Islam - barsha adamzattyń eki dúnıedegi baqytyn kózdeıtin din. Olaı bolsa, ıslam sharıǵaty adam balasyna qandaı da bir zıan tıgizetin jaǵdaıǵa jol bermeıdi. Sebebi Allah taǵala qasıetti Quran Kárimde: «Ózderińdi óz qoldaryńmen qaýip-qaterge túsirmeńder»[1],-dep qatań eskertken. Osy bultartpas dálelge súıene otyryp, álemge aty áıgili ál-Azhar ýnıversıtetiniń pátýá berý alqasy temekini haram ekendigine úkim shyǵarǵan. Temekiden zıany anaǵurlym basym keletin qorqordyń da haramdyǵyn kórsetken zamanaýı ǵalymdar da bar. Qorqordyń qanshalyqty zıan, haram ekendigin rastaıtyn medısına mamandarynyń ǵylymı zertteýleri men pikirlerine toqtalar bolsaq:

Medısına mamandary qorqordyń da temeki ónimderi arqyly ázirlenetinin, onyń qanshalyqty zıan ekenin aıtýda. Osy sa­ladaǵy jasalǵan sońǵy zertteýlerge kóz júgirtsek, qorqor qurbandarynyń ókpe, júrek-qan tamyrlar aýrýlaryn, sondaı-aq jaman aýrý - qaterli isiktiń órshýine ákep soqtyrady. Al Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń dabylyna qulaq túrsek, qorqor tútini temekide­giden de kóp kómirqyshqyl gazy men aýyr metaldardan turady. Qorqor shegýshilerdiń qanyndaǵy kotonına (cotinine) shylym shegýshilerge qaraǵanda joǵary bolady eken. Kanadalyq medısına mamandarynyń málimetine súıensek - ádettegi tabak shóbin qabyldaǵanǵa qaraǵanda kalánnyń zıandylyǵy edáýir úlken degen tujyrymda. Nemis ǵalymdary kalánnyń zıandyǵyn anyqtaıtyn apparat oılap tapqan. Olar adam ókpesindeı sılındrdiń ishine qorqordan shyǵatyn tútindi jibergen. Nátıjede sol sılındrdiń ishine engen tútindi kórsetip turatyn qurylǵy ózine jutylǵan tútinniń kólemine qaraı sonshalyqty zıandy qaldyqtardyń jınalǵanyn kórsetken. Qorqor shegi arqyly ishke kiretin 25 gram tabak 60 tal shylym shekkendeı áser beredi. Al ol úsh qorap shylymnyń zıandylyǵyn bereri sózsiz.

Quramynda nıkotıni bar zattyń zıandy ekendiginde eshkimniń de shúbási joq. Qorqordyń qurbandarynyń paıymdaýynsha «qorqor qutysynda sý súzgishi (fıltr) bar, ol qorqor quramyndaǵy zıandy zattardy jaqsy súzgiden ótkizedi» dep ózderin aqtap alyp jatady. Alaıda qorqor qutysyndaǵy baıaýlap janyp turǵan kómir men tútinniń qyzýy - Selsıı boıynsha 400 quraıdy. Tipti, onyń kalándaǵy salqyn sý arqyly ótýiniń ózi zalalsyz temperatýraǵa deıin sýytyp úlgere almaıdy deıdi mysyrlyq medısına salasynyń ǵalymdary.

Árıne, hosh ıiske qunyqqan adamnyń qumarlyǵy odan da arta túsetini belgili. Túbinde ol dertke aınalady. Gıgıenalyq turǵydan taza dep te aıta almaısyz. Sebebi bir emes, birneshe adam bir tútikten sorǵan soń, ony «juqpaly indettiń ordasy» dep ataýǵa da bolady. Aýyzdan-aýyzǵa ótken soń, odan gerpes, týberkýlez, saraýrý syndy juqpaly dertterdiń órshı túsetini dáleldengen.

Sharıǵat talaptarynyń qoıǵan bes maqsaty - dindi, adam janyn, aqylyn, tegin jáne mal-dúnıesin saqtaýdy kózdeıdi. Osy atalmysh bes maqsatty tarqatyp aıtar bolsaq - birinshiden, qorqordy shegý - joǵarydaǵy berilgen Quran úkimi men soǵan negizdelip berilgen bilikti ǵalymdardyń pátýásyna baılanysty sharıǵatqa qaıshy amaldardyń qataryna jatady. Ekinshiden, joǵarydaǵy medısına mamandary men ǵalymdardyń derekterine súıene otyryp, adam janynyń saýlyǵyn buzatyndyǵy ǵylymı turǵydan anyqtalǵan. Endeshe atalmysh medısına mamandary men ǵalymdardyń kózqarasyna qaraǵanda kalánnyń adamǵa keltirer zıany orasan zor. Islamda adamǵa zıan tıgizýge jol joq. Buǵan baılanysty Allah elshisi (Allahtyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn): «Zıan shegýge de, zıan keltirýge de bolmaıdy»[2],-degen maǵynasy tereń sóz qaldyrǵan. Sondaı-aq muny shekken adamnyń densaýlyǵyna zıan keltirip qana qoımaı, ózine eriksiz táýeldi etip qoıady. Osylaısha adam ony basynda qyzyǵýshylyqpen, basqalarǵa elikteýmen shegýdiń nátıjesinde, birte-birte satylap táýeldi bolyp qalǵanyn ózi de bilmeı qalady. Paıǵambarymyz (Allahtyń oǵan ıgiligi men sálemi bolsyn): «Áke-sheshesine qarsy kelýshi, kúnáli iske táýeldi[3] kisi jáne istegen jaqsylyǵyn betine basyp mindetsinýshi jánnatqa kirmeıdi»[4],-dep qatań eskertken hadısi las zatqa táýeldiliktiń sharıǵatqa tompaqtyǵyn kórsetedi. Olaı bolatyn bolsa, mundaı zattar elimizdiń bolashaǵyna eńbek etetin, janashyr azamattary men azamatshalaryna zıany kóp.

