"قامشى" پورتالى بىلىكتى ساياساتكەر، ۇلت جاناشىرى دوس كوشىمدى 61 جاسقا تولعان مەرەيلى كۇنىمەن قۇتتىقتايدى! ساياساتكەر دوسماحامبەت (دوس) قالماحان ۇلى كوشىم 1955 جىلى 21 قازاندا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، ارىس قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1981 جىلى س.م.كيروۆ اتىنداعى قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن.ساياساتتانۋشىنىڭ ساياسي جولى كەڭەس وداعىندا-اق، الماتى قالاسىنداعى جيىندار مەن شەرۋلەردى ۇيىمداستىرۋعا ارالاسۋمەن باستالعان. ول 1992 جىلى الماتىداعى اشارشىلىقتى ەسكە ءتۇسىرۋ جيىنىن، 1992 جىلى «ازات» قوزعالىسى ۇيىمداستىرعان 6 كۇندىك پيكەتتى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى. 2002 جىلى وزبەكستانعا قازاق جەرىن بەرمەۋ ءۇشىن ۇيىمداستىرىلعان «باعىس» ميتينگىسىنە قاتىسۋشى. «شاڭىراققا تىرەك» قوعامدىق كوميتەتتىڭ ءتوراعاسى، شاڭىراق وقيعاسىنا قاتىسۋشى 25 ازاماتتى قورعاۋشىلاردىڭ ءبىرى، ت.ب. دەموكراتيالىق، ۇلتتىق باعىتتا اقش، گەرمانيا، تۇركيا، فيليپپين، پولشا، يزرايل، ت.ب. ەلدەردەگى جيىندار مەن كونفەرەنسيالاردا قازاق ەلىنىڭ ساياسي-قوعامدىق جاعدايى تۋرالى باياندامالار جاسادى.

اعارتۋ باعىتىندا رەسپۋبليكالىق، وبلىستىق باق-تاردا تۇراقتى تۇردە ماقالالار جازادى، تەلەديدار مەن راديودا ۇلتتىق باعىتتاعى ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. دەموكراتيانىڭ پرينسيپتەرىن ءتۇسىندىرۋ باعىتىندا قازاق تىلىندە التى كىتاپ، كىتاپشا جازىپ شىعارعان. («دەموكراتيا نەگىزدەرىنە كىرىسپە»، «90-جىلداردىڭ قارا سوزدەرى»، «قازاقستانداعى دەموكراتيا مەن ساياسات تۋرالى 100 سۇراققا 100 جاۋاپ»، «جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ - ازاماتتىق قوعامنىڭ العاشقى باسپالداعى»، «ازماتتاردىڭ ماقساتقا جەتۋ جولىندا قولداناتىن ادىستەرى مەن تاسىلدەرى»، «قازاقتاردى قالاي كوتەرۋگە بولادى؟»)

ساياساتكەر دوس كوشىم بيىلعى جىلى قازاق جەرىنىڭ جالعا بەرىلۋى مەن ساتىلۋى ماسەلەسىندە دە جەر كوميسسياسىندا ءوزىنىڭ باتىل پىكىرلەرىن ايتىپ، قوعام نازارىن اۋدارتىپ، حالىق ءسوزىن سويلەدى. ساياساتكەردىڭ تۋعان كۇنىنە وراي وقىرمان نازارىنا كەزەكتى سۇحباتىن ۇسىنامىز.

بيىل ءسىز ەلدىڭ ساياسي ومىرىنە بەلسەندى ارالاستىڭىز. جەر كوميسسياسىنىڭ باسىنان اياعىنا دەيىن بولدىڭىز. اڭگىمەنى وسى كوميسسيا توڭىرەگىنەن باستاساق.

(كوميسسيا جۇمىسىنا، شەشىمىنە قانداي باعا بەرەسىز؟ كوميسسيانىڭ قوعام ينستيتۋتتارىن جەر ماسەلەسىن شەشۋگە قانشالىقتى جۇممىلدىرا الدى، ت.س.س.)

د. كوشىم: كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا «قاناعاتتانارلىق» دەگەن باعا بەرەر ەدىم. داۋ تۋدىرعان ەكى ماسەلەنى ومىرگە ەنگىزۋگە توسقاۋىل قويىلدى، ءبىراق ول توسقاۋىل ۋاقىتشا بولىپ شىقتى. مۇمكىن، «يتجىعىس» دەگەن باعا بەرۋگە دە بولاتىن سياقتى. ءبىراق، مەنىڭ ويىمشا، اڭگىمە كوميسسيا جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە ەمەس، سول كوميسسيانىڭ قۇرىلۋىنا قازاق ازاماتتارىنىڭ قوعامدىق كۇش ەسەبىندە اسەر ەتە العاندىعىندا سياقتى.

