«بارشاعا ورتاق مەملەكەتكە» ارنالعان «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىندا جالپى ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭعىرتىلعان ستاندارتىنا جانە ون ەكى جىلدىق مەكتەپكە تولىق كوشۋدى 2020 جىلى اياقتاۋ جونىندە ايتىلدى. بيىل تامىز كونفەرەنسياسىندا ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ا.ءسارىنجىپوۆ رەسپۋبليكانىڭ ۇستازدار قاۋىمى الدىندا بۇل اسا ما­ڭىز­دى مىندەتتەر مەن تاپسىرمالاردى قالاي جۇزەگە اسىرۋ كەرەكتىگىن ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ بەرگەن بولاتىن.

ارينە، بۇل مەملەكەتتىك اسا ماڭىزدى ىستە تارازىنىڭ اۋىر جاعى مۇعالىمگە تۇسەدى. ەلىمىزدە مۇعالىمدەردىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ ماقساتىندا «ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ جۇمىس ىستەي باستاعانىنا ءۇش جىل بولدى. قازاقستاندىق جانە حالىقارالىق ءۇز­دىك تاجىريبە نەگىزىندە جۇرگىزىلگەن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى ءبىلىم بەرۋدىڭ يننوۆاسيالىق باعدارلاماسىن تابىس­تى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بۇگىنگى قىسقا مەرزىمدى بولعانىمەن دەڭگەيى جوعارى، جاڭارتىلعان مازمۇن­­داعى ورتا ءبىلىم كۋرستارىنىڭ تىڭداۋشى تۇلەكتەرى ءبىلىم بەرۋگە جاڭا تەحنولوگيانى ەنگىزۋدىڭ باستاماشىلارى، پەداگوگتىق قاۋىم­­­نىڭ تۋ ۇستاۋشىلارى بولىپ تابىلادى. ولار وقۋ ۇدەرىسىن ىزگىلەندىرۋگە باعىتتالعان الەمدىك ستاندارتتارعا سايكەس كەلەتىن جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزگەندە ونى وتاندىق پەداگوگيكالىق مۇرالارمەن ۇشتاستىرۋدى ماقسات تۇتىپ وتىر.

قازاقستاندا وسكەلەڭ جاس ۇرپاق تاربيەسىنىڭ پەدا­گوگيكالىق يدەيالارى مەن تاجىريبەسىنىڭ تاريحي داستۇرلەر تامىرى تەرەڭگە كەتەدى. وتاندىق پەداگوگيكا عىلىمى عاسىرلار بويى بالا – ەڭ جوعارى قۇندىلىق، ادام ءومىرىنىڭ جالعاسى، ادامزات قوعامىن جالعاستىرۋشى دەگەن ىزگىلىكتى ويدىڭ نەگىزىندە دامىپ كەلەدى. قاي كەزدە دە بالا تاربيەسى سول قوعامنىڭ باستى مىندەتىنىڭ ءبىرى بولعان. سوندىقتان وتاندىق ىزگىلىكتى پەداگوگيكانىڭ داستۇرلەرىن دامىتۋ جانە ونى بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزى جوعارى بولماق.

ىبىراي التىنسارين ءمۇعالىم تۋرالى: «ەگەر بالالار بىردەمەنى تۇسىنبەيتىن بولسا، وندا وقىتۋشى ولاردى كىنالاۋعا ءتيىستى ەمەس، ولارعا تۇسىندىرە الماي وتىرعان ءوزىن كىنالاۋ­عا ءتيىس. بالالارمەن جۇمساق، اشۋلانباي، شىدامدى بولۋ كەرەك…» دەگەن بولاتىن. حالقىمىز دا ءوسىپ كەلە جاتقان جاس بالانى قالاي يسەڭ سولاي وسەتىن جاس شىبىققا تەڭەگەن. بىلىمگە تالپىنىپ، دۇنيەگە رۋحاني كوزىن اشقان بالانىڭ العاش كورەتىن تۇلعاسى – ءمۇعالىم.

پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى گۇلناز احمە­توۆا باسقاراتىن بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ ۇلتتىق ورتا­لى­عى جانە ونىڭ ايماقتارداعى فيليالدارى قۇرىلعان كۇننەن باستاپ، دەڭگەيلىك جانە قىسقا مەرزىمدى كۋرستاردى جۇرگىزەتىن پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرامنىڭ جۇمىسى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى مۇعالىمدەردىڭ يگەرۋىنە باعىتتالدى. مۇعالىمدەردىڭ جاڭا تەحنولوگيامەن جۇمىس ىستەۋى بالالاردى جان-جاقتى ينتەللەكتۋالدى دامىتادى، ومىرگە بەيىمدىلىگىن قالىپتاستىرادى. شىعىس دانالارىنىڭ ەڭبەكتەرىندە، قازاقتىڭ حالىقتىق پەداگوگيكاسىندا بالا تاربيەسى، ومىرگە بەيىمدەۋ ماسەلەلەرى ىلعي الدان ورىن الدى. مىسالى، ءابۋ-ناسىر ءال-فارابي تراكتاتتارى ءومىرىن جاقسى قۇرامىن، قالىپتاستىرامىن، جاقسى ءومىر سۇرەمىن دەگەن جاندار ۇستاناتىن تەمىرقازىق بولىپ تابىلادى. ال ءجۇسىپ بالاساعۇننىڭ «قۇتتى بىلىگىندە» شىندىق، ار ۇيات، مەيىرىم­دىلىك – يگىلىكتىڭ، باقىتتىڭ كەپىلى ەكەنىن ايتىلادى. احمەت يۇگىنەكيدىڭ «اقيقات سىيى» اتتى ەڭبەگىندە «شۋاعىڭدى شاش، نۇ­رىڭدى توك» دەگەن وي شىعارما جەلىسىنە اينالعان.

مىنە، وسىلاي جالعاساتىن شى­عىس دانالارىنىڭ دانالىق ويلارىن بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىسى ساناعا ءسىڭىرىپ ءوسۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ كۋرستارىمىزدا وتەتىن ءبىلىم سالاسىنىڭ جاڭا مازمۇنىندا وسىنى قاراستىرۋ كەرەكتىگى تۋرالى ايتىلىپ كەلەدى. وتكەن عاسىردىڭ باسىندا الاش ارىستارىنىڭ ءبىرى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ ءبىلىم بەرۋدىڭ تۇپكى ماقساتى تۇلەكتەردى قورشاعان ورتانى ءوز بەتىنشە تۇسىنۋگە جانە زەردەلەۋگە، العان ءبىلىمىن ومىردە قولدانا الاتىنداي بولۋعا دايىنداۋ ەكەنىن جازعان بولاتىن. وكىنىشكە قاراي، كەڭەستىك داۋىردەگى ءبىر ورتالىقتان باسقارىلعان جۇيەدە بالانىڭ العان ءبىلىمىن ساراپتاۋ، ونى نە ءۇشىن وقىدى، ومىردە ونىمەن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن ماق­سات كورسەتىلگەن جوق. ول ۇزاققا سوزىلدى. ايماۋىتوۆ جازعان مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ العان ءبىلىمىن ومىردە جاراتۋ ۇعىمى ۇمىت قالدى.

ءقازىر قوعام جاڭاردى، زامان باسقا. ەلىمىزدەگى پەداگوگيكا ءىلىمىنىڭ نەگىزىن سالعانداردىڭ يدەيا­لارىن جۇزەگە اسىراتىن ۋا­قىت جەتتى. وقۋ­شىلاردىڭ فۋنكسيونال­دىق ساۋات­تىلىعىن دامىتۋ ماسە­لەسىن دە نەگىزگى باعىت – قازاقستاندىق پاتريوتيزم، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىك، قايراتكەرلىك، ىنتىماقتاستىق، ەڭبەك، شىعارماشىلىق، عۇمىر بويى وقۋ، اشىقتىق پەن ءوز ارا سىيلاسۋ سەكىلدى ءبىلىم بەرۋ ساياساتىنىڭ دىڭگەگى بولۋعا ءتيىس قۇندىلىقتارعا ۇستازدار نازارىن اۋدارۋ. ەلباسىنىڭ «ماڭگىلىك ەل» يدەياسى مەكتەپتەگى ءبىلىم مازمۇنىنا اكادەميالىق پاندەر، زەرتتەۋ، بالالارمەن ساباقتان تىس جۇمىستار ارقىلى ەنگىزىلەدى. تاربيە حالىقتىق قۇندىلىقتاردى بالالاردىڭ بويىنا تام-تۇمداپ دارىتادى. وقۋشىلار ۇلى ابايدىڭ «قارا سوزدەرىنەن» جانە باسقا دا بەلگىلى پەداگوگتار مەن فيلوسوفتار ەڭبەكتەرىنەن ولار ادامي قۇندىلىقتاردى دامى­تاتىن ويلاردى وقيدى. بالالار تاربيەسىندە اسا ماڭىزعا يە حالىقتىق قۇندى­لىقتاردى بالا بويىنا ەگۋدە ءمۇعالىمنىڭ ورنى ەرەكشە. ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنوۆ: «ءمۇعالىم – مەكتەپتىڭ جانى. ءمۇعالىم قانداي بولسا، مەكتەپ سونداي بولماقشى. ياعني، ءمۇعالىم ءبىلىمدى بولسا، ول مەكتەپتەن بالالار كوبىرەك ءبىلىم الىپ شىقپاقشى. سولاي بولعان سوڭ، ەڭ اۋەلى مەكتەپكە كەرەگى – ءبىلىمدى، پەداگوگيكادان، مەتوديكادان حاباردار، جاقسى وقىتا بىلەتىن ءمۇعالىم» دەپ جازعان ەدى. بۇگىن جوعارىدا ايتىلعان قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرمەگەن ءمۇعالىم بالانىڭ دا بۇلاق كوزىن اشا المايتىنىن ءتۇسىنۋىمىز قاجەت.

