بۇكىل الەم ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ بيلىگىندەگى رەسەيدى پوستكەڭەستىك شەكارالاردى وزگەرتىپ، يمپەريانى قايتا جاڭعىرتۋدى قالايتىن ەكسپانسيالىق دەرجاۆا رەتىندە كورەدى. وعان قىرىمدى انەكسيالاۋ مەن ۋكراينامەن اراداعى سوعىستىڭ ءورشۋى دە سەبەپ بولدى. ەكونوميكالىق سانكسيالار، مۇنايدىڭ ارزانداۋى، دەموگرافيالىق داعدارىس، ورىس ديپلوماتتارىنىڭ باتىس ەلدەرىنەن قۋىلۋى سياقتى جاعدايلاردى ەسكەرىپ، كەيبىر ساراپشىلار رەسەي فەدەراسياسىنىڭ ىدىرايتىن كۇنى جاقىن دەپ بولجايدى.
تەرىستىكتەگى كورشىمىز ۇساق-ۇساق بىرنەشە مەملەكەتكە ءبولىنىپ كەتسە، نە بولادى؟ Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى رەسەيدىڭ ىدىراۋى قاشان جانە قالاي بولۋى مۇمكىن دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كوردى.
جاقىندا كالينينگراد قالاسىنداعى فورۋمدا ۆلاديمير پۋتين: «ەلدىڭ تاريحىن وزگەرتۋ مۇمكىن بولسا، سسرو-نىڭ ىدىراۋىن بولدىرمايتىن ەدىم»، - دەگەن ەدى. وسىلايشا پۋتين سوۆەت وداعىنىڭ جويىلعانىنا قىنجىلاتىنىن مويىنداعان. الايدا بۇگىنگى گەوساياسي احۋال «رەسەي سسرو تاعدىرىن قايتالاۋى مۇمكىن» دەگەن ويدى بەكىتە تۇسەدى.
سسرو مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى، كۇشتەپ ۇجىمداستىرۋ، تاۋار تاپشىلىعى، ءتيىمسىز ەكونوميكالىق جۇيە، حالىقارالىق بايلانىستاردىڭ ءۇزىلۋى جانە ت.ب. سەبەپتەردەن قۇلادى. «ال رەسەيدىڭ ىدىراۋ سالدارى كەزىندە سوۆەت وداعى ىدىراعاننان الدەقايدا قاۋىپتىرەك بولادى»، - دەيدى كەي ماماندار.
ساياساتتانۋشى ءازىمباي ءعاليدىڭ ايتۋىنشا، «سسرو سيندرومى» قايتالانعالى تۇر.
— باتىس زەرتتەۋشىلەرى رەسەي عۇمىرىنا 5-10 جىل عانا قالدى دەپ بولجايدى، ءبىراق ەلدىڭ ناقتى ىدىراۋ ۋاقىتىن ايتۋ قيىن. انىعى، قازىرگى رەسەيدىڭ جاعدايى سونشالىقتى ناشار، بىزگە شابۋىل جاساq المايدى، - دەيدى ول.
«رەسەي – ءوز كۇشىمەن دامۋعا شاماسى جەتپەيتىن پارازيت»
پولشالىق ساياساتتانۋشى ەجي تارگالسكيي رەسەيدى ءوز كۇشىمەن دامۋعا شاماسى جەتپەيتىن پارازيت دەپ اتاعان. كەز كەلگەن پارازيت سياقتى ول دا اسىراۋشىسىز ءومىر سۇرە المايدى.
ساياسي شولۋشى الەكساندر كۋشاردىڭ سوزىنشە، «ترامپ ەففەكتىسى» — ءپۋتيننىڭ ەڭ سوڭعى ستراتەگيالىق ىلگىشى.