ارينە، جەر ماسەلەسىنە بايلانىستى قۇرىلعان كوميسسيانىڭ جۇمىسىندا دا كوڭىىل اۋدارارلىق بىرنەشە ماسەلە بولعانى انىق. بىرىنشىدەن، كوميسسيانىڭ جۇمىسى تولىق دەرلىك قازاق تىلىندە ءوتتى... دەمەك ءورىستىلدى ازاماتتار قوعامدىق-ساياسي ومىردەن وزدەرىن وزدەرى الاستاتىپ وتىر (ەگەر ولار وسىنى تۇسىنسە...). ەكىنشىدەن، كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا مودەراتارلىق جاساعان مەملەكەتتىك باسشىلار وزدەرىن مادەنيەتتى دە سالماقتى، وركەنيەتتى تۇلعالار ەسەبىندە كورسەتتى، جانە سول ارقىلى كوميسسيانىڭ جۇمىسىنا بۇرىن بولماعان جاڭا لەپ، جاڭا باعىت بەردى. ءبىزدىڭ اۋزىمىزدى جاپپادى، ەركىن پىكىرگە جول بەردى جانە سول پىكىرلەردىڭ قوعامعا جەتۋىنە دە ەشقانداي بوگەت جاساعان جوق. ۇشىنشىدەن، كوميسسياعا كىرگەن ونشاقتى ۇلتشىل ازامات وزدەرىنەن التى ەسە كوپ، بيلىكتىڭ ءسوزىن سويلەۋ ءۇشىن كەلگەن ادامداردان جاسقانعان جوق، پاراساتتىلىقتارىن، وزدەرىنىڭ ۇستانىمدارىنا بەرىلگەندىگىن كورسەتتى. سول ارقىلى كوميسسيانىڭ جۇمىس باعىتىنا اسەر ەتە ءبىلدى (وزدەرىن ماقتاپ وتىر دەپ ويلاپ قالماڭدار، ارينە، ءبىزدىڭ ارتىمىزدا ميلليونداعان قازاق ازاماتتارى تۇرعانى انىق، ونسىز ءبىز كىمبىز، ءبىزدىڭ «باتىرلىعىمىز» - سولاردىڭ ارقاسىندا عانا. الايدا جوقتان وزگەنى اڭگىمە قىلماي، ءوز كوزقاراستارىمىزدى انىق تا ناقتى بايانداپ بەرۋ، قورعاۋ، ىقپاۋ – مەنىڭ ارىپتەستەرىمنىڭ ەڭبەگى). تورتىنشىدەن، حالىققا راحمەت، ءبىز بارلىق جەردە ولاردىڭ ۇستانىمىن، قولداۋىن كورىپ سەزىپ وتىردىق. مەنىڭشە، ونى بيلىك تە سەزدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءبىز قازاق حالقىنىڭ اتىنان كەلگەنىمىزدى كوردىك! بەسىنشىدەن، بيلىك ءوزىنىڭ ءارقاشان حالىقپەن اقىلداسپاي قابىلدايتىن شەشىمدەرىنىڭ كەيدە قاتە ەكەندىگىن دە تۇسىنگەن سياقتى. ءبىز شىدامدى حالىقپىز، ءبىراق «اللا، جۋاستىڭ اشۋىنان ساقتا» دەگەن ءسوز – قازاققا ايتىلعان ءسوز سياقتى.

ەگەر وسىمەن اڭگىمە ءبىتتى دەپ ەسەپتەسەك – وڭباي قاتەلەسەمىز. ماراتورياعا بولىنگەن بەس جىل – حالىقتىڭ رۋحى مەن قارسىلاسۋ پسيحولوگياسىنىڭ سىنالار كەزەڭى. كوميسسيانىڭ مۇشەلەرىنىڭ الدىندا دا ۇلكەن مىندەت تۇر. بىزدەر وسى كوتەرىلگەن ماسەلەلەردىڭ سيىرقۇيىمشاقتانىپ، سۋعا سىڭگەن قۇم سياقتى جوعالىپ كەتپەۋىن كوزىمىزدەن تاسا ەتپەۋىمىز كەرەك.

