Mıhaıl Gorbachev ómir jaıly syr shertedi. Bul jaıynda esquire.kz saıtynda jarıalanǵan bolatyn. Maqalanyń qazaqsha nusqasyn Qamshy portaly usynady
Bireý menen parasattylyq jaıly suraı bastasa boldy birden oıyma keletini: bálkim, men ómirimniń sońǵy kúnderin keship júrgen bolarmyn.
Meniń eń birinshi esime túsetini – asharshylyq. 1933 jyly jasym ekiden asqan edi, sol kezderi meniń Andreı deıtin atam úıdiń mańyndaǵy kólshikten qurbaqany aýlap, ony bizge rástrúlde qaınatyp beretin. Qurbaqalardy qaınatyp jatqanda olar kópirshiktenip ketetin. Biraq sol qurbaqalardy jedim be, joq pa – esimde joq. Keıinnen, biraz ýaqyt ótken soń Parıjdiń ortalyǵynda Parıj jaıly án tyńdap, katermen serýendep júrgen kezimizde Raısa ekeýmiz qurbaqanyń aıaqtaryn jegen bolatynbyz.
1935 jyly qatty naýqastanyp qaldym. Dem jetpeı, tunshyǵatynmyn – munyń sebebin jaqyndarym anyqtaı almady. Kereýitimniń basyna shamdardy qoıyp, jylaǵandarynan basqa eshteńe de isteı almady. Aýyl. 1935 jyl. Bir áıel kirdi de qunarly bal taýyp, bir staqan berip ishkizińizder dep aıtty.
Qazirgi kezde de kózim jumsam, kóz aldyma úıilip turǵan bıdaı elesteıdi. Ásirese, maýsym aıynda pisip jetilip bolǵan soń, onyń orylyp, sýarylyp jatqany.
Meniń atam Andreı men taǵy bir kisi Panteleı ata ekeýi de kedeı kresándar bolǵan. Sovet Úkimeti olarǵa jer berip, biraz ýaqyt ótkennen keıin turmystary túzele bastady. Panteleı qart únemi. «Bizdi Sovet Úkimeti qutqardy, olar bizge jer berdi» dep aıtyp júretin.
Soǵystan keıin ákemmen birge 5 jyl kombaında jumys istedim. Sol sátterde aramyz jaqyndaı tústi. Kóp áńgime aıtatynbyz, ózimizshe tek erkekter arasynda bolatyn áńgime dep topshylap qoıamyz, kimmen qandaı baılanysta júrgenimizben bólisetinbiz. Ákem maǵan degen qatań esketrpesin anam arqyly jetkizgen bolatyn: «Mıhaılǵa aıt, túnde erterek oralsyn úıge».
Ómir ózen aǵyp jatyr, al adamdar biri kelip, biri ketip barady.
Raısa ekeýmiz 46 jyl birge turdyq, sonyń 40 jylyn ekeýmiz birge serýendeýmen ótkizgen ekenbiz.
Qartaıǵan shaǵyńda kóz jasyńa erik bermeı ustap turý qıyn eken.
Qazirgi tańda óz densaýlyǵyma basa nazar aýdaryp júrmin. Sebebi, dostarymdy 90 jasqa kelgen mereıtoıyma shaqyramyn degen ýádemdi oryndaǵym keledi. Munyń qanshalyqty múmkin ekenin bilmeımin, degenmen qaı shaqta bolsań da aldyńa maqsat qoıyp, jete bilýiń kerek qoı.
Túsimde meni kúndiz tebirentken suraqtarǵa jaýap taýyp jatamyn. Maǵan qasyńa qaǵaz ben qalam alyp jatyp, oıyńa kelgen kezde umytyp qalmaı turyp jazyp qoı deıdi. Bir kúnderi solaı jasap kórdim, jazyp aldym da oqyp kórdim, sodan mundaı nársege bola túngi uıqyny bólýdiń qajeti joq shyǵar dep oıladym.
Reseıdiń tarıhy óte kúrdeli. Ondaǵy jaqsy kúnderdi anyqtaý qıyn. Únemi eldi nyǵaıtý, jerdi keńeıtý.
Menen Reseıdiń 20 jyldan keıingi ómiri qalaı bolatyndyǵy jaıly surasa, nashar dep aıtýǵa aýyzym barmaıdy.
Reseıdiń basty máselesi halyqty saıasattan bólip tastaýynda.
Naǵyz kóshbasshy – naqty, kúshti, ómirsheń opozısıany ustana alatyn adam. Qazirgi Reseı basshylarynyń negizgi qateligi – osy máseleni túsine almaýynda. Qysqasha aıtqanda, olar opozısıany jaqsy kórmeıdi.
Erkindiktiń jolymen júrý kerek.
Amerıkalyqtar óte óreskel qatelik jasady. Olar bárinen buryn bizge demokratıaly jáne ádil bolatyn álemdik tártip kerek dep jalpy jurtqa jar saldy. Ol úshin batyldyq pen bilektilik qajet. Dál osyndaı sheshimder adamnyń bet-beınesin aıqyn kórsetedi.
Qazirgi tańda búkil álemniń ózgerýine sebep bolamyn dep otyrǵan Eýropanyń óziniń ishki jaǵdaıyn retteı almaı otyrǵanyna qarnym ashıdy.
Sońǵy kúnderi mende bir túrli jaǵdaılar bolyp júr: ekinshi qabattan birinshi qabatqa bir zatty alýǵa nemes bir nárse isteýge túsemin de sol sátte birinshi qabatqa ne sebepti kelgenimdi umytyp qalamyn.
Men optımıspin. Barlyq áńgimemdi men osy sózben aıaqtaımyn.
Aýdarǵan: Nazerke Labıhan
