Psıhologıaǵa qyzyǵatyn jandar Lýıza Heı degen esimdi jaqsy tanıdy. Motıvasıany maı shammen izdep júrgender de túbinde Lýıza Heıdiń jazǵandaryn sholyp ótedi. Tán azabynan buryn jan azabyn tartyp júrgenimiz kóp bolǵandyqtan Lýıza Heıdiń kitaptaryn jaı ǵana kózben shalyp ótpeı, kóńilge toqyp, sanaǵa túıip, on ret qaıtalap oqý qajet sıaqty. «Qamshy» jaqsylyqtyń jarshysy bolǵysy keledi. Sondyqtan da jazýshy Myrzageldi Kemeldiń aýdarmasyndaǵy Lýıza Heıdiń «Kógildir kitabyn» birneshe bólimge bóle otyryp, turaqty túrde oqyrmannyń nazaryna usynyp otyrýdy jón dep sheshti. Birinshi bólim saıt betinen shyǵyp úlgergen bolatyn. Endigi kezek ekinshi bólimde. Atalmysh bólim adamnyń óz-ózin jaqsy kórmeý máselesine arnalǵan. Qaterli isikti nebári 6 aıda jeńip, barsha dárigerlerin tań qaldyrǵan, 2017 jyly 91 jasynda aýyrmaı-syrqamaı kóz jumsaǵan Lýızanyń oqıǵasy jigerin jasytyp alǵan jastarǵa úlgi bolsyn deımiz.
I taraý. Óz ómirińdi saýyqtyr
Meniń keıbir oılarym:
Biz barlyq is-áreketimiz úshin 100 paıyz jaýapkershilik arqalaımyz.
Bizdiń árbir oıymyz bizdiń bolashaǵymyzdy quraıdy.
Kúsh óz bastaýyn árqashan qazirgi sátten alady.
Barlyǵy derlik ózderin jek kóredi jáne ózderin kináli sezinedi.
Barlyǵy ózderi týraly: «Men onsha jaqsy emespin» dep oılaıdy.
Barlyǵy oıǵa baılanysty, al oıdy ózgertýge bolady.
Jasyryn renish, ashý, ózin jáne basqalardy synaý, kináli seziný – densaýlyq úshin eń zıandy kóńil-kúı.
Qordalanǵan renish pen ashýdan tolyq arylý maskúnemdik keselinen emdeıdi.
Biz ózimizdi ózimiz shyn máninde jaqsy kórgen kezde, bizdiń ómirimiz de jaqsarady.
Bizdiń ótkennen arylýymyz jáne barlyǵyn da (ózimizdi qosa) keshirýimiz qajet.
Biz qazirgi sátpen ómir súrýdi úırenýimiz qajet.
Óz-ózińdi qabyldaý men óz is-áreketterińdi qoldaý - uzaq ózgerister kilti bolyp tabylady.
Biz, tek qana biz, ózimizdiń tánimizdegi «aýrýdy» qoldan jasaımyz.
Men nege senemin?
Ómir óte qarapaıym. Biz ne bersek, sony alamyz.
Jurttyń barlyǵynyń, onyń ishinde men de, bizdiń ómirimizdegi jaqsy-jaman oqıǵalar úshin 100 paıyz jaýapkershilik arqalaıtynymyzǵa senimdimin. Bizdiń árbir oıymyz bizdiń bolashaǵymyzdy quraıdy. Árbir adam ómirde oqıǵany oı men sezimniń qatysy arqyly jasaıdy. Biz oılaıtyn oılar men sol oılardy beıneleıtin sózder ómirde basymyzdan ótkizetin jaılardyń bárin týyndatady. Ómirdegi sol nemese basqa jaılardyń barlyǵyn da biz ózimiz qalaımyz, sosyn ózimizdiń baqytsyzdyǵymyz ben keleńsizdigimiz úshin basqalardy qarǵap, kúsh jumsap jatamyz. Biz ózimiz - óz ýaıymymyz, qorshaǵan orta shyndyǵy men ondaǵy barlyq nárselerdiń bastaýy bolyp tabylamyz. Ekinshi jaǵynan alǵanda, óz sanamyzdaǵy úılesimdilik pen tepe-teńdikti ustana otyryp, biz ómirde sol nárselerdi kezdestire bastaımyz.
Sizdi dál sýrettegen qaı sóılem?
«Bul ómirde adamdar maǵan jamandyq jasaıdy».
«Jurttyń bári meniń problemamdy sheshýge kómektesedi».
Biz nege sensek, sol bizdiń shyndyǵymyzǵa aınalady. Biz ózimiz senetin nárseler men óz oılarymyzdy ózimiz tańdaımyz. Bizdiń sanamyzdan tysqary aqylymyz biz senetin nárselerdiń bárin qabyldaıdy. Bizdiń neni oılaýdy mıllıondap tańdaýǵa múmkindigimiz bar. Biz osyny sezingen kezde, «Adamdar maǵan jamandyq jasaıdy» degenniń ornyna «Jurttyń bári maǵan kómektesýge tyrysady» dep oılaýǵa bolady. Jaratylys kúshteri bizdi eshqashan sottamaıdy da, synamaıdy da. Olar biz qandaı bolsaq, sol qalpymyzda qabyldaıdy. Sosyn avtomatty túrde tanymdy beıneleıdi. Eger siz ylǵı da jalǵyzbyn, meni eshkim jaqsy kórmeıdi dep oılaýdy jón kórseńiz, onda siz solaı ómir súresiz.
