قازاقتىڭ قاراجورعا ءبيىنىڭ تۇركى حالىقتارىنىڭ ەڭ كونە ءبيى ەكەنى انىقتالدى
قازاقتىڭ قاراجورعاسىنىڭ تاريحىنىڭ 2500 جىل ارىدە جاقتانى، ونىڭ شىعۋ توركىنىنىڭ كونە تۇركىلەردە، اتاپ ايتقاندا ساقتار، ۇيسىندەر مەن عۇندار كەزىندە ەكەنى ورتاعا شىقتى. مۇنى قىتايدىڭ گانسۋ ولكەسى قاراتاۋ وڭىرىندە 1970ء-شى جىلداردا تابىلعان پەتروگليفتەر ايعاقتاۋدا.
بي بيلەگەن ادامداردىڭ باسىنداعى شوشاق باسكيىم مەن ونىڭ توبەسىنە تاعىلعان ۇكى دە ءبىزدىڭ سالت-داستۇرگە جاقىن ەكەنىن كورسەتەدى.
قىتايداعى «شىڭجاڭ قوعامدىق عىلىمدارى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، مادەنيەتتانۋشى، پروفەسسور ياسين قۇمار ۇلىنىڭ ايتۋىنشا، قاراتاۋ پەتروگليفتەرىندەگى بي كەسكىندەرى توڭىرەگىندەگى ارحەولوگيالىق دەرەكتەر، تاريحي جازبالار جانە سۋرەتتى سالۋ ءتاسىلى جانە ونداعى بەينەلەنگەن مادەنيەت ۇلگىلەرى سياقتىلارعا سۇيەنە وتىرىپ، جانگو زامانىنان حان ديناستياسى داۋىرىنە (ب.ز.ب. 475 ج. – ب.ز. 220 ج.) دەيىنگى ساقتاردىڭ، يۇزلەردىڭ (نۇكىس)، ۇيسىندەردىڭ نەمەسە عۇنداردىڭ تۋىندىلارى دەپ تۇجىرىمداۋعا بولادى. (http://www.baq.kz/diaspora/122 )
كەڭەستىك كەزەڭدە قازاقستاندا ۇمىت قالعانىمەن قاراجورعا ءبيى جۇڭگو، مونگوليا جانە تۇركيا سىياقتى ەلدەردە تۇراتىن شەتەل قازاقتارىندا ءالى دە جالعاسىپ كەلە جاتقان بي. تۇركيادا سونشاما كوپ بيلەيتىن حالىق. ءتىپتى جاس كەزىمىزدە “قاراجورعا بىلمەگەن جىگىتكە قىز بەرىلمەيدى” دەگەن ۇعىم قالىپتاسقان.
ونىڭ نەگىزگى مۋزيكاسى دومبىرامەن ورىندالادى. بۇل مۋزيكا تۇركيالىق زەرتتەۋشىلەر تاراپىنان باقسى مۋزيكاسى رەتىندە ەمدىك قاسيەتى بار دەپ قاستەرلەنۋدە. مىنە سوندىقتان “ءتۇماتا” دەپ قىسقاشا اتالاتىن تۇركى حالىقتارىنىڭ مۋزيكالارىن زەرتتەۋ ورتالىعى وسى مۋزيكا-كۇيدى كەيبىر اۋرۋلارعا شيپا رەتىندە قولدانۋدا.
1952 جىلى تۇركياعا كەلىپ ورنالاسقان قازاقتاردىڭ اتالارى 1960 جىلدارى التايدان كەلگەن جىگىت قاراوعلان (قاراجىگىت) دەگەن كينودا رول العان ەدى. سول كينو ءۇشىن قازاقتار ارنايى كيىز ءۇي دە جاساپ بەرگەن. قازاقتىڭ شاپان، كەرەي تىماق، مەشپەت سىندى ۇلتتىق كيىمدەرى سوندا قولدانىلعان. ءفيلمنىڭ ءبىر ەپيزوتىندا قازاقتار قاراجورعا ءبيىن دە ويناپ بەرگەن ەدى. سول فيلمدە قاراجورعا كۇيىن دومبىراسىمەن تارتىپ وتىرعان قازاقستاندا تاەكۆوندو سپورتىنىڭ نەگىزىن سالعان مارقۇم مۇستافا وزتۇرىكتىن اكەسى قابەن قاجى بولاتىن.
سونىمەن قورىتا ايتقاندا قاراجورعا ءبيىنىڭ تۇركى حالىقتارىنىڭ 2500 جىلدىق تاريحى بار ەڭ كونە ءبيى دەپ ايتا الامىز. ساقتار، ۇيسىندەر جانە عۇندار سەكىلدى كونە تۇركىلەردىڭ مادەنيەتىنىڭ كوپ جاقتارىنىڭ بۇگىندە تەك كوشپەلى مادەنيەتتى سوڭعى داۋىرلەرگە دەيىن جالعاستىرىپ كەلگەن قازاق، قىرعىز، باشقۇرت سىندى حالىقتاردا عانا ساقتالىپ كەلگەنى ءمالىم. ال سولاردىڭ ىشىندە كونە تۇركىلەردىڭ ءبيى قاراجورعا بولسا، تەك قازاقتار ارقىلى ءححى عاسىرعا جەتىپ وتىر.
ءابدىۋاقاپ قارا
پىكىر قالدىرۋ