2016 jylǵy 14 qańtarda Qazaqstan  Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qurylǵan kúni 1 naýryzdy elimizde Alǵys aıtý kúni dep jarıalap, № 173 Jarlyqqa qol qoıǵany belgili. Prezıdent Alǵys aıtý kúni týraly  «Bul kún bizdi burynǵydan da góri jaqyndastyra túspek. Bul kún meıirimdiliktiń, búkil qazaqstandyqtardyń bir birine dostyǵy men mahabbatynyń jarqyn merekesi bola alar edi», – dep atap ótti.

Alǵys aıtý kúni – Qazaqstan halqyn biriktirýge arnalǵan «Máńgilik El» jalpyulttyq patrıottyq ıdeıasynyń, elimizdegi barlyq ult pen ulysty bir shańyraq astyna toptastyratyn Qazaqstan halqy Assambleıasynyń kúni. Bul kún eń aldymen elimizde tynyshtyq pen úndestik, ózara senimdilik pen barlyq qazaqstandyqtarǵa degen qurmettiń ornyǵýyna negiz bolǵan Prezıdenttiń beıbitshilik pen kelisim saıasatynyń saltanaty kúni. Bul – taǵdyr tálkegimen Qazaqstan jerine eriksiz qonys aýdarǵan túrli etnostardyń mıllıondaǵan ókilderiniń qutty qonysyna aınalǵan qasıetti qazaq jeri men qonaqjaı qazaq halqyna tereń taǵzymynyń belgisi. Qazaq halqy qıyn-qystaý zamanda elimizge jer aýyp kelgen etnos ókilderin baýyryna basty, olardyń  basyna túsken aýyrtpalyqty qaıyspaı birge kótere bildi, kómek kórsetti.

Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Qazaqstan halqy Assambleıasynda  KSRO-nyń  birqatar halyqtarynyń Qazaqstanǵa túgeldeı jer aýdarylǵanyn eske alǵany belgili.

– Stalın rejıminde ár jyldary, halyqtar túgeldeı jer aýdaryldy. Olardy vagondardan aýyldarǵa tastap kete berdi, olardyń esh dúnıesi bolǵan joq. Sol ýaqytta bul dalada ózderi muqtaj bola otyryp, olardy saman úılerine qabyldaǵan qazaqtar, qazaq otbasylary ǵana ómir súrdi.

Samannan jasalǵan eki bólmeli tam úıde turǵan bizdiń otbasy úsh balasy bar januıany qabyldap aldy. Kóz aldymda árqashan, árqashan olardyń bólmeniń bir buryshyna jınalǵanyn elestete beremin, olar qorqyp turdy – kıimderi jyrtylǵan, ash, tozyp ketken. Olar bizdiń otbasynda ómir surdi, jumys isteı bastady, ómir boıy alǵys aıtyp ótti. Men onyń balalarymen dos boldym.  Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qurylǵan kúni 1 naýryzda,- barlyq ulttyń bir-birine jáne osy adamdardy qabyldaǵan, aıaýshylyq bildirgen qazaqtarǵa alǵys aıtý kúni dep belgilense, ádiletti bolar edi, – dedi Qazaqstan Prezıdenti. Rasynda da, Alǵys aıtý kúni Elbasynyń basshylyǵymen táýelsiz Qazaqstandy baıandy etý jolyndaǵy elimizdiń barlyq azamattarynyń bir-birine qurmet bildiretin kúni retinde atalyp ótiledi. 