Biraq, siz «Dúnıede mahabbat bar, al men unatamyn jáne unamdymyn» dep oılasańyz, jáne bul sózdi jıi qaıtalasańyz, onda siz buny óz basyńyzdan ótkere de alasyz. Sizdiń ómirińizde kútpegen jerden kóptegen tamasha adamdar paıda bolady, al sizdi jaqsy kóretinder odan saıyn jaqsy kóretin bolady.
Biz kishkentaı kezimizde de ómir týraly túsinikti úlkenderden alamyz
Eger sizge asa baqytty bolmaǵan, jeksuryn nemese ózderin kináli sezingen adamdarmen ómir súrýge týra kelgen bolsa, onda siz qorshaǵan orta men ózińizdi kerisinshe qabyldaýdy úırengensiz. «Men eshqashan eshteńeni durys jasamaımyn», «Bul meniń kinám», «Eger men ashýlansam, onda meniń jaman adam bolǵanym» - mine, sizdiń keıbir oılaryńyz. Ómirdi túńilýlerden turatyn osyndaı oılar quraıdy.
Biz ósken kezde balalyq shaqtaǵy kóńil-kúı ortasyn jańǵyrtý beıimdiligi bolady
Bul jaman da emes, jaqsy da emes, durys ta emes, biz tek «úıdegideı» sóziniń neni bildiretinin bilemiz. Bizder jeke qarym-qatynasymyzda ákemizben nemese sheshemizben qalyptasqan qarym-qatynastardy jańǵyrtamyz. Sizdiń ákeńizdi nemese shesheńizdi dál eske túsirerlikteı naqsúıerińiz nemese bastyǵyńyz bolǵany týraly oılańyz. Bizge ata-anamyz qalaı qarym-qatynas jasasa, biz ózimizge solaı qarym-qatynas jasaımyz. Bizdi ata-anamyz qalaı sógip, qalaı jazalasa, biz ózimizdi solaı sógip, solaı jazalaımyz. Olardyń osyndaı jaǵdaıda qoldanǵan sózderin bizder estımiz de. Eger bizdi sábı kezimizde súıse, eseıgen kezde biz de ózimizdi dál solaı súıemiz.
«Sen eshqashan eshteńeni durys jasaı almaısyń». «Sen kinálisiń». Siz ózińizge osylaı qanshalyqty jıi aıtasyz?
«Sen keremetsiń». «Men seni súıem». Al osyndaı sózderdi siz ózińizge qanshalyqty jıi aıtasyz?
Men bul úshin ata-anamdy sókpeımin
Biz bárimiz qurbandyqtyń qurbandyǵymyz, jáne bizdiń ata-analarymyz da ózderi bilmegen nársege bizdi úırete almady. Eger anańyz ózin qalaı jaqsy kórýdi bilmese, nemese ákeńiz ózin qalaı jaqsy kórýdi bilmese, onda siz ózińizdi qalaı jaqsy kórý kerek ekenin úırene almaýyńyz múmkin nárse. Eger ata-anańyzdy óte jaqsy túsingińiz kelse, olardyń balalyq shaǵy týraly surańyz, eger jan-júıeńizben berilip tyńdasańyz, olardyń qorqynyshy men ómirge degen qatynasynyń negizin túsinesiz. «Sizge qınalý ákelgen» adamdardyń ózderi de qazirgi siz sıaqty qorqynyshta bolǵan.
Biz ata-anany ózimiz tańdaımyz degenge men senemin
Osy planetada, osy nemese basqa ýaqytta, osy nemese basqa jerde qaıta týý oǵan kerek pe, árbir adam ózi sheshe alady. Ómirden sabaq alý úshin, óz kezeginde evolúsıalyq joldaǵy bizdiń odan ári rýhanı damýymyzdy qamtamasyz etý úshin biz osy jerde týýdy jón kórdik. …Sosyn, eseıe kele, biz ádette olarǵa saýsaǵymyzdy shoshaıtyp: «Sender kinálisińder» dep qyńqyldaımyz. Shyndyǵynda, biz olardy ózimiz tańdadyq, sebebi bizdiń osy ómirde eńsermek bolǵan tilegimizge olar saı keldi.
