Shyńǵys han óz zamanyndaǵy iri áskerı jáne memlekettik qaıratker. "Qamshy" nazarlaryńyzǵa onyń ómiri týraly birneshe dáıekti usynady.
Alǵashqy ret kisi óltirý
Shyńǵys han 14 jasynda úıine balyq alyp keledi. Ony aǵasy eshkimnen bóliskisi kelmeı jep qoıǵan. Sol úshin Shyńǵys han onyń artynan qýyp nátıjesinde sadaqpen atyp túsiredi.
Ákesiniń kegin alý
Shyńǵys han 20 jasynda shaıqasta qolbasshy bolyp taǵaıyndalyp, sol shabýylda ákesi kóz jumady. Shyńǵys han urysta jeńiske jetip, arbanyń dóńgeleginen (90 sm. jýyq) joǵary barlyq adamnyń basyn shabýǵa buıryq beredi.
Adam súıeginen quralǵan úlken úıindi
Shyńǵys hannyń mıllıondaǵan áskeri 53 mıllıon halyq turatyn Szın ımperıasyn jaýlady. Monǵoldar Chjýndýdy (qazirgi Pekın) qorshaýǵa aldy. Halyq qıyn-qystaý kezeńderdi bastan ótkerdi. Sońynda halyq berildi. Keıinirek kýágerlerdiń biri adam súıeginen úlken úıindi paıda bolǵanyn aıtqan.
Kadrlardy tańdaý
Taıchıgýd rýlyq qaýymymen bolǵan shaıqasta Shyńǵys hannyń atyna sadaq tıedi. Shyńǵys han barlyq tutqyndy bir qatarǵa turǵyzyp, ózine kimniń sadaq atqanyn suraıdy. Sol kezde Jebe esimdi sadaqshy bir qadam aldyǵa shyǵyp, Shyńǵys handy óltirý úshin atqanyn aıtady. Batyldyǵyna tań qalǵan Shyńǵys han ony áskerı qolbasshy etip saılaıdy. Ýaqyt óte kele olar jaqsy dostarǵa aınaldy.
Qyzdarynyń taǵdyry
Shyńǵys han qyzdaryn óz odaqtastaryna kúıeýge berip otyrǵan. Alaıda, qyzdarynan basqa áıel almasyn degen shart qoıǵan. Shyńǵys han óler aldynda onyń qyzdary úlken terıtorıalardy basqarǵan.
Bir adam úshin 1,7 mıllıon adamnyń ómirin qıý
Shyńǵys hannyń qyzdarynyń biri Tokýchar esimdi kúıeýin óte qatty jaqsy kórgen. Ol Shyńǵys hanmen de óte jaqsy qarym-qatynasta bolǵan. Nıshapýrlyqtardyń biri Tokýchardy sadaqpen atyp óltirgende áıeli kek alýdy talap etken. Shyńǵys hannyń ákesi eshkimdi aıamaı Nıshapýrdy joq qylady. Keıbir derekterde onda 1,7 mıllıon adam ólgeni aıtylady.
Merekeleý
Kalka ózenindegi shaıqasta jeńiske jetken Shyńǵys han Kıevtik Rýs áskerine jerge jatýdy buıyrdy. Olardyń ústinen aýyr aǵashpen basyp, onyń ústinde áskerimen kezekti jeńisin toılaǵan.
Shyńǵys hannyń ashýy
Shyńǵys han Horezm koroldigimen dıplomatıalyq jáne saýda qarym-qatynasyn jaqsartýǵa tyrysady. Alaıda onyń nıetine senbeı eki márte elshilerin óltirip tastaıdy. Ashýǵa býlyqqan Shyńǵys han Horezmdi jermen jeksen etýge buıyrady.
Tańǵuttar elin joıý
Tańǵuttar eli Horezmmen shaıqasqa kómek retinde ásker jiberýden bas tartady. Ol úshin jazasyn da aldy. Shyńǵys han áskeri tańǵuttardy Jer betinen joq qylady.
Jerleýdiń qatigez dástúri
Shyńǵys han, qaıtys bolǵanda eshkim taba almaıtyn jerge kómýdi ósıet etken. Onyń denesin alys shólge aparyp kómedi. Jerleý rásimine qatysqan quldardy ásker óltirip tastaıdy. Qalaǵa kelgende áskerdi de óltiredi. Shyńǵys hannyń qaıda jerlengeni áli kúnge deıin belgisiz kúıinde qalyp otyr.