ءسىز كسرو-نىڭ سوڭعى جىلدارىنداعى قوعامدىق-ساياسي ومىرگە ارالاسقان ساياساتكەرسىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا ساياسي جۇمىسپەن بەلسەندى ارالاستىڭىز. ساياسي، قۇقىقتىق سالاعا بوتەن ادام ەمەسسىز. تاۋەلسىز باقىلاۋشىلاردىڭ رەسپۋبليكالىق جەلىسىنە جەتەكشىلىك ەتتىڭىز. 2000 جىلدارى بىرنەشە سايلاۋدىڭ بارىسىن باقىلادىڭىز. قازاق ءتىلى مەن ۇلتتىق مۇددە توڭىرەگىندە دە از تەر توكپەدىڭىز. قازاقستاننىڭ بۇگىنگى جاعدايىنا، قازىرگى احۋالدى سالالاپ تارقاتساق.

ءبىرىنشى، ءتىل ماسەلەسى. ءقازىر بعم ءۇش تىلدە وقىتۋ جۇيەسى تۋرالى باستاما كوتەرۋدە. بۇل باستاماعا قوعامنىڭ باسىم بولىگى، قازاق ءتىلدى ورتا تۇگەلدەي قارسى شىعۋدا. ءبىراق، قارسى شىعۋ بار دا، بەلگىلى ءبىر رەفورمانىڭ تيىمسىزدىگىن، قاۋىپتىلىگىن دالەلدەپ، ونى بولدىرماۋدىڭ قام قارەكەتىن جاساۋ بار. بىزدە وسى باعىتتا قانداي ناقتى جۇمىستار ىستەلۋدە، نە ىستەۋ كەرەك؟

د. كوشىم: قازاق قوعامى قارسى دەيمىز، ءبىراق سول قارسىلىقتى كورسەتە بىلۋدە جالپاقشەشەيلىك تانىتامىز. وكىنىشكە وراي، ءبىز ءوزىمىزىدڭ كوزقاراسىتارىمىز بەن ۇستانىمدارىمىزدى بيلىككە – ءوزىمىزدىڭ قىزمەتكەرلەرىمىزگە – جەتكىزە المايتىن سياقتىمىز. كوشەگە شىعىپ، الاڭداردى تولتىرۋعا دەيىن دە جاسالاتىن جۇمىستار بار. مەنىڭشە، ۇشتىلىدىلىك ماسەلەسىن دە داستارحاننىڭ (دوڭگەلەك ۇستەلدەردىڭ) باسىندا اقىلداسىپ، ءبىر ءبىرىمىزدىڭ ۋاجدەرىمىزدى تىڭداپ شەشۋگە بولادى. ارينە، بىرەۋلەر «ەگەر وعان بيلىكتىڭ نيەتى بولسا» دەيدى. بيلىكتە ونداي نيەت بولادى دەپ ايتا المايمىن، ءبىراق قوعام قوزعالماسا، ۇشتىلدىلىككە توسقاۋىل قويا المايتىندىندىعىمىز انىق. ەگەر ءبىرىمىزدى ءبىرىمىز تىڭداپ، اقىلداسىپ، ساليقالى تالداۋ جاساي الساق، بۇل رەفورمانى توقتاتۋعا بولاتىنى انىق. مەنىڭشە، ءاربىر وبلىس، ءاربىر اۋدانداردا جينالىستار وتكىزىپ، وسى ماسەلەنى تالداپ، شەشىمدەرىن مينيسترلىككە جىبەرسە جانە وسى جونىندە قوعامعا اقپارات تاراتسا، سەڭنىڭ قوزعالاتىنى انىق. ال ەگەر تەك قانا ۇيىمىزدە وتىرىپ كۇڭكىلدەۋدەن اسا الماساق – بۇرىن سوڭدى بولماعان ەكسپەريمەنتتىڭ قۇربانى بولاتىمىز تاعى دا انىق.