Biz óz tanymymyzdy balalyq shaqta qalyptastyramyz, al sosyn ómirde bizdiń tanymymyzǵa saı kelgen jaǵdaılardy týyndata otyryp qımyldaımyz. Ótken ómir jolyńyzǵa burylyp qarańyz, sonda siz sol bir ǵana jaǵdaıdy qaıta-qaıta týyndatyp otyrǵanyńyzdy kóresiz. Siz nege senseńiz, sony týyndatyp otyrsyz, óıtkeni sol senimińiz siz senip otyrǵan nárseni beıneleıdi, men buǵan senimdimin. Bul jaǵdaıda siz bul problemanyń qatysyn, onyń mólsheri nemese ondaǵy qaýipti qansha ýaqyt sezinetinińiz sonshalyqty mańyzdy emes.
Kúsh bastaýyn árqashan qazirgi kezden alady
Osy kezge deıin ómirińizde bolǵan oqıǵalardyń bári de ótken tájirıbelerge negizdelgen sizdiń tanymdaryńyzdan týyndaǵan.
… Eń mańyzdysy – qazir sizdiń neni oılap, nege senýdi ózińizdiń tańdaýyńyz. Bul oılar men sózderdiń sizdiń bolashaǵyńyzdy jasaıtyndyǵyn árqashan esińizden shyǵarmańyz. Sizdiń kúshińiz – osy qazirgi sát.
Siz jumys isteýge tıis jalǵyz nárse – ol sizdiń oıyńyz, al oıdy sanaly túrde ózgertýge bolady
Sizdiń problemańyzdyń sıpaty qandaı bolsa da báribir, ol – bar bolǵany sizdiń oıyńyzdyń beınelenýi. Mysaly, siz: “Men jaman adammyn” - dep oılaısyz. Oı óziniń sońynan siz beriletin sezimdi ergizedi. Sizde bundaı oı bolmasa sezim bolmas edi. Oıdy sanaly túrde ózgertý qıyn. Muńdy oıdy ózgertseńiz, muńdy sezim de ózgeredi. Kertartpa oıdy qansha ýaqyt oılaǵanyńyz tipti de mańyzdy emes. Kúsh ótkende emes, árqashan da osy sátte. Sondyqtan da týra qazir azattyqqa shyǵyńyz!
Siz buǵan senesiz be, joq pa, biraq biz óz oıymyzdy ózimiz tańdaımyz
Biz qaıta-qaıta bir nárse týraly oılaı berýge beıimbiz, sondyqtan bizge, óz oılarymyzdy ózimiz tańdaıtyndaı bolyp kórinedi. Bizdiń belgili bir nárse týraly oılaǵymyz kelmeıdi. Biz ózimiz týraly qanshalyqty jıi jaqsy oılaǵymyz kelmeıtinin esińizge túsirińizshi. Al, qazir ózimiz týraly jaman oılamaýdy úıreneıik. Osy planetadaǵylardyń barlyǵy da, men biletin, men birge jumys jasaıtyndar artyq-kem dárejede ózin kináli seziný men ózin-ózi jek kórýden japa shegip júrgendeı kórinedi. Biz ózimizdi qanshalyqty jek kórsek, sonshalyqty bizdiń jolymyzda sáttilikter de az bolady.
Bizdiń ortaq ishki tanymymyz: “Men onsha jaqsy emespin”
Biz “Bul ómirde meniń qol jetkizgenderim az” nemese “Men buǵan tatymaımyn”… degendi jıi-jıi ústemeleımiz. Sizge uqsaı ma? “Men onsha jaqsy emespin” dep siz jıi oılaısyz ba, álde aıtasyz ba? Biraq, kim úshin? Onyń qandaı ólshemi bar? Sizde osy sıaqty tanym óte kúshti bolatyn bolsa, onda qýanyshty, qamsyz, tolyqqandy ómirdi qalaı jasaısyz? Sizdiń sanańyzdan tysqarydaǵy tanymyńyz is-áreketińizdi únemi basqarady, sondyqtan ol sizdiń ómirińizde únemi paıda bolady.
Bizdiń problemalarymyzdy ashý-yza, basqalardy synaý, ózin kinálaý men qorqynysh týdyratynyna men senimdimin
Bul sezimder óziniń problemasyna ózgelerdi kinálaıtyn adamdarda bolady. Túsinesiz be, eger biz ózimiz basymyzdan ótip jatqan jaılarǵa ózimiz 100 paıyz jaýapkershilikti arqalaıtyn bolsaq, onda kimdi sógemiz?! Sizdiń ómirde basyńyzdan ótkergen jaılardyń bári - sizdiń óz ishki oıyńyzdyń beınelenýi. Men keıbir adamdardyń keleńsiz qylyqtaryn jaqtamaımyn, biz úshin mańyzdysy bizge osylaı qarym-qatynas jasaǵan adamdardy bizdiń tanymymyz ózine tartatynyn túsiný. Eger siz: «barlyǵy meni synaıdy, men úshin eshkim eshteńe istemeıdi, menimen eden súrtkisi keledi» dep oılasańyz, bul sizdiń oılaý qalybyńyz. Sizdiń búkil ómirińizde osyndaı adamdardy ózine tartyp turatyn oı sizde tereń saqtalǵan, eger odan bas tartsańyz, ondaı adamdar sizdiń ómirińizde óz-ózinen joǵalady. Siz budan bylaı mundaı adamdardy ózińizge tartpaıtyn bolasyz.
