1 jyl buryn Qyrǵyzstandaǵy Kúrmenti aýylynyń turǵyny, soǵys jyldarynda 160 balany qushaǵyna basqan ańyz-áıel qaza tapty. Búginde onyń esimi áli el aýzynda.
Onyń oqıǵasy – ómirde meıirimdilik pen adamshylyq syndy qasıetterdiń saqtalǵandyǵynyń dáleli.
1941 jyly soǵys bastalǵan ýaqytta qyrǵyz aýylynyń erkekteri túgeldeı derlik maıdanǵa attandy. Al 16 jastaǵy Toqtaǵan Altybasarova aýyl keńesiniń jetekshisi bolyp taǵaıyndaldy.
1942 jyly aýdandyq komıtetten Kúrmentige Lenıngradtan tylǵa jiberilgen 160 bala ákeledi degen habar keledi. Buny estigen Toqtaǵan balalarǵa arnap úı daıyndaýǵa kóshedi, ishine shóp toltyryp óz qolymen matrastar jasaıdy.
Sóıtip 42-niń tamyzynda qyrǵyz eline lenıngradtyq balalar kelip túsedi. Kúrmenti aýlynyń turǵyndary ábden taýsylǵan balalardy kórgende esterinen tana jazdaǵan: ashtyqtan azyp ketken, kózderi qorqynyshqa toly, álsiregen, tipti keıbiriniń júrýge shamalary jetpegen.
Bul kórinisten soń Toqtaǵan Altybasarova aýyl turǵyndaryn balalarǵa kómektesýge shaqyrdy: turǵyndar úılerindegi eń sońǵy azyǵyn, sútterin shyǵaryp, qymyz quıyp, irimshik-qurttaryn alyp shyǵyp, balalarǵa usyndy.
Toqtaǵan ájeı ár balany óz qolymen tamaqtandyrdy, sebebi olardyń ál-quty qalmaǵan edi. Ata-analarynan aıyrylyp, dalada qalǵan balalardy kórý qyz úshin aýyr tıdi, tipti jylap ta alatyn, alaıda kóz jasyn súrtip, qaıta qamqorlyqqa kirisetin.
Balalardyń kóbi óz esimderin bilmegen, Toktogon ájeı árqaısysyna ózi estigen orys esimderin qoıdy.
Balalarǵa qamqorlyq tanytý úshin Kúrmenti aýylynyń ár turǵyny kómegin aıamady, kıimder, shulyqtar tikti. Toktogon jumystan keıingi ýaqytyn balalardyń janynda ótkizetin.
Úlken qyzdar ony Toná-áje deıtin. Al kishileri apa deıtin. Boıy alasa, ap-aryq bolsa da, Toqtaǵan Altybasarovanyń kóńili keń edi, judyryqtaı júregi 160 balany birdeı jaqsy kórdi.
Birneshe jyldardan soń lenıngradtyq balalardyń taǵdyry ár jerge oıysty: bireýleri Lenıngradqa qaıtty, keıbiri Qyrǵyzstanda qaldy. Biraq ájelerin eshqashan umytqan emes, ár kez hat joldap turatyn, múmkindik týǵan sátte baryp turatyn.
Al ájeı óz aýylynyń bir maıdengerine turmysqa shyǵyp, 8 bala tárbıelep ósirdi.
Bishkektegi Daır Asanov atyndaǵy Jeńis saıabaǵynda Toqtaǵannyń beınesi beıelengen músin ornatyldy.
Ómiriniń sońǵy jyldaryn Toqtaǵan ájeı balalarynyń, týǵandarynyń, nemere-shóbereleriniń janynda ótkizdi. Bar tilegi – «Jer betinde soǵys bolmasyn, balalar árdaıym ata-ana qamqorlyǵynda bolsyn» edi.
Mundaı jannyń esimi eshqashan umytylmaıdy, ár jyl saıyn aıtylady, júrekterde máńgilik saqtalady.
Daıyndaǵan: Gúlim Jaqan