رەسمي اقوردا، بيلىك باسىنداعىلار اشىق ايتپاسا دا قازاقستان ۇلكەن ساياسي وزگەرىستىڭ، بيلىك اۋىسۋىنىڭ الدىندا تۇر. وسى جاۋاپتى كەزەڭگە سول بيلىكتىڭ ءوزىنىڭ دايىندىعى قالاي دەپ ويلايسىز؟ قوعام مۇنداي جاعدايلاردا بولىپ تۇراتىن ءتۇرلى ارانداتۋلار مەن ينتريگالارعا توتەپ بەرە الا ما؟

د. كوشىم: بيلىكتىڭ اۋىسۋىنان ەشقانداي وزگەرىس بولمايدى. وزگەرىس بولۋى ءۇشىن حالىقتىڭ ويى، پىكىرى، ءدىلى، ءبىر اۋىز سوزبەن ايتقاندا قوعامنىڭ وزگەرۋى شارت. بيلىك بيلىكتەگى ادامداردى وزگەرتەدى دە ماقسات مۇددەسىن ەشقاشان وزگەرتپەيدى. وسىدان جيىرما بەس جىل بۇرىن دا قوعامدا بۇرىن سوڭدى بولماعان وراسان ۇلكەن وزگەرىس بولدى، ءبىراق بيلىكتى بۇرىنعى ماسكەۋگە قىزمەت ەتكەن، كوممۋنيستىك يدەلوگيا مەن توتاليتارلىق جۇيەگە بەرىلە قىزمەت جاساعان ازاماتتار قايتادان الىپ قويدى. ولاردىڭ ەشقايسىسى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن كۇرەسكەن جوق (ماعان سەنبەسەڭىزدەر، سول ۋاقىتتاعى گازەت جۋرنالدارى ءبىر شولىپ، قاراپ شىعىڭىزدار)، ءبىراق قازىرگى تاۋەلسىز قازاق ەلىندە تىزگىندى قولدارىنا الىپ وتىر. قوعامنىڭ قازىرگى «ارانداتۋلار مەن ينتريگالارعا» توتەپ بەرە العىسى كەلمەگەندىگى دە وسىدا جاتىر. كەدەيلەردىڭ ودان ءارى كەدەيلەنىپ، بايلاردىڭ ودان ءارى بايۋىن قامتاسىز ەتەتىن قوعامدى قورعاۋ كەرەك پە... بىلمەيمىن.

وسى ورايدا ەلدەگى ساياسي كۇشتەردىڭ الەۋەتى تۋرالى دا ايتا كەتۋ كەرەك سياقتى. ءقازىر تاعدىرى نە بولعانى بەلگىسىز وپپوزيسيالىق «ازات» (بۇرىنعى ناعىز اقجول) پارتياسىن قوسا العاندا 7 ساياسي پارتيا بار. ونىڭ ۇشەۋى پارلامەنتتە وتىر. وسى پارتيالار، ونىڭ الدىنداعىلارى 25 جىلدىڭ ىشىندە قۋاتتى ساياسي كۇشكە ءتان قاۋقار تانىتا الدى ما؟ بار كىنانى بيلىككە اۋدارىپ، بيلىك مۇمكىندىك بەرمەيدى دەگەنمەن قانشا جۇرۋگە بولادى؟

د. كوشىم: وپپوزيسيانىڭ وكىلدەرى كەز كەلگەن جەردەن بيلىكتىڭ قولىن كورەدى. ءبىراق، ءدال وسى جەردە، شىنىندا دا، بارلىق كىنا – بيلىكتە. ساياسي كۇشتەردىڭ ومىرگە كەلۋى، ولاردىڭ ساياسي ارەنادا ساليقالى ساياسي كۇش ەسەبىندە زاڭ شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋ – مەملەكەتتىڭ، بيلىكتىڭ مىندەتى. مۇمكىن وزىمە جاۋ تاۋىپ الارمىن، ءبىراق بىزدەردە كلاسسيكالىق تۇرعىداعى ساياسي پارتيالار جوق دەپ ەسەپتەيمىن. كوپپارتيالىق جۇيە بالانىڭ ويىنىنا اينالدى. ولاردىڭ نە ءۇشىن قۇرىلعانىن قالاي جۇمىس جاسايتىنىن، كىمدەردى جاقتاپ، قانداي ماسەلەنى قولدايتىنىن ءبارىمىز بىلەمىز. شىنىمدى ايتسام، قازاق ەلىندەگى العاشقى ساياسي پارتيانى قۇرعان، ونىڭ باسشىسى بولعان ادام ەسەبىندە قازىرگى پارتيالارعا باعا بەرگىم كەلمەيدى.

بارلىق كىنانى بيلىككە اۋدارۋ – ارينە، ءالسىزدىڭ ءىسى. ەگەر بيلىك حالىقتىڭ ويلاعان جەرىنەن شىعا الماسا، حالىق ساياسي پارتياسىز دا بيلىكتى ورنىنا قويا الاتىن بولۋى كەرەك. ول قوزعالىس بولادى ما، گاندي سياقتى حالىقتىڭ كوسەمى بولادى ما، ورىستاردىڭ ۆەچەسى، اعىلشىنداردىڭ پارلامەتى، قازاقتىڭ قۇرىلتايى بولا ما، اڭگىمە وندا ەمەس، اڭگىمە «قاۋقار تانىتاتىن» حالىقتا عانا.

