قىزىلوردا وبلىسى ديقاندارى كۇرىش جيناۋ ناۋقانىن ءساتتى اياقتادى. وسىمەن ءۇشىنشى جىل قاتارىنان رەكوردتىق دەڭگەيدە ءونىم جيناپ، شارۋانىڭ كوڭىلى جايلانىپ وتىرعان جايى بار.
 سىر ءوڭىرىنىڭ نەگىزگى اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلى بولىپ سانالاتىن  كۇرىشتەن بيىل ءار گەكتارىنان الىنعان ءونىم 50،5 سەنتنەردەن اسىپ جىعىلدى. ەل قامباسىنا  423 مىڭ توننادان استام استىق قۇيىلدى. 
كەيىنگى جىلدارى قىزىلوردا وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعى ديقان­دارى تابىستى ەڭبەك ەتىپ كەلەدى. وبلىستاعى ەڭ باستى داقىل بولىپ سا­نالاتىن  كۇرىش ءوندىرىسىنىڭ كولەمى 11،6 پايىزعا ءوسىپ وتىر. بۇل مەملەكەت تاراپىنان اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا ۇنەمى قارجىلاي  قولداۋ ءبىلدىرىپ كەلە جاتقانىنىڭ، سوسىن  اگروونەركاسىپ كەشەنىنە سالىنعان  ينۆەستيسيانىڭ ارقاسى. 
قازاقستان الەمدەگى كۇرىش وسىرەتىن 112 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا كىرەدى. وسى داقىلدان ءونىم جيناۋدان دۇنيەجۇزىن­دەگى الدىڭعى قاتارلى 15 ەلدىڭ قاتا­رىندا. ەڭ باستىسى، كۇندەلىكتى  تا­عام رەتىندە  قولدانىلاتىن جانە اع­زا­عا پايدالى بۇل ونىممەن قىزى­لوردا وبلىسى ەلىمىزدەگى جالپى سۇرانىستىڭ 95 پايىزىن وتەپ وتىر. الەمدى ازىق-تۇلىك تاپشىلىعى الاڭداتىپ وتىرعان قازىرگى تاڭدا بۇل قۇلاققا وتە جاعىمدى حابار.   
الا جازداي بەل جازباي ەڭبەك ەتكەندى قالايتىن بۇل داقىلدى ءوسىرىپ، كۇتىپ-باپتاۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس. دەگەنمەن، سىر وڭىرىنە العاشقى  كۇرىش ءدانى سەبىلگەن 1896 جىلدان بەرى وتاندىق ديقان قاۋىم مول تاجىريبە جينادى دەۋگە نەگىز بار. 1897 جىلى  بۇل ءوڭىر 300 گەكتار القاپقا  كۇرىش ءدانىن سەپسە،  كەڭەس وداعى تاراعان 90-جىلداردىڭ باسىندا كۇرىش ەگى­ءسىنىڭ جالپى كولەمى 105 مىڭ  گەكتاردى قۇرادى. مىنە، سول جىلدارى اق كۇ­ءرىشتى القاپتان قامباعا 426،6 مىڭ توننا كۇرىش ءدانى قۇيىلعان. سالىس­تىرمالى تۇردە ايتاتىن بولساق، بيىل شامامەن 84 مىڭ گەكتار القاپقا كۇرىش ەگىلىپتى.  قامباعا قۇيىلعان اس­تىق – 423 مىڭ توننا. زاماناۋي تەح­نيكا مەن تەحنولوگيالاردىڭ  پايدا­لانۋ  ءونىم تۇسىمدىلىگىنە وڭ  اسەر ەتىپ وتىر. انە ءبىر جىلدارى كۇرىش القابى ءبىرشاما قىسقارعانمەن، ءقازىر قاي­تادان  وسى داقىلدى وسىرۋگە دەگەن تا­لاپ­تىلار قاتارى كوبەيىپ، كۇرىش القابى دا  ارتىپ كەلەدى.
كۇرىش ءوسىرۋ  شارۋاشىلىعىندا  ءبىرشاما جەتىستىكتەر بولعانمەن، كەيىنگى جىلدارى ەلدە رەكوردتىق دەڭگەيدە ءونىم الىپ جاتقانمەن، بۇل سالانىڭ دا  وزىندىك ماسەلەلەرى جەت­كىلىكتى. بىرىنشىدەن، كەيىنگى جىل­دارى ديقانداردى جەردىڭ تۇزدانۋى الاڭ­داتادى. ەكىنشىدەن، ۇساق شارۋاشى­لىقتاردىڭ  جۇمىس جاساۋى كەيىنگى كەزدە قيىنداۋ بولىپ تۇر. ەڭ باس­تىسى،  ولاردا كوبىندە تەحنيكانىڭ بولماۋى مەن تىڭايت­قىشتار مەن جاڭا تەحنو­لوگيالاردى ەنگىزۋگە شامالارىنىڭ جەتپەۋى ءونىم­دىلىكتى تومەندەتكەنىمەن قوي­ماي، وزدەرىندە كومبايننىڭ  جوق­تى­عىنان  ءپىسىپ تۇرعان استىقتى  دەر كە­ءزىن­دە ورىپ الۋعا دا مۇمكىندىك بول­ماي قالادى. 