Men tómende tánı dárejede kórinis tabatyn osyndaı oılaý qalybynyń nátıjesin keltiremin: 1. Uzaq ýaqyt boıy jınaqtalǵan ashý-yza, óz-ózine kóńil tolmaýshylyq, renish tándi jep, QATERLİ İSİK (rak) aýrýyna aınalady. 2. Basqalardy únemi synaý revmatızm syrqatyna shaldyqtyrady.
Kináli seziný árqashan jazalanýǵa alyp barady, al jazalaý qınalýdy týdyrady. Ol týdyratyn qorqynysh pen tyǵyryq asqazan jarasy men aıaq aýrýynyń jáne shashtyń túsýiniń paıda bolýyna birden bir sebepker. Men óz tájirıbemnen renish pen ashý-yzadan qutylý tipti qaterli isikti de joq qylatynyn bildim. Syrttaı qaraǵanda bulaı túıindeý qarabaıyr bop kórinýi múmkin, biraq meniń ózim ony kórdim jáne óz basymnan ótkerdim.
Biz ótken ýaqytqa degen óz qarym-qatynasymyzdy ózgerte alamyz
Ótken ýaqyt máńgilikke ketti. Bul fakt jáne buǵan eshteńe isteı almaısyń. Biraq ótken ýaqytqa degen bizdiń oıymyzdy ózgertýge bolady. Sizdi baıaǵyda bireýdiń renjitkeni úshin qazirgi sátte ózińdi-óziń jazalaý qandaı aqymaqtyq bolyp kórinedi. Men renish sezimderi kernegen óz klıentterime: «Salystyrmaly túrde jeńildeý bolyp turǵanynda renishterińizden qazir qutylýlaryńyzdy ótinemin. Hırýrgtiń pyshaǵynyń sizdiń ústińizden tónip turǵanyn nemese tabytta jatqan sátińizdi kútpeńiz. Onda sizge úreımen qońsy qonýǵa týra keledi. Úreı jaǵdaıynda jazylý týraly oıǵa kóńil bólý óte qıyn bolady. Birinshi biz óz qorqynyshymyzdan qutylýymyz kerek» dep keńes beremin.
Eger biz dármensiz qurbanbyz jáne bizdiń ómirimizde barlyǵy da baıansyz degen tanymdy ustanatyn bolsaq, onda Jaratýshy bizdiń tanymymyzdy qoldaıdy da, bizdiń ómirimiz qoqysqa aınalady. Bulardyń barlyǵy da eshkimge eshqandaı paıda ákelmeıtin, jartykesh kertartpa pikir ekenin túsiný biz úshin óte mańyzdy. Tipti Qudaı týraly da ol bizdiń jaǵymyzda, bizge qarsy emes dep oılaý kerek.
Ótkennen azat bolý úshin keshirýge daıyn bolýymyz kerek
Ótkennen ózińdi óziń azat etý men jurttyń bárin, ásirese ózińdi óziń keshirý úshin biz ózimizge tańdaý jasaýymyz kerek. Biz qalaı keshirýdi bilmesek te, biraq muny qatty qajet etýimiz kerek.
Keshirim jasaýǵa qulyqtaný faktisiniń ózi saýyǵýǵa yqpal etedi
«Seniń men qalaǵan beınedeı bola almaǵanyń úshin de seni keshiremin. Men seni keshiremin jáne seni tolyqtaı azat etemin». Osyndaı toqtamǵa kelý siz keshirim etetin adamdy da, keshirim etýshini de azat etedi. Toqtamǵa kelý úshin ózińe-óziń qaıtalaı berý ǵana emes (ishińnen jáne daýystap), jazý da mańyzdy, ásirese mashınkada – bul óte jyldam, 7 kún boıy, kúnine 70 retten. Eger siz belgili bir adamdy keshirgińiz kelse keshirilýshiniń de, keshirim etýshiniń de esimin aıtý kerek.
Barlyq aýrý keshirmegennen bolady
Qalaı adam aýyra bastaıdy, solaı ol óz keýdesinen keshirim etilýi qajet adamdy izdeýi kerek. Eger siz keshirim jasalýy óte qıyn adamdy tapsańyz, onda tap sol adamdy keshirý kerek. Keshirý – demek, azat bolý. Sizge qalaı keshirýdi bilý qajet emes. Eń keregi – keshirýge qulyqtylyq. Ary qaraı sizge Jaratýshynyń ózi kómekke keledi. Biz óz qınalysymyzdy jaqsy túsinemiz. Biraq keshirim jasaýǵa tıisti adamdardyń da qınalysty basynan ótkeretinin qabyldaý bizge qalaı qıyn. Sol sátte olardyń ózgeshe is-qımyl jasaı almaǵandyǵyn túsiný qajet.
