مۇحاممەد پايعامباردىڭ (اللاھتىڭ وعان سالەمى مەن سالاۋاتى بولسىن!) حاديستەرىن تەرەڭ زەرتتەگەن سايىن قازاق حالقىنىڭ اللاھ ەلشىسىنىڭ (اللاھتىڭ وعان سالەمى مەن سالاۋاتى بولسىن!) سۇننەتىنە قانشالىقتى بەرىك بولعاندىعىنىڭ كۋاسى بولۋدامىز. قازاق حالقىنىڭ كوپتەگەن ىرىمدارىنىڭ استارىندا مۇحاممەد پايعامباردىڭ (اللاھتىڭ وعان سالەمى مەن سالاۋاتى بولسىن!) سۇننەتى جاتقاندىعى تۋرالى ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا ءجۇر. بۇگىن حاديس پەن قازاق تانىمىنىڭ ۇندەستىگىنە دالەل بولاتىن تاعى ءبىر ءتالىمدى سىزدەرگە جەتكىزۋ نيەتىندەمىز.

قازاق حالقىنىڭ ساۋساقتاردى ايقاستىرۋعا تىيىم سالاتىن ىرىمى بار. اتالارىمىز بەن اجەلەرىمىز بىزگە "ساۋساقتاردى ايقاستىرۋ جامان بولادى، ولاي جاساما" دەپ ايتىپ جاتاتىن. الايدا ولاردىڭ ول تىيىمدارىنىڭ استارىن تۇسىنە بەرمەۋشى ەدىك. سويتسەك، ونىڭ استارىندا مۇحاممەد پايعامباردىڭ (اللاھتىڭ وعان سالەمى مەن سالاۋاتى بولسىن!) يمام ءات-تيرميزي كاعب يبن ۋجرادان (اللاھ وعان رازى بولسىن) ريۋايات ەتكەن جانە يمام احمادتىڭ ءابۋ ساعيدتان ريۋايات ەتكەن تومەندەگى ءحاديسى جاتىر ەكەن. يمام ءات-تيرميزيدىڭ "ءسۋنان ءات-تيرميزي" اتتى حاديستەر جيناعىنىڭ "ناماز" تاراۋىندا 172 باپتىڭ استىندا كەلگەن 386 ءنومىرلى حاديسىندە وسى تىيىم قامتىلعان. وندا

عَنْ كَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَأَحْسَنَ وُضُوءَهُ ثُمَّ خَرَجَ عَامِدًا إِلَى الْمَسْجِدِ فَلَا يُشَبِّكَنَّ بَيْنَ أَصَابِعِهِ فَإِنَّهُ فِي صَلَاةٍ".

كاعب يبن ۋجرادان (اللاھ وعان رازى بولسىن)، اللاھ ەلشىسى (اللاھتىڭ وعان سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): "ەگەر بىرەۋلەرىڭ دارەتىن جاقسىلاپ السا، سوسىن مەشىتكە بارۋدى نيەت ەتىپ شىقسا، ساۋساقتارىن ايقاستىرماسىن. ويتكەنى ول نامازدا"، – دەگەن.

بۇل حاديستە مەشىتكە بارۋعا نيەت ەتىپ، ۇيدە جاقسىلاپ دارەت الىپ مەشىتكە قاراي بەتتەگەن مەزەتتەن باستاپ، ول ادامعا مەشىتتىڭ، نامازدىڭ ادەپتەرى جۇرەتىندىگى ايتىلعان. ال ساۋساقتاردى ايقاستىرۋ مەشىت پەن ناماز ادەبىنە قايشى تىرلىك. سوندىقتان مەشىتكە بارۋدى نيەت ەتكەن ادامنىڭ ساۋساقتارىن ايقاستىرماعانى جاقسى.

يمام احماد ءابۋ ساعيدتان (اللاھ وعان رازى بولسىن) ريۋايات ەتكەن حاديستە اللاھ ەلشىسى (اللاھتىڭ وعان سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن): "ەگەر بىرەۋلەرىڭ ناماز وقيتىن جەرىندە بولسا، ساۋساقتارىن ايقاستىرماسىن. ويتكەنى ول (ياعني ساۋساقتاردى ايقاستىرۋ) شايتاننان. سەندەردىڭ بىرەۋلەرىڭ مەشىتتەن شىققانشا، نامازدا دەپ ەسەپتەلەدى"، – دەگەن.

بۇل حاديستە مەشىتتىڭ ىشىندە ساۋساقتاردى ايقاستىرۋعا تىيىم سالىنعانى ايتىلۋدا. وسى ءحاديستىڭ يمام يبن ءابۋ شايبا كەلتىرگەن ريۋاياتىندا مۇحاممەد پايعامبار () مەشىتتە ءبىر كىسىنىڭ ساۋساقتارىن ايقاستىرىپ وتىرعاندىعىن كورىپ، ونى بۇل ىستەن قايتارعاندىعى جەتكىزىلگەن.

ياعني مەشىتكە بارۋدى نيەت ەتىپ، ۇيدەن شىققان ادامعا ۇيىنە قايتا ورالعانشا ساۋساقتارىن ايقاستىرماۋ يسلامي ادەپكە جاتادى. ويتكەنى بۇل كەزدە ساۋساقتاردى ايقاستىرۋعا مۇحاممەد پايعامبار (اللاھتىڭ وعان سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) تىيىم سالعان. ءبىراق اللاھ ەلشىسى (اللاھتىڭ وعان سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) "ءمۇمىن مۇمىنمەنەن سالىنعان قۇرىلىس سەكىلدى..." دەپ ساۋساقتارىن ايقاستىرىپ، ولاردىڭ ءوزارا تاتۋ، ىنتىماقتا ءومىر سۇرۋلەرى قاجەتتىگىن بايانداعان. وسى سەكىلدى جاعدايلاردا عانا ساۋساقتاردى ايقاستىرۋعا رۇقسات ەتىلەدى.

مۇحاممەد پايعامباردىڭ (اللاھتىڭ وعان سالەمى مەن سالاۋاتى بولسىن!) مەشىتكە بارۋدى نيەت ەتكەن ادامعا جانە مەشىتتىڭ ىشىندەگى ادامعا ساۋساقتارىن ايقاستىرۋعا قاتىستى تىيىمىن قازاق حالقى وزدەرىنىڭ ومىرىلىك تىيىمدارىنا اينالدىرىپ العان. بۇل تىيىمدى تەك قانا مەشىت پەن نامازعا بايلانىستىرماي، جالپى قۇپتارلىق ءىس ەسەم دەپ ءتۇسىنىپ، ونى جاساماۋدى ىرىمعا اينالدىرىپ العان. ساۋساقتاردى ايقاستىرۋدى تەك قاجەت جاعدايدا عانا ورىندايتىن بولعان.

ر.س. مۋحيتدينوۆ

ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ دوسەنتى