اسا قۇرمەتتى كەڭ-بايتاق قازاق حالقىما،

ەلىم دەگەن ەل ازاماتتارىنا،

ەل باسقارىپ وتىرعان ازاماتتارعا

ۇسىنىس

قازاقتىڭ جەرى — بىزگە اتا-بابامىزدان قالعان مۇرا. ونى بوتەن ەلگە ەشقاشان تۇبەگەيلى ساتۋعا نەمەسە جالعا ساتۋعا بولمايدى. تاريحقا ۇڭىلەيىكشى… رەسەي كەزىندە الياسكانى اقش-قا 100 جىلعا جالعا ساتقان بولاتىن، ول جەردەن رەسەي تۇپكىلىكتى ايىرىلدى. وسى وقيعانى دۇنيە ءجۇزى بىلەدى. سونداي-اق كۇردىستان مەملەكەتى كەزىندە جەرىن كەپىلدىككە قويىپ قارىزعا اقشا العان بولاتىن. ناتيجەسىندە قارىزىن قايتارا الماۋى سەبەپتى 3 ەل – ۇلىبريتانيا، فرانسيا جانە تۇركيا ونىڭ جەرىن ءبولىپ الىپ، كۇردىستان ەلى مەملەكەت رەتىندە تاريحتان جويىلدى. سونىمەن قاتار، پالەستينا مەملەكەتى كەزىندە جەر ساتۋدى پارلامەنتكە شىعارىپ، جەردى شەتەلدىكتەرگە ساتۋ جايلى زاڭ قابىلداعان بولاتىن. سول زاڭنىڭ نەگىزىندە ولاردىڭ جەرىنىڭ ءبىر ۇلكەن بولىگىن ەۆرەيلەر ساتىپ الىپ، سول جەرگە قازىرگى يزرايل مەملەكەتىن قۇردى. دەمەك، قانداي دا مەملەكەت جەرىن ساتسا نەمەسە ۇزاق جىلعا بوتەن ەلگە جالعا بەرسە، وندا ول جەردەن مىندەتتى تۇردە ايىرىلادى.

ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىن، تاۋەلسىزدىك العان جىلدان باستاپ ءبىزدىڭ ەلىمىز جۇڭگو مەملەكەتىنە «ءوزارا داۋلى» جەرلەردى، ماسەلەن 1994 جىلى الماتى وبلىسىنىڭ 946 شارشى كيلومەتر، سوسىن 1997 جىلى 530 شارشى كيلومەتر (جالپى 174 600 گەكتار، نەمەسە 5 الماتى قالاسىنىڭ ورنى) جەرىن بەردى. 2002 جىلى وزبەكستان مەملەكەتىنە 1700 گەكتار جەرىن بەردى. بۇل جەرلەر بىزگە ەندى ەشقاشان قايتپايدى. وكىمەت سوزىنە سەنسەك، بۇگىنگى تاڭدا قازاقستان مەملەكەتىنىڭ كورشى مەملەكەتتەرمەن داۋلى جەرى جوق. ەندى قالعان جەرىمىزدى كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋىمىز كەرەك.

قىتايعا اۋىل شارۋاشىلىق قاجەتتىلىگىنە قاتىستى 1 ملن گەكتار جەر بەر ماسەلەسى 2009 جىلدان بەرى ءسوز بولىپ كەلەدى. ءقازىر قىتايعا بەرۋگە دايىنداعان جەردىڭ كولەمى 1 ملن 700 مىڭ گەكتارعا ءوستى. كەزىندە كورشىمىز رەسەي دە قيىر شىعىسىنان قىتايعا ۇلكەن جەر بولۋگە شەشىم قابىلداعان ەدى. ولار الدىمەن كىشكەنتاي جەر ءبولىپ كوردى. ناتيجەسىندە جۇڭگو شارۋالارىنىڭ جەردى نەشە ءتۇرلى رۇقسات ەتىلمەگەن پەستيسيدتەرمەن وسىرگەن ونىمدەرىمەن حالقى ۋلاندى، جەرى ىستەن شىعىپ، ەكولوگيالىق زارداپ شەككەنى انىقتالدى. رەسەي بۇل جوبادان باس تارتتى. قىتايعا ەشقاشان ەگىن ەگىپ، شارۋاشىلىق جاساۋعا جەر بەرۋگە بولمايتىندىعىنا كوزى جەتتى. ەگەر دە ءبىز قىتاعا جەر بەرسەك، ۇلكەن ەكونوميكالىق شىعىنعا، ەكولوگيالىق اپاتقا تاپ بولاتىنىمىز ءسوزسىز. تاۋەلسىزدىگىمىزدەن ايىرىلىپ قالۋ ءقاۋپى تۇر.