Úshinshiden, qorqordyń genge zıandylyǵyn baǵamdap kórer bolsaq, bul las zat adam ishine ádettegi biz biletin nıkotındi kirgizgenimen qosa, qaýipti dep tanylǵan benzapıren degen ýly zatty da endiredi. Benzapıren - joǵary dárejeli qaterli isiktiń paıda bolýyna aparatyn zattektiń qataryna jatady. Sonymen qatar bul zat adam geniniń buzylýyna aparatyn birden bir faktor. DNK-nyń mýtasıalyq buzylýyna sebepker bolady. Al bul qanmen bolashaq balaǵa da baryp, tuqym qýalaıtyn dertke aınalady dep dabyl qaǵýda medısına mamandary. Demek, sharıǵat maqsattarynyń úshinshisi tektiń amandyǵyn buzyp, kesirin tıgizedi.

Tórtinshiden, kalándy paıdalaný - ot tegine qaraǵanda kómirqyshqyl gazy gemoglobınmen kóp baılanysty bolady. Sol sebepti qorqorqumarlar únemi gepoksıaǵa (ot teginiń jetispeýshiligi) túsip jatady. Onyń saldarynan mı, júrek, baýyr, búırek, bulshyq etter men basqa da jasýshalar ot teginiń jetispeýinen qatty qınalady. Ásirese, mı men júrek aýyr soǵady,-deıdi medısına mamandary. Muny qasıetti Quran tilimen aıtar bolsaq: «Olarǵa jaman nárselerdi haram etedi»[5],-degen.

Besinshiden, adamnyń qaltasyn qaǵyp, bos tútinge aqsha shashtyrady. Mal-dúnıesin aýaǵa ushyrýǵa ıtermeleıdi. Al bul ysyrapqa jatatynyn eskertkimiz keledi. Nátıjesinde óz aqshasyna, basyna bále bolyp jabysatyn, keı jaǵdaıda emine ketetin qarajat satyp alǵan dertine qaraǵanda birneshe ese bolyp shyǵaratyn aýrý satyp alady. Allah taǵala qasıetti Quran Kárimde: «Shynynda ysyrapqorlar shaıtannyń týysy. Shaıtan Rabbysyna óte qarsy»[6],-dep ysyrapqorlardyń dárejesin kórsetip bergen.

Qoryta kele, Jaratýshy Jappar ıemiz adam balasyn barsha jaratylystan artyq, ústem, ádemi ári eshkimge de berilmegen aqyldy etip jaratqan. Alaıda adam balasy berilgen oı sanasy arqyly bir nárseniń durys emes ekenin túsinse de soǵan úıirsek keletini, ásirese Allahtyń tyıym salǵan, las zattarǵa beıim bolatyny ókinishti-aq. Allah taǵala qasıetti Quranda:

وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا

«Olar jer betinde jamandyq, buzaqylyq jasaýǵa umtylady»[7],-dep aıtqan. Osyǵan qaramastan ózimizge amanat etip berilgen dene múshemizdi, aqyl-sanamyzdy ýlap jatamyz. Qasıetti Quranda:

وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنْ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا

«Rasynda adam balasyn ardaqty ettik. Sondaı-aq olardy qurlyqta da, teńizde de kóliktendirdik. Ári olardy jaqsy nárselermen qorektendirdik. Sonymen qatar olardy jaratqandarymyzdyń kóbinen neǵurlym artyq jarattyq»[8],-degen. Olaı bolatyn bolsa, artyq ári ásem etip bergen Jaratqannyń syıyn shaıtannyń las isterimen búldirmeıik. Odan biz qıamet kúni suralatynymyzdy umytpaǵanymyz jón. Mundaı zıany shash etekten keletin haram zattan aýlaq bolaıyq aǵaıyn.

Qanat Bekjanov QMDB-nyń Dinı saraptama jáne ǵylymı taldaý bóliminiń meńgerýshisi

Áýelgi taqyryby: Islamda qorqor (kalán) shegýdiń úkimi qandaı?

www.muslim.kz saıtynan alyndy