استروفيزيك ستيۆەن حوكينگ ادامزات بالاسىنىڭ بولاشاعى قاراڭعى ەكەنىن بولجادى، دەپ حابارلايدى «قامشى» پورتالى. ول ءوز سوزىندە، «ەگەر ادامزات ءومىر سۇرۋگە تاعى ءبىر عالامشار تاپپاسا، تاعى مىڭ جىل اياقتا تۇرا المايمىز» دەپ الەمگە ەسكەرتۋ جاسادى. بۇل تۋرالى حوكينگ، وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىندە تالقى توبىندا عالام مەن ادامزاتتىڭ ءتۇپ تەگى تۋرالى كونفەرەنسيادا ايتقان.
سوڭعى 50 جىلدا ادامزاتتىڭ عالامعا بايلانىستى زەرتتەۋلەرى تەرەڭدەي تۇسكەنىن ايتقان 74 جاستاعى عالىم «تيتتەي عانا ۇلەس قوسا العان بولسام مەن ءۇشىن قانداي باقىت ەدى؟! عالىمدار ۇلكەن ىقىلاسپەن، تولقىنىسپەن جاساعان زەرتتەۋلەر عالامدى تەرەڭ تانۋىمىزعا سەبەپ بولادى. Cosmos سياقتى سۋپەر كومپيۋتەرلەردىڭ دە كومەگىمەن عالامداعى ميلليونداعان گالاكتيكانىڭ كارتاسىن جاساي الامىز. وسىلايشا عالامداعى ءوز ورنىمىزدى دا جاقسى تۇسىنەمىز» دەدى.
حوكينگ «كىم بىلەر، بالكىم ءبىر كۇنى جەردىڭ تارتىلىس كۇشى تولقىندارىن جويقىن جارىلىستىڭ(الەمنىڭ بۇدان 13.7 ميلليارد جىل بۇرىن جويقىن عارىشتىق جارىلىس ناتيجەسىندە پايدا بولعانىن جانە وزگەرىپ بۇگىنگە جەتكەنىن سيپاتتايتىن ورتاق كوسمولوگيالىق مودەل.) ءتۇپ نەگىزىن تانۋعا قولدانا الارمىز. ءبىراق، بىردەي مەزگىلدە ادامزاتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن قونىس تەبەرلىك باسقا عالامشاردى دا ىزدەۋگە ءماجبۇرمىز. كليماتتىڭ وزگەرۋى تىرشىلىكتى اقىرىن-اقىرىن قۇردىمعا جىبەرەدى. ءومىر سۇرەتىن باسقا ءبىر عالامشار تابا الماعان جاعدايدا ادامزات ۇرپاعىنى اياۋلى جەر انامىزدا تاعى مىڭ جىل ءومىر سۇرەمىز دەپ ايتا المايمىن» دەگەندى باسا ايتتى.
جاستاردى عالامنىڭ قۇپيالارىن شەشۋدە تابىستى جۇمىس ىستەۋگە تالپىندىرعان ستيۆەن حوكينگ ءسوزىن بىلاي دەپ اياقتادى:
«كوزىڭىز جەردە ەمەس، كوكزەڭگىر اسپاندا، جۇلدىزداردا بولسىن! كورگەنىڭىزدى تۇسىنۋگە، تۇسىندىرە بىلۋگە تىرىسىڭدار. ىقىلاستى بولىڭدار، قانشالىقتى قيىن بولسا دا قولدارىڭنان كەلەدى. ەڭ باستىسى باس تارتپاۋ».
كەمبريدج ۋنيۆەرسيتەتىندە ستۋدەنت كەزىندە تاپ بولعان نەيرون اۋرۋى اميوتروفيكالىق سكلەروزدىڭ سەبەبىنەن سال بولىپ قالعان جانە سويلەي المايتىن حوكينگ ستيۆ ءوزىنىڭ اۋرۋىنا قاراماستان بەلسەندى ءومىر سۇرەدى. 2009 جىلى ستيۆ عارىشقا ۇشقان بولاتىن. ونىڭ «ۋاقىتتىڭ قىسقاشا تاريحى(A Brief History of Time) اتتى كىتابى 10 ميلليوننان ارتىق تيراجبەن ساتىلعان.