قىزىلوردا وبلىسىندا كۇرىش وسىرۋمەن 371-دەن استام شارۋاشىلىق قۇرىلىمدارى اينالىسادى. جىل سايىن كۇرىش ەگىسى 74-75 مىڭ گەكتاردى قۇراسا ونىڭ 34،3 مىڭ گەكتارى نەمەسە 46 پايىزى 1000 گەكتاردان استام ەگەتىن 19 ءىرى شارۋاشىلىقتىڭ ۇلە­سىندە، 17،4 مىڭ گەكتارى نەمەسە 23 پايىزى 500 بەن 1000 گەكتار ارالى­عىندا ەگەتىن 24 شارۋاشىلىق ۇلەسىندە بولسا، 22،4 مىڭ گەكتارى نەمەسە 30،2 پايىزى 500 گەكتاردان كەم ەگەتىن 328 مايدا شارۋاشىلىقتارعا تيەسىلى. كەيىنگى كەزدە ديقاندار دا شارۋا­شى­لىقتاردى ىرىلەندىرمەسە بولمايتى­نىن ۇعىنا باستادى. بۇگىندە ۇساق شارۋا قوجالىقتارى يەلەرىنە بۇل ماسە­لەنى جەتە ءتۇسىندىرۋ  قاجەتتىگى ءجيى ايتىلادى. 
ءبىر قۋانارلىعى – قازىرگى تاڭدا  بۇل سالادا جاڭا سورتتاردى ەنگىزۋ ماسەلەسىنە ءجىتى كوڭىل بولىنە باستادى. ىبىراي جاقايەۆ اتىنداعى كۇرىش شارۋاشىلىعى عىلىمي زەرتتەۋ ينس­تيتۋتى جاڭا سۇرىپتاردى وندىرىسكە ەنگىزۋ ماقساتىندا كوڭىل تولارلىقتاي جۇمىستار اتقارىپ كەلەدى. «قازەر» سۇرىبى بيىل ءبىرقاتار القاپقا ءسىڭىرىلدى. وتكەن جىلى «سۆەتلىي»، «يۋجنىي» دەپ اتالعان جاڭا سۇرىپتار سىناقتان وتكىزىلگەن.  ءقازىر ەلىمىزدە  اسا تانىمال «اق مارجان»  سۇرىبى 1983 جىلى وندىرىسكە ەنگىزىلگەن.  مىنە، سونشاما ۋاقىتتان بەرى وسى كەيىنگى  جىلدارى عانا جاڭا سۇرىپتار ءوندىرىس­كە ەنگىزىلىپ وتىر.  بۇل  كۇرىش شارۋا­شى­­لىعى عىلىمي زەرتتەۋ ينس­تيتۋتى عا­لىمدارىنىڭ كوپ جىلدىق زور ەڭبەگى. 
ءبىر قۋانارلىعى – ەليەۆاتورلار، استىق ساقتاۋ قويمالارى، كۇرىش وڭدەۋ زاۋىتتارىنىڭ جۇمىستارى  جاندانا تۇسكەن. ونىڭ ۇستىنە تۇتىنۋشى سۇ­رىن­سىنا ساي  كۇرىش داقىلى 1 كەلىدەن باستاپ 2،5،10 جانە 25 كەلىلىك قاپ­شىقتارعا سالىنىپ ساۋداعا شىعا­رى­لۋدا. ءقازىر كۇرىش وڭدەۋ زاۋىتتارى  ءونىمدى حالىقارالىق ستاندارتقا ساي ەتىپ شىعارۋعا بارىنشا اتسالىسىپ باعۋدا. بۇل ەڭبەك تە  ناتيجەسىز ەمەس، رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان جانە باسقا دا ەلدەر تۇتىنۋشىلارى  قازاق­ستاندىق  كۇرىشتى ەكسپورت جاساۋعا اسا قۇلشىنىس بىلدىرۋدە. دەمەك، سىر ەلى ديقاندارىنىڭ ەڭبەگى جاندى دەگەن ءسوز. 

دەرەككوز: ايقىن-اقپارات