Maǵan adamdar keńes alýǵa kelgen kezde, olardyń problemasynyń shyǵý negizine basym aýyrmaıdy, bul densaýlyqtyń nasharlyǵy ma, aqshanyń jetimsizdigi me, qarym-qatynastyń nasharlyǵy nemese damymaǵan talant pa – men birden tek qana bir nársemen, óz-ózińdi jaqsy kórýdi qalaı damytý kerektigimen jumys jasaı bastaımyn.
Ózińdi jaqsy kórýdi damytý
Men mynadaı qorytyndyǵa keldim: biz ózimizdi jaqsy kórgen kezde, óz is-áreketimizdi maquldaǵan kezde jáne óz-ózimizben qalǵan kezde bizdiń ómirimiz jaınaı túsedi, tipti sózben aıtyp jetkize almaısyń. Barlyq jerde - kishkentaı ǵajaıyptar. Densaýlyq jaqsarady, qolǵa aqshanyń ózi keledi, bizdiń basqalarmen qarym-qatynasymyz gúldene túsedi, biz ózimizdiń tulǵalyq qasıetimizdi shyǵarmashylyq negizde bildire bastaımyz. Biz ózimizdi bar jan-tánimizben jaqsy kórip, qurmettegen kezde jáne óz is-áreketimizdi maquldaǵan kezde biz aqyldyń belgili bir uıymyn jasaımyz. Osydan – qorshaǵandarmen ǵajaıyp qarym-qatynas, jańa jumys: biz tipten júdeımiz, ózimizdiń qalypty salmaǵymyzǵa oralamyz.
Ózińdi maquldaý men ózińdi qabyldaý – bizdiń ómirimizdegi oń ózgeristerdiń kilti
Ózińdi bulaı jaqsy kórý eshqashan, eshbir jaǵdaıda da ózińdi synaýǵa bolmaıtynyn seziný faktisinen bastalady. Óz basymyzdy synaý bizdiń qutylýǵa tyrysqan oıdyń beınesine áser etedi. Óz-ózińdi túsiný sıqyrlanǵan qursaýdan shyǵyp ketýge kómektesedi.
Siz jyldar boıy ózińizdi synadyńyz, sonda da budan eshqandaı jaqsylyq shyqpaǵanyn esten shyǵarmańyz
Ózińizdi jaqsy kórýge tyrysyp kórińiz, jáne budan ne shyǵady eken, baıqańyz.
Ózińdi jaqsy kórý dep eshqandaı egoıstik jaqsy kórýdi nemese «ózin jaqsy kórýdi» nysana etý emes. Ózin jaqsy kórý – demek, óz basyńnyń tirlik keshý faktisin merekeleý men ómirdegi syıy úshin qudaıǵa shúkirlik etý.
Ózińdi jaqsy kórý – demek, bárinen buryn, óz basyńdy qurmetteý.
Men jaqsy kórýdi sezinemin:
*ómir prosesiniń ózine degen;
*tiri bolǵanyma qýanamyn;
*ózim kórip turǵan sulýlyqqa;
*basqa adamǵa degen;
*bilimge degen;
*oılaý prosesine degen;
*bizdiń denemizge jáne onyń qurylymyna;
*janýarlarǵa, qustarǵa jáne barlyq tiri qubylysqa degen;
*Jaratylysqa jáne onyń qalaı qurylýyna degen.
Siz jeke ózińiz bul tizimge ne qosa alar edińiz?
Al endi, biz ózimizdi qalaı jaqsy kóretinimizdi baıqaıyq: *Biz únemi ózimizge ursamyz jáne ózimizdi synaımyz;
*Biz ózimizdi tamaqpen, ishimdikpen jáne esirtkimen ýlaımyz;
*Bizdi eshkim jaqsy kórmeıdi degen senimdi tańdaımyz;
*Biz tolyq haos pen berekesizdikte ómir súrýdemiz;
*Biz ózimizge qaryz ben tózgisiz aýyrtpalyqty jasaımyz;
*Biz qadir-qasıetti aıaqqa basatyn ashynalar men kúıeýdi (áıeldi) ózimizge tartamyz.
Qandaı jaǵdaı da, eger siz ózińizdiń jetistigińizdi joqqa shyǵarsańyz, bul sizdiń ózińizdi jaqsy kórmeıtinińizdi bildiredi. Meniń esime kózildirik kıgen ózimniń bir pasıentkam túsedi. Bir sabaq boıyna ol ózin túp negizi balalyq shaqta jatqan bir qorqynyshynan azat etti. Kelesi kúni ol oıanady da, kózildiriktiń ózine endi qajeti joq ekenin túsinedi. Onyń janary 100 paıyz kóredi. Biraq únemi ózine: «men buǵan senbeımin, men buǵan senbeımin», dep aıtyp búkil kúndi ótkizedi. Sóıtip, ol kelesi kúni taǵy da kózildirik kıedi. Bizdiń sanamyzdan tysqary oıymyzda ıýmor sezimi joq. Ol ózinde 100 paıyz kóretin janar paıda bolǵanyna tipti de sene almaıdy.
