استانادا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنە باعىنىستى ش.ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» اق جانە ءاليدار وتەمۇراتوۆتىڭ «Dar Play» كومپانياسىمەن بىرلەسە تۇسىرگەن «امىرە» ءفيلمىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى.
كينوتۋىندى قازاقتىڭ تەنور داۋىستى ءبىرتۋار ءانشىcءى امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا دا، جارقىن عۇمىرىن باياندايدى. سونداي-اق، فيلمدە امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ تانىمال امەريكالىق دجاز كومپوزيتورى جورج گەرشۆينمەن دوستىعى دا كورىنىس تابادى.
1925 جىلى پاريجدەگى Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes اياسىنداعى دۇنيەجۇزىلىك مۋزىكا كونكۋرسىنا اتتانادى. امىرە قاشاۋبايەۆ كسرو دەلەگاسياسى قاتارىنداعى ونەرپازدار اراسىنان توپ جارىپ، ەكىنشى ورىندى يەمدەنىپ، كۇمىس مەدال تاعادى. ەۋروپا جۇرشىلىعىنا العاش بولىپ قازاقتىڭ ءداستۇرلى ءان ورىنداۋ ونەرىن جانە ۇلتتىق اسپاپ دومبىرانى پاش ەتكەن امىرە قاشاۋبايەۆ.
ق ر مادەنيەت جانە سپورت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەدي ۇلى تاريحي تۇلعالار جايىندا تۇسىرىلگەن «امىرە» سەكىلدى فيلمدەر شەتەلدىك كورەرمەننىڭ ەلىمىزگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى دەدى: «پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتى باعدارلامالىق ماقالاسىندا، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ باستى شارتى – مادەنيەتىمىز بەن ۇلتتىق كودىمىزدى ساقتاپ قالۋ. ونسىز رۋحاني جاڭعىرۋ قۇر جاڭعىرىق بولىپ قالادى دەپ باسا ايتتى. ەلىمىز جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتتا مادەنيەتكە اسا كوڭىل بولىنگەن. وسكەلەڭ ۇرپاقتى تاربيەلەۋ، ۇلتتىق مادەني مۇرانى ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا كينووندىرىسكە يدەولوگيالىق ءمان بەرىلگەن. وسى ورايدا، ءبىز بۇگىن نازارلارىڭىزعا ەلىمىزدىڭ دارا ءانشىسى امىرە قاشاۋبايەۆ تۋرالى تۇسىرىلگەن كوركەم ءفيلمدى ۇسىنباقپىز. فيلمدە قاشاۋبايەۆتىڭ 1925 جىلى پاريجدەدەگى قايتالانباس جەڭىسى تۋرالى ءسوز ەتىلەدى. سونداي-اق، امىرە قاشاۋبايەۆ تۋرالى ەلگە بەلگىسىز دەرەكتەر دە فيلمدە كورىنىس تاپقان. امىرە ءبىرىنشى بوپ ەۋروپادا قازاق ءانىن اۋەلەتكەن ءانشى. ونىڭ تۇلعاسى قازاق ونەرى جانە جالپى قازاق ءۇشىن اسا ماڭىزدى. ءوسىپ كەلە جاتقان جاس ورەندەر ول تۋرالى بىلۋلەرى قاجەت. ۇكىمەت جانە مينيسترلىك تاراپىنان وسىنداي ەلىمىزدىڭ اسىل ۇل-قىزدارىن بۇگىنگى ۇرپاققا تانىتۋدا ۇلكەن ەڭبەك اتقارىلىپ جاتقانىن ايتقىم كەلەدى».
كارتينانىڭ باس پروديۋسەرى، DAR كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ءاليدار وتەمۇراتوۆ الداعى تۇساۋكەسەر تۋرالى بىلاي دەدى: «امىرە ەۋروپا قوشەمەت كورسەتىپ، قول شاپالاقاتاعان قازاقتان شىققان العاشقى ءانشى بولا تۇرا، ءوز ەلىندە ادىلەتسىز ۇمىت بولعان. سوندىقتان دا مەن ءۇشىن وسىنداي ەرەكشە دارىن يەسى تۋرالى كوپشىلىكتىڭ بىلگەنى ماڭىزدى. ءبىز زامانداستارىمىزعا امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ قيىن ءومىر جولىن جانە فيلمدە شىرقالاتىن ونىڭ داۋىسىن ەستۋگە مۇمكىندىك بەرگىمىز كەلەدى. امىرەنى جاقىن تانىپ، ۇلتتىق ءداستۇرلى ونەرمەن ەتەنە تانىسقان وتانداستارىمىزدىڭ بويىندا ماقتانىش سەزىمى ويانادى دەپ سەنەمىن. ويتكەنى، ءبىزدىڭ مۋزىكا مادەنيەتىن قالىپتاستىرعان وسىنداي ادامدار، ەسىمدەر ءبىزدىڭ تاريحىمىزدا قالۋعا ءتيىستى. الەم كينەماتوگرافياسىندا مۋزىكا دراماسى جانرىندا تۇسىرىلگەن فيلمدەر كوپ ەمەس. سوندىقتان وتاندىق كورەرمەندەرگە بۇل جانرداعى كارتينانى كورىپ، وتكەن عاسىردىڭ 30-جىلدارىنا ساياحات جاساۋ قىزىقتى بولۋعا ءتيىستى دەپ ويلايمىن. بۇل قازاقستان كينەماتوگرافياسىن جاڭا ساتىعا كوتەرۋگە باعىتتالعان بىرەگەي كارتينا بولماق. وتاندىق كورەرمەندەر جوعارى دەڭگەيدە باعالايدى دەپ ۇمىتتەنەم».