«بۇدان بىلاي امەريكالىق ەشبىر ساياساتكەر رەسەيگە ءىش تارتا المايدى. رەسەي رەجىمى ءولىم جازاسىنا كەسىلدى، ەندى بىرتىندەپ، جىلدان-جىلعا وسى شەشىمدى جۇزەگە اسىرۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر. امەريكادا 2050 جىلعا تامان رەسەي بارلىق جاعىنان دا السىرەيدى دەگەن ءادىل سەنىم بار. سوندىقتان ونسىز دا وزىنەن-وزى جويىلىپ بارا جاتقان ونى ارتىق كۇش جۇمساپ جويۋعا تىرىسۋدىڭ قاجەتتىلىگى جوق – تاريحي دانالىق دەگەنىمىز وسى بولار. مىنە، ءدال وسى سەبەپكە بايلانىستى باتىس ساياساتكەرلەرى رەسەيگە قارسى تىكە شابۋىل ەمەس، ونىڭ اگرەسسياسىن تەك تەجەۋ تۋرالى كوبىرەك ايتا باستادى - ءوزىن-وزى ونسىز دا جويىپ جاتقان ەلگە شابۋىل جاساۋدىڭ ەش ماعىناسى جوق. قاراپايىم ەكونوميكالىق لوگيكا: ءوز جاۋىڭىز ءوزى قازعان كورگە قالاي كىرىپ بارا جاتقانىن سىرتتاي باقىلاڭىز دا وتىرىڭىز».
ا. كۋشناردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ازىرگە پۋتين گەوساياسي قۇزعىنداردىڭ كوشباسشىسى رەتىندە ءبىر اۆتوكراتتان ەكىنشىسىنە جۇگىرىپ، الەمدىك ىستەردى بىلىقتىرۋعا تىرىسىپ، ونسىز دا تاۋسىلىپ بارا جاتقان رەسۋرستارى جەتكەن جەرىنە شەيىن ءبۇلدىرۋ جۇمىستارىن جالعاستىرا تۇرادى.
«ودان جاسامپازدىق شىقپادى، ءبىراق ءتاپ-تاۋىر ءبۇلدىرۋشى شىقتى. ءولتىرۋ، ۇرلاۋ، جارىپ كەتۋ، تۇراقسىزداندىرۋ، بىرەۋدىڭ ومىرلىك ءنارىن سورىپ الۋ – پۋتيندىك رەجىمنىڭ بار قولىنان كەلگەنى وسى بولدى.
پۋتين ءوزىن ءوز حالقىنىڭ اراسىندا تۇلعامىن دەگەن يلليۋزيا تۇتقىنىندا ءجۇر، ءبىراق رەسەيلىكتەردىڭ ءوزى-اق ونى ولگەن كۇنى قوقىسقا لاقتىراتىن تاس مۇسىنگە اينالعانىن سەزبەيدى دە. الەمدىك قاۋىمداستىقتاعى ونىڭ جاعدايىن ءتىپتى ايتپاي-اق قويساق تا بولادى. ول جيىركەنىشتى. ونى جەك كورەدى. وعان ساياسي ءولىم تىلەيدى. وعان قارسى بىرىگىپ جاتىر. بارلىق ءوزىن-وزى سىيلايتىن ادامدار ودان اۋلاعىراق اينالىپ جۇرۋگە تىرىسادى»، - دەيدى شولۋشى.
ال بريتاندىق تانىمال باسىلىم The Economist: «سوڭعى ون جىلدا پۋتينگە باعىنىشتى باسشىلاردىڭ باستى ماقساتى سايلاۋدا داۋىس جيناۋدى قامتاماسىز ەتۋ بولدى. ەسەسىنە ولار مۇنايدان تۇسكەن پايدانىڭ ءبىر بولىگىن وزدەرىنە الىپ، ارى قاراي بىلگەندەرىن جاساي الادى دەپ كەلىسىلگەن. مىسالى، شەشەنستاندى الايىق، رامزان قادىروۆتىڭ باسشىلىعىنداعى ەل سايلاۋدا پۋتينگە 99 پايىز داۋىس جيناپ بەرىپ وتىرادى. ماسكەۋ ديكتاتورلىق جانە جەمقور شەشەنستانعا ءوزىن رەسەيدىڭ ءبىر بولىگى ەتىپ كورسەتىپ جۇرگەنى ءۇشىن اقشا تولەيدى»، - دەپ جازا كەلە، ءپۋتيننىڭ ەل قۇرامىنداعى كەيبىر اۆتونوميالارمەن اۋىز جالاسقانىن العا تارتادى.