ەلىمىزدىڭ ءيننوۆاسيالىق-وندى­رىستىك دامۋىنىڭ باعدارلاماسى ىسپەتتى «بارشاعا ورتاق مەملەكەتكە» ارنالعان «100 ناقتى قادام» دەگدار قوعامدى، ونىڭ الدىڭعى قاتارلى زيالىسىن تاربيەلەۋ ماسەلەسىن دە قويادى. اكادەميك قانىش ساتبايەۆ مەكتەپتىڭ ماڭىزىنا توقتالا كەلە، «بۇگىنگى وقۋشىلاردىڭ الدىندا ەرتەڭ جەر قويناۋىنىڭ قۇپياسىن اشۋ، جاڭا الەمگە ۇشۋ، ءوندىرىستى جاساۋ جانە ونىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن يگەرۋ مىندەتى تۇرعانىن ۇمىتپاۋىمىز قاجەت. وقۋلىق جازاتىندار، باعدارلاما مەن جوسپار قۇراتىندار جانە وقىتاتىندار وسىنى ۇمىتپاۋى ءتيىس» دەپ جازعان ەدى. عۇلاما عالىمنىڭ وسى دۋالى ءسوزى بۇگىن دە ماڭىزىن جويعان جوق، قايتا بۇگىنگى ۋاقىتقا ارناپ ايتىلعانداي.

ءبىزدىڭ فيليال قىسقا كۋرس­تاردا ۇستازداردىڭ تالانت پەن دارىن­دىلىقتى انىقتايتىن ادىستەمەلەردى ءبىلۋىن باستى ماقسات ەتىپ قويادى. دارىندى بالا باسقا قاتار قۇربى­لارىنا قاراعاندا ەرەكشە تاپسىرمالاردى قاجەتسىنەدى، تاپسىرمالار ىنتالاندىراتىن جانە دەڭگەيىنە ساي كۇردەلىرەك بولۋى ءتيىس. وسى­عان سايكەس جاڭا وقۋلىقتاردى «نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى» دەربەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمىنىڭ ءبىلىم باعدارلامالارى ورتالىعى مەن ى.التىنسارين اتىنداعى ۇلتتىق اكادەميا ماماندارىمەن، استانا قالاسىنداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەر ۇستازدارىمەن بىرلەسىپ جازادى، جاسايدى. مەكتەپتەردەگى ۇستازداردىڭ دارىندى بالالارعا شىعارماشىلىقپەن جۇرگىزەتىن جۇمىسى كورىنىس تاباتىن وقۋلىق­تاردى اسىعا كۇتىپ وتىرادى.

دارىندى بالامەن جۇمىس ىستە­ءيتىن، جالپى ءبىلىم بەرۋ مەك­تەپتەرىندەگى وقۋشىلارعا ءبىلىم ءنارىن سەبەتىن ۇستازدار حالىقتىق تامىرىمىزعا، حالىقتىق پەداگو­گيكاعا، حالىقتىق دانالىققا باي­لانعان ءتىندى ءۇزىپ الماۋى ءتيىس. حال­قىنىڭ تىلىنەن، ونەرىنەن، ادە­­بيەتىنەن، مىنەزىنەن، جالپى قالپىنان، دىلىنەن سۋسىنداعان بالانىڭ ءوز وتانىنىڭ بىرەگەي ازاماتى بولىپ وسەرىنە قانداي ۇستاز دا كامىل. ءبىزدىڭ حالقىمىزدا وعان مىسال بولارلىق تۇلعالار جەتەدى. جاڭا ۇرپاق تاربيەلەپ وتىرعان ۇستازدار قاۋىمىنا جانە بارشاعا تاۋەلسىز قازاقستاندى الەمگە تانىتىپ، ءوزى دە الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەر دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ءومىرى مەن تۇلعاسى ۇلگى دەر ەدىم. ول – باقىتىن بالا بولاشاعىنان ىزدەيتىن ۇستازدار قاۋىمىنا تەمىرقازىق.

ماريونەللا سلەسار،

«ورلەۋ» بىلىكتىلىكتى كوتەرۋ ۇلتتىق ورتالىعى» اق فيليالى – قوستاناي وبلىسى بويىنشا

پەداگوگيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى.

 قوستاناي.

دەرەككوز: "ەگەمەن قازاقستان"