنيەتىن قالىپتاستىرىپ، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمەن دارالانعان. قازاقستانداعى قانداستارىمىز نەگىزىنەن سولتۇستىك وڭىرلەردى مەكەندەيدى. وبلىستا بۇگىندە 6 مىڭداي بەلورۋس تىركەلگەن. ءبىز ەتنوسارالىق بەيءبىت ءومىر ەلىمىزدىڭ باستى بايلىعى ەكەءنىن جاقسى تۇسىنەمىز. ەلباسىمىزدىڭ ساياساتى كەڭ-بايتاق وتانىمىزدا ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي، ءبىر قولدىڭ سالاسىنداي ءتاتۋ-تاتتى تىرلىك كەشءىپ وتىرعان جۇزدەن استام ۇلىستىڭ تەپە-تەڭدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ءتىلىنە، دىلىنە قاراماستان، تۇراقتى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە باعىتتالعان. ەتنوءمادەني بىرلەستىك مۇشەلەرىنىڭ قاي-قايسىسىنىڭ بولسىن وي-پىكىرلەرى وسىعان سايادى.
جاقىندا دوستىق ۇيىندە ۇيىمداستىرىلعان «ەتنوسارالىق ءجانە كونفەسسياارالىق كەلىسىم – قازاقستاننىڭ تۇراقتى دامۋىنىڭ كەءپىلى» اتتى دوڭگەلەك ۇستەلدە ەلباسىمىز تاراپىنان ەل تىنىشتىعىن ساقتاۋداعى ماڭىزدى قادامداردىڭ اتقارىلىپ جاتقانى، سونىڭ ءبىر مىسالىنا ءماسكەۋدەگى م.ۆ.لومونوسوۆ اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەت پروفەسسورلارىنىڭ ساباق جۇيەسىنە «ن.نازاربايەۆ – ۇلتارالىق كەلىسىمنىڭ قازاقستاندىق مودەلى» دەگەن ارنايى كۋرستىڭ ەنگىزىلگەنى كەلتىرىلدى. سونىمەن قاتار، تاۋەلءسىزدىك العان كەزەڭدە ەلىمىزدە ۇلتتىق كيكىلجىڭ-شيەلەنىستەردىڭ ورىن الماعانى، ونىڭ ءبىر توركىنى كوپۇلتتى مەملەكەتتە تۇسىنىكتى ءۇنقاتىسۋ مەن قارىم-قاتىناستىڭ ورناعانىنا كەلىپ تىرەلەتىنى اتاپ كورسەتىلدى.
– بيىل قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ 20 جىلدىعى وبلىستا دا كەڭىنەن اتاپ ءوتىلىپ، ودان ءارى جالعاسىن تاۋىپ كەلەدى. وعان ەلباسىنىڭ ارنايى جارلىعى زور ىقپال جاساعانى ءمالىم. ءسىز ءومىرىءمىزدىڭ قۇرامداس بولىگى ىسپەتتەس ساياسي قۇرىلىمنىڭ ەتنوستىق توزىمدىلىكتى ساقتاۋداعى ءرولىن قالاي باعالار ەدىءڭىز؟
– ساۋالعا ورالماس بۇرىن سىزدەرمەن ءبىر جاڭالىقتى بولىسەيىن. تاياۋدا وبلىس ورتالىعىنداعى №17 ۇلتتىق جاڭعىرتۋ مەكتەبىندە بەلورۋس سىنىبى اشىلدى. وتاۋ تىككەنىنە 17 جىل تولعان مەكتەپ-كەشەننىڭ ءىس-تاجىريبەسى باي. مۇندا ون ەتنوستىڭ بالالارى ءوز تىلدەرىندە ءدارىس الىپ، حالقىنىڭ مادەنيەتى، تاريحى جايلى جان-جاقتى ماعلۇماتتارعا قانىعادى. م.جۇمابايەۆ اۋدانىندا «بەلايا رۋس»، قىزىلجار اۋدانىندا «كالى لاسكا» اتتى ەكى بولىمشەمىز جۇمىس ىستەيتىنىن ايتا كەتكەن ءجون.
پرەزيدەنتىمىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ححII سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە ساياسي قۇرىلىمنىڭ مەرەيتويى رەسپۋبليكا تۇرعىندارىنىڭ مىزعىماس بىرلىگى مەن ۇلى وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ۇلىقتايتىن جىل ەكەنىن اتاپ كورسەتە كەلىپ، ۇلتتىق رۋحتىڭ باستى كوزى – ورتاق رۋحاني-ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار نەگىزىندە حالىق بىرلىگىن قالىپتاستىرۋ، ەتنوسارالىق قاتىناستار سالاسىن ساياساتتاندىرۋعا جول بەرمەۋ، وسكەلەڭ ۇرپاقتى پاتريوتتىق تاربيەلەۋگە ەرەكشە نازار اۋدارۋ سەكىلدى ىرگەلى مىندەتتەر قويعان بولاتىن. وبلىستىق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى قۇرىلعاننان بەرى بىرلىك قاعيداسىن باستى ۇستانىم ەتكەن.
ەلباسىنىڭ: «باقىت باعالاي ءبىلگەنءنىڭ عانا باسىندا تۇرادى. ەڭ اسىل قازىنامىز – بىرلىگىمىزدى كوزءدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاي بىلسەك، بارلىق اسۋلاردان اسامىز»، دەگەن تالابىن مۇلتىكسىز ورىنداپ، التىن شاڭىراعىمىزدى اسقاقتاتا تۇسۋگە زور ۇلەس قوسۋدى العىشارت سانايدى. قازىرگى تاڭدا ونىڭ قۇرامىندا پەتروپاۆل قالاسىندا – 25، اۋدانداردا جۇزدەن استام ەتنومادەني ۇيىمدار تۇراقتى جۇمىس ىستەيدى. اسسامبلەيا ءتوراعاسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، بىلتىر قۇرىلعان «قوعامدىق كەلىسىم» مەملەكەتتىك مەكەمەسى ولاردىڭ قىزمەتىنە عىلىمي، تالدامالىق قولداۋ كورسەتىپ، مادەني-بۇقارالىق شارالارعا ۇيىتقى بولىپ كەلەدى.
ءبىز بىرلەستىكتىڭ نەگىزگى باعىتتارى – انا ءتىلىن مەڭگەرۋ، ەتنوستىق ءسالت-داستۇرلەردى ۇيرەنۋ، مەرەكەلەر مەن ماڭىزدى وقيعالارعا ارنالعان ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا اركەز وبلىستىق اسسامبلەيامەن بىرلەسە قىزمەت اتقارامىز. ايماقتا جۇمىس ساپارىمەن بولعان بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى اناتوليي نيچكاسوۆپەن وتكەن كەزدەسۋدە جاستارىمىز ەكى مەملەكەت اراسىنداعى ەكونوميكالىق، مادەني بايلانىستار تۋرالى جاڭالىقتارعا قانىقتى. بەلارۋس ءونىمى كوپتەگەن ەلدەرگە ەكسپورتتالاتىنىن، سىرتقى تاۋار اينالىمى ارتىپ كەلە جاتقانىن ءبىلدى. بۇل مەملەكەت پەن وبلىس اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 23،8 ميلليوندى قۇراعان. وبلىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ەڭبەككەرلەرى بەلارۋستەن ءتۇرلى تەحنيكالار جەتكىزەدى. ولار استىقتى ولكەنىڭ ساپالى ريزىعىن ساتىپ الۋعا ىقىلاستى.
مەملەكەت باسشىسى «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىنىڭ 86-قادامىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «ۇلكەن ەل – ۇلكەن وتباسى» كەڭ كولەمءدى جوباسىن ازىرلەۋ جانە جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى قازاقستاندىقتاردىڭ بىرتەكتىلىگىن نىعايتۋ جانە ازاماتتىق قوعامنىڭ بۇتىندىگىن قالىپتاستىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ وتكەن بولاتىن. بۇگىندە قازاقستاننىڭ ساياسي جۇيەسىءنىڭ ماڭىزدى ءبىر بۋىنىنا اينالىپ، قازاقستاندىقتاردىڭ مۇددەسىن ءبىر ارناعا توعىستىرا بىلگەن، ۇلتتىق تەگىنە قاراماستان، بارلىق ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن ەركىندىكتەرىنىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتكەن بىرەگەي ينستيتۋتتىڭ قوعامداعى ۇلتارالىق، ەتنوسارالىق تۇراقتاندىرۋشىلىق جانە توپتاستىرۋشىلىق ءرولى ارتپاسا، كەمىمەك ەمەس.
دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان
پىكىر قالدىرۋ