ۇلتشىلدىق تۋرالى. ساياسي ارەناعا ۇلتشىلدار كەلە باستادى. باسقالارعا قاراعاندا سولاردىڭ ءسوزى، تاستاعان ۇراندارى، ايتقان ۇسىنىستارى قوعامعا وتىمدىرەك سياقتى. ءبىراق، ولار بەلگىلى ءبىر ساياسي قۇرىلىم، ۇيىم توڭىرەگىندە توپتاسا الماي ءجۇر؟ سەبەبى نەدە؟

د. كوشىم: وتە قىيىن سۇراق. بىرىنشىدەن، ۇلتشىلدار وسى تاۋەلسىزدىكتى الۋ ءۇشىن كۇرەستە دە ءبىرىنشى قاتاردا بولدى، وسى كەزەڭدەگى بارلىق ساياسي-قوعامدىق ماسەلەلەرگە ناقتى ارالاستى، سوندىقتان «ساياسي ارەناعا ۇلتشىلدار كەلە باستادى» دەگەن پىكىرىڭىزبەن كەلىسكىم كەلمەيدى. بىزدەر ساياسي ومىردە ءارقاشان العاشقى قاتاردا بولدىق. ءبىزدىڭ «تاستاعان ۇراندارىمىز، ايتقان ۇسىنىتارىمىز» باياعى قازاق ازاماتتارىمىزدىڭ اتا-اكەلەرىمىزدىڭ، ارماندارىن قايتالاۋ، جالعاستىرۋ عانا. مويىندايمىن، قوعامدىق قۇرىلىم جاعىنان، ساياسي كۇش رەتىندە قالىپتاسۋ جاعىنان كەمشىلىگىمىز بار. وكىنىشكە وراي، وپپوزيسيا دا ساياسي كۇش رەتىندە قالىپتاسا المادى. بۇل جەردە بيلىكتىڭ دە قاتىسى بار، ءبىراق، مويىنداۋىمىز كەرەك، قازاق حالقى وپپوزيسيانى «ءبىر كىسىدەي» قولداعان جوق. مەنىڭ ويىمشا، ۇلتتىق باعىتتاعى ساياسي-قوعامدىق كۇش – قازاق ەلىنىڭ مەملەكەتىلىگىن قالىپتاستىرۋشى جانە دامىتۋشى جالعىز كۇش. ال «توپتاسۋ» ماسەلەسىنە كەلسەك، بىزدەر باياعىدان بىرگەمىز. باستىسى - ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ءبىر، ال جەكە ادامداردىڭ اراسىنداعى كيكىلجىڭ، نەمەسە قارجىلىق قولداۋدىڭ جوقتىعى ، ت.ت. – ءوزارامىزدا شەشىلەتىن ماسەلە.

ەلدە سوڭعى ۋاقىتتا ورىن العان شۋلى وقيعالارعا ويىسساق. جاز بويى قازاقستان قوعامى لاڭكەستىك قاتەر قۇشاعىندا بولدى. ءقاۋىپ ءالى دە سەيىلدى دەي المايمىز. جالپى، وسى لاڭكەستىك ءبىزدىڭ «130 ۇلت پەن ۇلىس ءتاتۋ-تاتتى كۇن كەشكەن، بارلىق ءدىني كونفەسسيالارعا مامىراجاي جاعداي تۋعىزعان» قوعامدا قالاي پايدا بولدى؟ قازىرگى بيلىك ورگاندارىنىڭ تەرىس اعىمدارمەن كۇرەستەگى، تەرروريزمنىڭ الدىن الۋداعى قادامدارىنا قانداي باعا بەرەسىز؟