رەسەيدى زەرتتەۋمەن اينالىساتىن پروفەسسور ستيۆەن كوۋەن: «اقش پەن رەسەي اراسىندا جاڭا قىرعي-قاباق سوعىس باستالدى جانە ول بۇرىنعىعا قاراعاندا قاۋىپتىرەك»، - دەيدى.
الەمدىك ساراپشىلاردىڭ ءبىرشاماسى رەسەي جاقىن ارادا ىدىرايدى دەگەن كوزقاراستى ءبىر اۋىزدان قولدايدى. «بۇل – تەك ۋاقىت ەنشىسىندەگى ماسەلە»، - دەيدى امەريالىق ساياساتتانۋشى دجەيسون سمارت.
ول رەسەيدىڭ ۇزاققا سوزىلاتىن سوعىس قيمىلدارى نەمەسە ەكونوميكالىق داعدارىس سالدارىنان ىدىراۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. «ەكونوميكالىق داعدارىس – ۆلاديمير پۋتين ءۇشىن ەڭ ۇلكەن ءقاۋىپ. ادامدار نە ىشەرىن بىلمەي قالعان كەزدە بيلىككە قارسى شىعادى. بارلىق ريەۆوليۋسيا ەكونوميكالىق داعدارىستان باستالعان»، - دەيدى سمارت.
الەمدىك دەرجاۆالار رەسەيدىڭ ىدىراۋىنا مۇددەلى مە؟
— اقش مۇددەلى، ول رەسەيدە دەموكراتيالىق رەجىم ورناتپاق، - دەيدى ءازىمباي عالي.
— ءبىرىنشى قىرعي-قاباق سوعىس ناتيجەسىندە شىعىس ەۋروپا ەلدەرى، ۆەنگريا ەگەمەندىگىن الدى، گەرمانيا بىرىكتى. بارلىعى رەسەيدە دەموكاراتيالىق رەجىم ورنادى دەپ ويلادى، ءبىراق يمپەريا قايتادان قالپىنا كەلدى، - دەيدى ساياساتتانۋشى.
رەسەي فەدەراسياسى – اۋماعى جاعىنان الەمدەگى ەڭ ۇلكەن مەملەكەت. ەگەر ول ىدىرايتىن بولسا، ودان پايدا كورەتىن اقش ەكەنى داۋسىز. اقش ەش كەدەرگىسىز الەمنىڭ وراسان رەسۋرستىق بازاسىن ءوز باقىلاۋىنا الادى. امەريكا رەسەيدىڭ مۇناي-گاز كەشەنىنە باقىلاۋ ورناتسا، ەۋروپا ەكونوميكاسى تولىعىمەن اقش-قا تاۋەلدى بولىپ قالادى. سونىمەن بىرگە ولار رەسەيدىڭ يادرولىق-زىمىراندىق ارسەنالىن دا ءوز قولدارىنا الاتىنىن ۇمىتپاعان ءجون. وعان قوسا، ەۋرووداق – بۇگىندە رەسەيدىڭ ءىرى ەكونوميكالىق سەرىكتەسى، رەسەي نارىعىنىڭ جابىلۋى ەو-نى شىعىنعا باتىرادى. رەسەيدەن تاسىمالداناتىن ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستاردى ەۋروپا ەلدەرى باسقا ەلدەردەن قىمبات باعاعا ساتىپ الۋعا ءماجبۇر بولادى.
ساياساتتانۋشىلاردىڭ پىكىرىنشە، رەسەي ىدىراعان جاعدايدا ەۋروپاعا ميگرانتتار تولقىنى اعىلىپ، زور داعدارىس ورناۋى مۇمكىن.