Kishkentaı balalardyń minsizdigi
Sábı bolǵan kezderińizde sizder qandaı minsiz edińizder! Balalarǵa minsiz bolý úshin eshteńe isteýdiń qajeti joq. Olar minsizdiktiń ózi. Jáne de biledi, olar – Jaratylys aıasy. Olar neni kerek etse sony suraýdan qoryqpaıdy. Ózderiniń emosıasyn erkin bildiredi. Sábı renjigen kezde, bul týraly kórshilerdiń báriniń biletinin siz bilesiz. Sondaı-aq siz sábı shattanǵan kezde onyń kúlkisi búkil dúnıeni nurǵa bóleıtinin de bilesiz. Balalar mahabbatqa toly. Kishkentaı balalar mahabbattyń joqtyǵyna tóze almaıdy. Óse kele, biz mahabbatsyz ómir súrýdi úırenemiz. Sondaı-aq balalar denesiniń árbir bólshegin jaqsy kóredi, tipti óziniń qaldyǵyn da.
Sizder de sondaı bolǵansyzdar! Al sosyn sol ýaqytqa deıin qorqýǵa úırenip alǵan úlkenderdi tyńdaı bastadyńyzdar, sóıtip sizder birtindep óz minsizdikterimizdi joqqa shyǵara bastadyńyzdar.
Aına aldyndaǵy jattyǵý
Men pasıentimnen aınany alyp, óz kózine qaraýdy, jáne esimin atap, «Men seni jaqsy kóremin jáne sen qandaı bolsań da sol kúıińde qabyldaımyn»,-dep aıtýdy ótinemin. Bul keıbireýler úshin múmkin emes! Adamdardyń qalaı ártúrli qaraıtynyn men kórip otyramyn – keıbireýleri jylaı bastaıdy, ekinshisi ashýlanady, al úshinshisi eshqashan bulaı isteı almaıtynyn málimdeıdi: meniń bir pasıentim aınany maǵan laqtyryp, qashyp ketti. Oǵan aınalyp kelgende jaǵymsyz emosıaǵa berilmeı ózin aınadan kórý úshin birneshe aı qajet boldy.
Bizdiń oıymyzdaǵydaı elestetken «problemanyń» naǵyz problema bolyp shyǵýy sırek kezdesedi
Mysaly, artyq salmaqty alaıyq. Adamdar jyldar boıy artyq salmaqpen kúresedi, biraq báribir semiz kúıinde qalady. Sonda olar ómirlerindegi barlyq problema – olardyń tolyqtyǵynan dep aıta bastaıdy. Artyq salmaq – tereńirek ishki problemanyń syrtqy kórinisi. Meniń pikirimshe, - bul árqashan da qorqynysh pen qorǵanysqa degen qajettilik. Biz qorqynysh pen ózimizge senimsizdikti sezingen kezde biz sonshalyqty «jaqsy» emespiz dep oılaımyz, kóbimiz bizdiń aǵzamyzda qorǵanys qyzmetin atqaratyn maılarmen qaptalamyz.
Semiz bolǵanyń úshin únemi ózińdi tuqyrtý, artyq jelingen kesikter úshin ózińdi kináli seziný – ýaqytty bosqa ótkizý. 20 jyl ótkennen keıin de siz semiz bolasyz, óıtkeni siz naǵyz problemaǵa tipti de mańaılaǵan joqsyz. Sondyqtan men jeke óz basym ártúrli dıetalardan bas tartamyn. Dıeta kómektespeıdi. Jalǵyz ǵana usynysym - bul jaman oılar dıetasy. Meniń klıentterim semiz bolǵandyqtan ózderin jaqsy kórmeımiz dep aıtady. Al, men túsindiremin: olar ózderin jaqsy kórmegendikten semiz.
Biz ózimizdi jaqsy kórip, qurmetteı bastaǵan kezde barlyǵy da avtomatty túrde ǵaıyp bolady…
Naǵyz problema
Sonymen zıansyz, qurtaqandaı aınaǵa qaraıdy da, pasıenttiń kóńili buzylady. Men masattanyp kúlip: «Tamasha, endi biz naǵyz problemany kóremiz» deımin. Men onymen ózińe degen mahabbattyń mańyzdylyǵy týraly qajettilikpen áńgimelesemin. Eshqashan, eshqandaı syltaýmen eshteńe úshin ózińdi mineýge bolmaıdy, sodan ózińe degen mahabbat bastalady deımin men. Men óz pasıentterimnen ne úshin olar ózderin synaıdy dep suraımyn da, sonyń uzyn tizimin jasaımyn. Olar óte semiz nemese óte aryq, óte aqyldy nemese óte aqymaq, óte kóriksiz (buny óte ádemileri aıtady) nemese óte ádemi. Ańǵarsańyz - árqashan «óte». Aqyrynda, istiń anyǵyna jetemiz: «Men sonshalyqty jaqsy emespin». Ýra! Mine, biz naǵyz problemaǵa jetemiz. Olar ózderin synaıdy, sebebi olar jaqsy emespin degenge senýge úırengen. Biz búkil energıamyzdy bir problemany sheshýge jumsaýymyz kerek: mahabbat jetimsizdigi jáne ózińe qurmet!