د. كوشىم: لاڭكەستىك قاتەرمەن، ءدىني اعىمدارمەن ءقازىر تەك مەملەكەت قانا كۇرەسىپ جۇرگەن سياقتى. قوعام، ونىڭ ىشىندە قازاق قوعامى بۇل ماسەلەگە تىكەلەي ارالاسقان جوق. ونىڭ باستى سەبەبى – قازاقتىڭ بيلىككە دەگەن رەنىشتى كوزقاراسى سياقتى... ارينە، ءداستۇرلى ءدىنىمىزدى بۇزاتىن اعىمدار – ۇلتتىق بىرلىگىمىزدىڭ دە جاۋى. ونىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمزعا توندىرەتىن قاۋىپتەرىن دە ءتۇسىنىپ كەلەمىز. الايدا، نە وسى ۋاقىتقا دەيىن نە قازاق ءتىلىن ءوزىنىڭ تۇعىرىنا قوندىرماعان، (ءالى كۇنگە دەيىن مازاق كۇيىندە قالدىرعان)، ورالمان قانداستارىمىزعا جاعداي جاساي الماي وتىرعان، ت.ت. بيلىكپەن قازاق قوعامىنىڭ بىرىگۋى دە كۇماندى ماسەلە. قوعامنىڭ باستى ماسەلەلەرى – قازاقتاردىڭ قوردالانعان ماسەلەلەرى شەشىلمەيىنشە ەشقانداي وزگەرىس بولمايدى دەپ ويلايمىن.

الماتى وبلىسى ۇزىناعاش اۋدانىندا يۋولعان قاندى قىلمىستان حاباردار بولارسىز. ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا ءۇش بىردەي ازامات قاراقشىلار قولىنان قازا تاپتى. سەگىز بالا جەتىم، ءۇش ايەل جەسىر قالدى. مارقۇمداردىڭ قارت اتا-انالارى جانە بار. پوليسيا قىلمىسقا كۇدىكتى رەتىندە ەكى ازاماتتى قاماۋعا الدى. الايدا، كۇدىكتىلەردىڭ ءبىرىنىڭ ادۆوكاتى ءۇش ازاماتتى اتقان ول ەكەۋدىڭ تەك بىرەۋى عانا دەگەندى ايتىپ قالدى. مارقۇمداردىڭ تۋىستارى، بىلايعى جۇرتشىلىق تا تەرگەۋدىڭ ۇسىنعان ۆەرسياسىنا كۇمانمەن قاراۋدا. بۇل قىلمىس بيلىكتىڭ جوعارى تارماقتارىمەن بايلانىستى ۇيىمداسقان توپتىڭ ءىسى دەيتىندەر بار. اتالعان ايماقتىڭ ءىرى-ىرى بىرنەشە لاۋازىمدى تۇلعانىڭ تۋعان جەرى ەكەندىگى دە مۇنداي اڭگىمەلەرگە سەبەپ بولۋى مۇمكىن. ودان بولەك، قازا بولعان ءۇش ازامات تا قىتايدان كوشىپ كەلگەن قازاقتار. قىلمىستىڭ تەرگەلۋى، قىلمىسكەرلەردىڭ جازالانۋى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە الەۋمەتتىك سيپاتتاعى نارازىلىقتارعا دا تۇرتكى بوپ كەتۋى مۇمكىن دەپ قاۋىپتەنەتىندەر دە بار. وسى جاعدايعا قاتىستى ويىڭىزدى بىلسەك.

ارينە، بۇل قاندى وقيعا قازاق قاۋىمىنا كەڭ تارالعانى راس. ءتۇرلى بولجامدار ايتىلدى. ونىڭ ىشىندە ءسىزدىڭ ايتقان «ورالمان ماسەلەسى» دە بار. تەرگەۋدىڭ نۇكتەسى قويىلماي جاتىپ، بولجام جاساۋ ەشكىمگە ءابۇيىر اكەلمەسى انىق، ءبىراق قازا بولعانداردىڭ قىتايدان كەلگەن ازاماتتار ەكەندىگىن ەسكەرسەك، «قازاق جەرىنە كەلگەن جۇڭگو قازاقتارى وسىنداي حالگە ۇشىرايدى ەكەن» دەگەن ءسوزدىڭ تارايتىنىنى دا راس. وسىنداي قاندى قىلمىستىڭ ارتىندا ورالمادانداردىڭ كەلۋ قارقىنىن ازايتۋ ماقساتى تۇر دەگەن پىكىرلەردى مەن دە ەستىدىم. پىكىر ايتۋ – ءار ازاماتتىڭ قۇقىعى. قازا بولعان ازاماتتاردىڭ تۋعان-تۋىسقاندارىنا كوڭىل ايتا وتىرىپ، ءالىپتىڭ ارتىن باعايىق، تەكسەرۋ مەن تەرگەۋدىڭ قورتىندىسىن كۇتەيىك دەگىم كەلەدى.

 سۇحباتتاسقان: دارحان مۇقانتەگى