قازىرگى كەزدەگى مەملەكەتىمىزدىڭ ساتۋعا نەمەسە جالعا ساتۋعا ءبولىپ وتىرعان 1 700 000 گەكتار جەرىن (52 الماتى قالاسىنىڭ ورنى) حالقىمىزدىڭ پايداسىنا شەشۋ تۋرالى مەنىڭ ۇسىنىسىم:

جەردى بوتەن ەلگە ساتۋعا دا، جالعا ساتۋعا دا بولمايدى. ول – ۇلكەن كەشىرىلمەس قاتەلىك ءارى ەلىمىزدىڭ تاعدىرى ءۇشىن ورنى تولماس وكىنىش. ەگەر دە ول جەر قىتايعا ەت ونىمدەرى مەن كوكونىس ونىمدەرىن وندىرۋگە بەرىلسە، وندا ولگەن جەرىمىز وسى. ودان دا ول جەردى باسقا بىرەۋلەرگە ساتقانشا تاۋەلسىزدىگىمىزدى ساقتاپ قالۋعا قاجەتتى ىسكە اينالدىرايىق:
ءبىز ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن كوتەرگىمىز كەلسە، بوتەن ەلدىڭ كۇشىنە ەمەس، ءوز ەلىمىزدىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانايىق. ەگەر جەمىس-جيدەك، كوكونىسكە قاتىستى اۋىل شارۋاشىلىعىن كوتەرگىمىز كەلسە، وزبەكستان قازاقتارىن شاقىرساق بولادى. سونداي-اق، ءتۇرلى ءوندىرىس پەن ونەركاسىپ، ەگىن شارۋاشىلىعىن كوتەرگىمىز كەلسە، وندا رەسەي، وزبەكستان، تۇركمەنستان جانە تۇركيا قازاقتارىن شاقىرايىق. ول ەلدەردە قازاقتاردىڭ كاسىپقوي ماماندارى جەتكىلىكتى.

ەگەر مال شارۋاشىلىعان كوتەرگىمىز كەلسە، وندا اتا-بابا كاسىبىنەن اجىراماعان جۇڭگو قازاقتارى مەن موڭعوليا قازاقتارىن شاقىرايىق. وسىلايشا، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزگە اسا قاجەتتى بىرنەشە ماسەلەنى شەشىپ الۋعا بولادى. بىرىنشىدەن، ءوز وتانداستارىمىز اتا جۇرتىنا قايتا ورالادى. ەكىنشىدەن، ءوز ەكونوميكامىزدى ءوز قولىمىزبەن كوتەرەمىز. ۇشىنشىدەن، ءوز جەرىمىز وزىمىزدە قالىپ، اتا-بابامىزدىڭ ەجەلگى كاسىبى مال شارۋاشىلىعىن قايتا جاڭعىرتا الامىز. ءسويتىپ، تاماق ونەركاسىبى وزگەنىڭ ەمەس، ءوز قولىمىزدا بولعانى ءجون.

جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل دەمەكشى، وسى ىسپەن كەزىندە استانامىزدى سارىارقانىڭ تورىنە ورناتقان ۇلى ءىس سياقتى حالقىمىزدى ءبىر سەرپىلتىپ، ۇلتتىق ساناسىن وسىرەتىن، دەموگرافياسىن تولىقتىراتىن وسىنداي ماڭىزى اسا زور ەكىنشى ءبىر ىسكە جۇمىلدىرۋعا بولادى.

قانات نۇرسەيىتتىڭ Facebook پاراقشاسىنان الىندى.