Oı tazalyǵy
Endi ótkenge qaıyrylyp qaraıyq, biz nege senemiz. Keıbir jandarǵa ótkenniń áserinen arylý óte qıynǵa túsedi. Siz óz páterińizdi jınaýdasyz delik. Ondaǵy keıbir zattarǵa súıispenshilikpen qarap, odan saıyn ádemileý úshin onyń shańyn súrtesiz. Basqa zattar jóndeýdi qajet etedi. Bul faktini siz oıyńyzǵa túıip qoıasyz. Sizdiń páterińizdegi keıbir zattardyń eskirgeni sonshalyq, olardan tezirek qutylý kerek. Eski jýrnaldar men gazetterdi, kerek emes kitaptardy siz laqtyrasyz. Jáne buǵan bola renjýdiń jáne ashýlanýdyń jóni joq.
Biz oıymyzdy tazartqan kezde de dál solaı bolady. Keıbir tanymdarymyz eskirip, bizge olardan qutylý kerek bolsa, oǵan bola renjýge bolmaıdy. Olar bizdiń ómirimizde ótip ketken. Biz ózimizge búgin tústik jasaý úshin keshegi jýyndyny qoparmaımyz ǵoı. Bolashaq ómirdi jasaý úshin oı jýyndysyn qoparýdyń da qajeti joq.
Bizdiń keıbir shekteýli tanymdarymyzdy qarap kórelik: shekteýli tanym: «Men onsha jaqsy emespin». Onyń túbiri, ákesiniń óz sábıine únemi sen aqymaqsyń dep aıtýynda jatyr.
Shekteýli tanym: «Men ózimdi onsha jaqsy kórmeımin». Onyń negizi mynada: qyzy ákesine unaǵan nárseni jasaýǵa tyrysqan. Olar eshnársege kelispeı, únemi ursysa beredi. Qyz ákesiniń qoldaýyn kútti, biraq onyń ornyna qatal synǵa ushyryp otyrdy. Qyz ákesiniń janyn aýyrtqan onyń renishteri ekenin túsingen joq, sol sıaqty ákesindegi renishter de onyń óziniń janyn aýyrtty.
Shekteýli tanym: «Ómir qaýipti». Onyń shyǵý negizi: úreıli áke… Meniń basqa bir áıel klıentime ómir qatal da qıyn bolyp kórindi. Oǵan kúlý qıynǵa tústi, keıde bulaı istese osydan keıin jaman bir nárse bolardaı qorqynysh paıda boldy. Ony: «Kúlme, eger kúlseń odan eshqashan jaqsy bolmaıdy»,- dep qaıtalaı otyryp tárbıelegen eken.
Jattyǵý
Bir paraq qaǵazdy alyńyz da siz týraly ata-anańyz aıtqan keleńsizdikterdiń tizimin jasańyz. Qaz-qalpynda eske túsirý úshin eń az degende jarty saǵat kerek. Olar aqsha týraly ne aıtty? Olar sizdiń deneńiz týraly ne aıtty? Adamdar arasyndaǵy qarym-qatynastar men mahabbat týraly she? Sizdiń qabiletińiz týraly she? Eger qolyńyzdan kelse tizimge ádildikpen qarańyz jáne ózińizge: «Maǵan bul oılar qaıdan kelgen» dep aıtyńyz. Taza paraq alaıyq ta, odan ári azdap júreıik. Taǵy kimnen siz únemi teris pikir estidińiz?
- Týystardan;
- Muǵalimderden;
- Dostardan;
- Bılikke ıelik etýshilerden.
Bárin jazyńyz. Bunyń bárin jazǵan kezde, baıqańyz, siz ózińizdi qalaı sezinesiz. Sizdiń qolyńyzben jazylǵan eki paraq qaǵaz – bul siz tez arada qutylýǵa tıis oılar! Bul sizge ómir súrýge kedergi jasap júrgen oılardyń dál ózi.
Ózińdi sábı etip elestetý
Eger biz úsh jasar sábıdi alyp, ony bólmeniń ortasyna qoıyp, oǵan bar kúshimizben aıqaılasaq, oǵan aqymaq dep jáne oǵan ne isteý kerektigin aıtsaq (tipti bir-eki ret ura da alamyz), onda qoryqqan sábı buryshta tynysh otyrady, nemese ózin tártipsiz ustaı bastaıdy. Bundaı sábılerde bar bolǵany tańdaýdyń eki-aq múmkinshiligi bolady. Biraq biz bundaı sábılerdiń shyn máninde qolynan ne keletinin bilmeımiz.
Eger sol balany alyp, oǵan biz seni jaqsy kóremiz, qasterleımiz, ol aqyldy, zerek, onyń oınaǵany bizge unaıdy, onyń qate istegeninde turǵan tańqalarlyq eshteńe joq (ony barlyǵy da isteıdi), jáne biz eshteńege qaramastan ony árqashan jaqsy kóremiz desek, - onda
bundaı balanyń múmkinshilik áleýetin tipti de kózge elestete almas edik!