كارتينا لاتۆيا، لوس-اندجەلەس قالالارىندا ءتۇسىرىلدى. سونداي-اق ءفيلمنىڭ سوڭعى ءتۇسىرۋ جۇمىستارى الماتى وبلىسى ءۇشقوڭىر اۋىلىنىڭ ماڭىندا جۇرگىزىلدى. فيلمدە امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ رەپەرتۋارىنداعى «بالقاديشا»، «ءۇش دوس»، «دۋداراي»، «بەس قاراگەر» جانە ت.ب. اندەرى ورىندالادى.
حالىقارالىق ءتۇسىرىلىم توبىنىڭ قۇرامىندا: امەريكالىق قويۋشى-رەجيسسەر دجەف ۆەسپا (Jeff Vespa)، وپەراتور – ماكسيم وسادچيي («9 روتا»، «ستالينگراد») بار. ءفيلمنىڭ سەنارييىن جازعان بەنجامين ا. ۆان دەر ۆين (Benjamin A. van der Veen). باستى رولدەردى وتاندىق اكتەرلەر سانجار مادييەۆ (امىرە) جانە ەركەبۇلان دايىروۆ (مۇستافا شوقاي) سومداعان. سونىمەن قاتار، بريتاندىق اكتەر بەن الدريدج (Ben Aldridge) جانە «وبلاست تمى»، «تري بيلبوردا نا گرانيسە ەببينگا، ميسسۋري» فيلمدەرى ارقىلى تانىلعان اۆستراليالىق اكتريسا ەببي كورنيش (Abbie Cornish) جانە باسقا دا اكتەرلەر تۇسكەن.
ءفيلنىڭ رەجيسسەرى دجەفف ۆەسپا «امىرە» ءفيلمىنىڭ قويۋشى رەجيسسەرى رەتىندە جۇمىس جاساپ، مول تاجىريبە جينادىم، سونىمەن قاتار، قازاق حالقىنىڭ ءتول مادەنيەتى مەن تاريحىمەن جاقىن تانىسقانىما قۋانىشتىمىن دەيدى. «بۇل جوبا مەن ءۇشىن وتە ماڭىزدى. وزىمە امىرە قاشاۋبايەۆتاي ونەر يەسىن اشتىم، ونىڭ انشىلىك ونەرىنە ءتانتى بولدىم. سونداي-اق وسى ەلدىڭ كينەماتوگرافيستەرى اراسىنان جاڭا دوستار تاپتىم».
باستى ءرولدى سومداعان سانجار مادييەۆ ءوز جۇمىسى تۋرالى بىلاي دەدى: «اڭىزعا اينالعان تۇلعانى ۇلكەن ەكراندا سومداپ شىعۋ – مارتەبە. مەن جانە ءتۇسىرىلىم توبى ءۇشىن ءتۇسىرىلىمنىڭ ءاربىر كۇنى ناعىز سىناق بولدى. ءفيلمدى جاساۋعا قاتىسقان بارلىق ادامدارعا العىس ايتامىن».
امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ 130 جىلدىعىنا تۇسپا-تۇس كەلگەن فيلم جالپىۇلتتىق پروكاتقا 2018 جىلدىڭ 5 ساۋىرىنەن باستاپ شىعادى.
«امىرە»، ۇزاقتىعى: 88 مينۋت
باس پروديۋسەرى: ءاليدار وتەمۇراتوۆ.
رەجيسسەرى: دجەف ۆەسپا (اقش).
وپەراتورى: ماكسيم وسادچيي (رەسەي).
سەناريي اۆتورى: بەنجامين ا. ۆانن دەر ۆين (اقش).
كەڭەسشى: جارقىن شاكارىم، (ق ر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، امىرە قاشاۋبايەۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعانا ارنالعان ەڭبەكتەردىڭ اۆتورى).
اكتەرلەر:
ەببي كورنيش – لي ەببوت
سانجار مادييەۆ – امىرە
ەركەبۇلان دايىروۆ – مۇستافا شوقاي.
بەن ولدريدج – دجوردج گەرشۆين
پىكىر قالدىرۋ