Jaqynda «Ahmet Baıtursynovtyń Orynbordaǵy joly» atty derekti kitap jaryq kórdi. Atalmysh eńbek orynborlyq Tatána Týgaıdyń kóp jyldyq zerteýiniń nátıjesinde jazylǵan. Qamshy.kz aqparat agenttigi avtormen qysqa-qaıyrym suhbat júrgizgen bolatyn.
– Osy kitapty jazýdaǵy basty maqsatyńyz qandaı boldy?
– Ahmet Baıtursynovtyń ómir joly men shyǵarmashylyǵy Orynbor ólkesimen tyǵyz baılanysty. Sonyń tasada qalyp, zerttelmegen tustaryn ashqym keldi. Orynbor ólkesi, naqtyraq aıtqanda, Torǵaı oblysy – onyń týyp-ósken, oqyǵan jeri.
Kitapta ultaralyq tatýlyq máselesine, Baıtursynovtyń orystarmen dostyq qarym-qatynasyna keńinen toqtaldym. Orys aǵartýshylarynyń Baıtursynovqa yqpalyn, Baıtursynovtyń «Narkomprostaǵy» orys áriptesteri men akademıalyq ortalyqta jumys istegen ǵalymdarǵa qoldaý kórsetkenin egjeı-tegjeıli jazdym.
– Nege basqa ǵalymdardy emes, dál osy Ahmet Baıtursynovty zertteýge qyzyqtyńyz?
– Tarıhta qurmetteýge, tipti, taǵzym etýge turarlyq tulǵalar bolady. Ol – dál osyndaı adamnyń biri. Jalpy meni ıntelegensıa ókilderiniń taǵdyry men shyǵarmashylyǵy qyzyqtyrady. Ahmet Baıtursynovty úlgi tutýǵa laıyq dep esepteımin. Ol kez kelgen jaǵdaıda qarapaıymdyǵyn saqtaı bilgen. Meniń osy qasıetine tánti boldym. Sonymen birge, árıne, onyń talantyn da aıtpaı ketýge bolmaıdy. Sondyqtan Ahmet Baıtursynovty zerttegim keldi.
Baıtursynovpen «kezdesýim» aıaq astynan boldy. XIX ǵasyrdyń sońy men XX ǵasyrdyń basyndaǵy Orynbor ıntellegensıasyn zerttegen kezimde Ahmet Baıtursynovtyń aty kózime ottaı basyldy. Men sovet aǵartýshylary men qoǵam qaıratkerlerin izdep júrgende Orynbor oqý arhıvtik komısıasynyń quramynda Baıtursynovtyń da aty júrdi. Osy kezde «Baıtursynov degen kim eken?» degen suraq týynady. Osydan bastap bul tulǵany zertteýmen aınalysyp, ary qaraı osy baǵytta jumys istedim.
– Qazaqstan tarapy sizdiń zertteýińizge qashannan bastap qyzyǵýshylyq tanytty?
– «Báıterek» qaıyrymdylyq qory maǵan osy kitapty jaryqqa shyǵarýdy usyndy. Bul qor qazaqtardiki bolsa da, bárine kómetesýge daıyn turady. Qor óz tarapynan qazaq mádenıetin damytýǵa úles qospaq boldy. Maǵan usynys jasaǵanda Ahmet Baıtursynov taqyryby qazaq qoǵamy úshin mańyzdy ekenin túsindim.
– Bul taqyrypty zertteýge qansha ýaqyt ketti?
– Jalpy men osy baǵytta 10 jyldan astam jumys istep kelemin. Alaıda osy kitapty jazýǵa bir jyldaı ýaqyt jumsadym.
– Bul sizdiń Qazaqstan týraly, qazaq mádenıeti pen tarıhyn zertteýge arnalǵan alǵashqy eńbegińiz be?
– Meniń bul baǵytta jazylǵan maqalam óte kóp, alaıda kitapty birinshi ret shyǵaryp jatyrmyn. Orynbor kópultty qala bolǵandyqtan, bizde ultaralyq máselemen aınalysatyn ǵalymdar bar. Al men negizinen orys ulttyq ıntellıgensıasynyń tarıhyn zertteımin.
– Áńgimeńizge raqmet!