Bizdiń árqaısymyzdyń (jasymyzǵa qaramastan) kóńilimizde osyndaı úsh jasar bala bar…
Bizdiń ómirimizdiń senarıiniń negizi – bizdiń erte kezdegi «baǵdarlamamyzda» jatyr. Bizdiń bárimiz de «olardyń» bizge aıtqandary men «shyndyq» túrindegi ýaǵyzdaryn ázirlikpen qabyldaǵan tártipti úlgili balalarmyz. Biraq taǵy da bul úshin otbasyn kinálap emes, túsiniktiń eń joǵarǵy deńgeıine jetý mańyzdy. Ótkendi ózgertýge bolmaıdy, biraq biz ózimizge tamasha bolashaq jasaımyz. Biz munda, myna jerge bizdiń shekteýlerimizdi jeńý úshin kelgenbiz. Biz munda «olardyń» bizge aıtqandaryna qaramastan, ózimizdiń erekshelikterimizge qaıran qalý úshin kelgenbiz. Sondyqtan sizderge shekteýlerińizdi jeńý kerek, al maǵan ózimdikin jeńý kerek.
Ózgerýge degen sheshim
Ómirge degen bizdiń kópshiligimizdiń qatynasymyz – bul, bárinen buryn, dármensizdik sezimi. Biz baıansyz ómirge baıaǵyda-aq qol siltegenbiz, odan úmit ete bermeımiz. Oǵan, bireýler úshin – sansyz túńilý, al bireýler úshin – turaqty qınalys t.s.s. kináli. Biraq bári úshin bir-aq nátıje -ómirden tolyq túńilý men ózin jáne óz ómirin múldem basqa negizde kórýge degen qulyqsyzdyq. Jaqsy, eger siz ózińizge suraq qoısańyz: «meniń ómirimde udaıy túńilýler neden týyndaıdy?». Basqalardy sizdi ashýlandyrýǵa májbúrleıtin ne, neni siz sonshalyqty mol úlestiresiz? Siz ne isteseńiz, sony qaıtara alasyz. Siz neǵurlym kóbirek ashýlansańyz, sizge ashý týǵyzatyn jaǵdaılardy siz soǵurlym týyndatasyz. Bizdiń barlyǵymyz, bizdiń ómirimizdiń ózgergenin qalaımyz, biraq bizdiń ózimiz ózgergimiz kelmeıdi. Basqa bireýler ózgersin, «olar» ózgersin, al men kúte turamyn. Basqa bireýdi ózgertý úshin, aldymen sizdiń ózińiz ózgerýińiz kerek. Jáne siz ishteı ózgerýińiz kerek. Biz oılaý ádisimizdi, qalaı sóıleýdi, neni aıtýdy ózgertýimiz kerek. Tek sonda ǵana naǵyz ózgeris bastalady…
«Men ózgergim keledi» jattyǵýy
«Men ózgergim keledi» degen sóz tirkesterin múmkindiginshe jıi qaıtalańyz. Osy tirkesterdi aıta otyryp, tamaǵyńyzǵa qolyńyzdy tıgizińiz. Tamaq – bul ózgerýge qajetti energıalardyń barlyǵy jınaqtalǵan ortalyq. Ózgeris sizdiń ómirińizge engen kezde siz oǵan daıyn bolyńyz. Sondaı-aq siz keı jerlerde ózgertýge dármensizbin dep esepteseńiz, týra sol jerde sizge ózgerý qajet ekenin bilińiz. Meniń ózgergim keledi, meniń ózgergim keledi. Jaratylys kúshi sizdiń nıetińizge avtomatty túrde kómektesedi, al siz óz ómirińizdegi kóptegen ózgeristerdi tańqala otyryp tap basasyz.
Ózge jattyǵý
Aınaǵa jaqyndap, ózińizge: «Meniń ózgergim keledi» deńiz. Osy kezde ózińizdi qalaı sezinetinińizge kóńil bólińiz. Eger siz qarsylasyp nemese qobaljyp turǵanyńyzdy baıqasańyz, ózińizden surańyz – nege? Qudaı úshin, ózińizge uryspańyz, kóńilińizge túıip qoıyńyz. Qandaı pikir nemese oı sizdi bulaı sezinýge májbúr etedi. Onyń qaıdan kelgenin siz bilesiz be, joq pa, oǵan qaramastan ony siz joq qylyp jiberýińiz kerek. Taǵy da aınaǵa jaqyn kelip, kózińizge tesile qarap, qolyńyzben tamaǵyńyzdy ustańyz jáne 10 ret: «Men barlyq qarsylyqtardan qutylýym kerek» dep aıtyńyz. Aınamen jumys isteý jaqsy kómektesedi. Ózińniń kózińe qarap óziń týraly jaqsy pikir aıtý – jaqsy nátıjelerge jetýdiń eń jyldam ádisi.