Jalpy álemde mundaı dataly kúnder bar. Biraq ár el atalǵan meıramdy ár kezde toılaıdy. Biraq barlyǵynyń maqsaty – ortaq: ol –bereke men birlik, adamdardyń bir-birine degen qurmeti, rızalyq sezimi. Jalpy rızalyq sezimin bildirý kúni álemde aǵylshyndardan bastaý aldy degen de derek bar. Olar alǵash ret Amerıka qurlyǵyna aıaq basqanda ózderi tanyp bilmegen jerge úırenisýi qıyn boldy. Jergilikti úndisterdi aıaýsyz qyrǵanmen, solardyń arqasynda ózderi aman qalǵanyn keıin  moıyndady. Otarlaýshy eldiń Amerıkaǵa kelgen alǵashqy gýbernator Ý.Bredford  1621 jyly 90 úndis pen taıpalardyń kósemin jınap, olarǵa rahmetin aıtty. Óıtkeni osy jyly halyqtyń turmysy óte aýyr bolyp, ashtyqqan zorǵa shyqqan halyqtyń kóńil kúıin kóterý úshin gýbernator Alǵys aıtý kúnin belgileıdi.  Bul áreket osydan keıin turaqty dástúrge aınalyp, Amerıka jerine kelgen aǵylshyndar úndisterdiń basyn qosyp, jyl saıyn kúzde rahmet aıtatyn boldy. Al keıinirek AQSH tuńǵysh prezıdenti Djordj Vashıngton 26 qarashany ulttyq merekege aınaldyryp, Alǵys aıtý kúni dep belgiledi. 1941 jyly AQSH kongresi arnaıy zań qabyldap, ár jyldyń 4 qarashasyn arnaıy mereke etip belgiledi. Sodan beri AQSH jurtshylyǵy osy meıramdy saltanatty jaǵdaıda toılap, atap ótip keledi. Jalpy bul ulttyq merekege AQSH prezıdentteri de mán beredi. Bul kúni negizinen amerıkalyqtar túıe taýyqty qurbandyqqa shalady. Alǵashynsha bul merekege sıyr soıylǵany durys dep tapqan. Aqyrynda bul fermerlerge úlken shyǵyn ákeledi degen sebeppen túıetaýyq qurbandyqqa shalynatyn bolǵan. Onyń ústine eń alǵash bul mereke toılanǵan kezde Amerıkaǵa aıaq basqan otarlaýshylar tórt túıetaýyqty atyp jegen desedi. Barak Obama prezıdent bolyp turǵan kezde Aq úıdiń aýlasyna eki eki túıetaýyq ákelingen. Biraq eks-prezıdenttiń eki qusqa  meıirimi túsip, qanattylardy Vergınıadaǵy tehnologıalyq ýnıversıtettiń stýdentteriniń qaraýyna jiberilgen. Jalpy bul kúni amerıkalyqtar dámdi etip pisirilgen túıetaýyqty dastarhanǵa qoıyp, bir-birine qurmetin bildiredi.

Al kanadalyqtar bul merekeni jyl saıyn 2 qazan kúni atap ótedi. Alǵash ret bul meıramǵa  1578 jyly egin-terim jınalǵan shaqta  qurmet bildirilgeni ras. Keıinnen bul ýaqyttyń tym kesh ekeni eskerilip, ol búgin atalyp júrgen kez 2 qazanǵa aýystyryldy. Bul meıramnyń da amerıkalyq úrdisten  aıyrmashylyǵy joq. Astyqtyń orylyp, bıdaıdyń jınalǵan ýaqyty kanadalyqtar úshin úlken toı, mereke. Muny olar «eńbektiń nátıjesi» dep uǵady.

Qytaılyqtardyń da bul merekeni atap ótýi erekshe. Qytaılyqtar úshin alǵys aıtý merekesi qyrkúıek aıynyń sońy men qazannyń ortasy bolyp esepteledi. Tipti keıde muny «kúz ortasyndaǵy festıvál» dep te ataıdy. Jıyn-terim maýsymynyń aıaqtalǵanyna qýanyp, olar qýańshylyq boldyrmaı, astyqty jınap alǵany úshin  Aıdaharǵa bas ıip, alǵys sezimin bildiredi. Qytaılyqtar bul merekeni otbasynda ǵana emes, tutas derevná bolyp toılaıdy. Balalaryn ádemi kıindirip, sherýge shyǵarady. Sosyn keshkilik Aıǵa qarap, keleshek kúnnen jaqsylyqtyń bolýyn  tileıdi.

Al japondyqtar Alǵys aıtý kúnin kúzde, 23 qarashada salanatty jaǵdaıda atap ótedi. 1948 jyly ekinshi dúnıejúzilik soǵysta jeńilip, qaljyraǵan japon bıligi búkil baq ta, jaqsylyq pen dáýlet te, tek eńbek arqyly keletinin halyqqa olsylaı uǵyndyrǵan.  Sóıtip, kúrish jınalǵan qara kúzdiń 23 qarashasyn «Eńbek kúni» nemese Alǵys aıtý merekesi dep jarıalaǵan. Sodan beri osy kúni Kúnshyǵys eliniń turǵyndary 23 qarashada eńbektiń qudyrettiligi týraly aıtyp, bir-birine alǵys sezimin  bildiredi.

Biraq Alǵys aıtý kúnin tutas memleket emes,  bir qala  turǵyndary ǵana toılaıtyn eldimekender bar. Mysaly, Golandıada  Leılan qalasy turǵyndarynyń bul merekege qurmeti erekshe. Sebebi, Amerıka jerine alǵash aıaq basqandardyń qatarynda Leılan qalasynyń baıyrǵy turǵyndary da bolǵan. Sondyqtan ejelgi Amerıka jerin  kórip kelgen Leılannyń qarapaıym turǵyndary osylaı Alǵys aıtý kúnin óz shaharynda da turaqty ótkizip,  dástúrge aınaldyryp jiberdi.

Mine, ár el ózinshe toılasa da, munyń mán –maǵynasy, taǵylym alar tárbıesi jeterlik. Sondyqtan bir-birińizge alǵys atyp, qurmetpen qarap júrgenniń artyǵy joq…