ۋكراينالىق ساياساتتانۋشى تاراس بەرەزوۆەس جاقىن ارادا رەسەيدى ازامات سوعىسى، ونىڭ ارتىنان ىدىراۋ كۇتىپ تۇرعانىنا سەنىمدى. «ۋكراينا ءوز كەزەگىندە بۇل جاعدايدى قىرىمدى قايتارۋ ءۇشىن پايدالانۋى كەرەك. بۇل دەگەنىمىز قىرىم ۋكراينانىڭ يەلىگىنە وتە سالادى دەگەن ءسوز ەمەس، وعان ۋاقىتقا دەيىن ۋكراينا مىقتى بولۋى كەرەك، وسى اۋماقتى قايتارۋعا دايىن بولۋى كەرەك»، -دەيدى ول.
رەسەي ىدىراسا قانداي ايماقتارعا بولىنەدى؟
— الدا-جالدا رەسەي سىرتقى نە ىشكى كۇشتەردىڭ اسەرىنەن ىدىراي قالسا، ونداعى ۇلتتىق سۋبەكتىلەر الدىمەن بولىنەدى، - دەيدى ساياساتتانۋشى داۋرەن بابامۇراتوۆ.
ونىڭ ويىنشا، رەسەي ۇلكەن سوعىسسىز ىدىرامايدى. ياعني سىرتقى كۇشتەردىڭ اسەرىنسىز رەسەي الەمدەگى ەڭ سوڭعى يمپەريالىق (قىتايمەن بىرگە) مەملەكەت بولىپ قالا بەرمەك.
— رەسەي باسقا مەملەكەتتەرمەن كيكىلجىڭگە ءتۇسىپ ءبىتتى، ديپلوماتيالىق تۇرعىدان دا، ۇلتتىق مورال تۇرعىسىنان دا رەسەي سوعىسقا دايىن. سوڭعى 5-10 جىلداعى رەسەيدىڭ اقپاراتتىق ساياساتى دا وسىعان بارىنشا جۇمىس ىستەدى. ياعني حالىقتى سوعىسقا ازىرلەدى. سىرتقى نە ىشكى كۇشتەردىڭ اسەرىنەن ىدىراي قالسا ونداعى ۇلتتىق سۋبەكتىلەر ءبىرىنشى بولىنبەك. ياعني شەشەنستان، داعىستان، تاتارستان، باشقۇرتستان، ساحا، تۋۆا، موردوۆيا، ماري ەل سىندى ەلدەر، ءسوزسىز، ەڭ العاش ءوز تاۋەلسىزدىكتەرىن جاريالاۋى ىقتيمال. ول جاعداي، قاتەلەسپەسەم، ءتىپتى ولاردىڭ كونستيتۋسيالارىندا كورسەتىلگەن. قالعان رەسەي قالاي بولىنەرىن، البەتتە، ەشكىم بىلمەيدى»، - دەيدى داۋرەن بابامۇراتوۆ.
ال ساياساتتانۋشى ءازىمباي عالي رەسەيدىڭ قانداي ايماقتارعا بولىنەتىنى داعدارىستىڭ تەرەڭدىگىنە بايلانىستى دەيدى.
— بولىنەم دەگەن ولكەلەر بولىنەدى. ءبىرىنشى قىرعي-قاباق سوعىس سوۆەت وداعىنىڭ ىدىراۋىمەن اياقتالعان. ال ەكىنشى قىرعي-قاباق سوعىس 2008 جىلى ۇلكەن ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ سالدارانان باستالدى. سودان بەرى رەسەيدىڭ ەكونوميكاسى اسا قالپىنا كەلمەدى. 2009-2010 جىلدارى كىشكەنە تاۋىرلەنگەنىمەن، بۇگىنگە دەيىن ەكونوميكاسى قۇبىلىپ تۇر. 2014 جىلدان بەرى رەسەيگە ەۋرووداق پەن اقش تاراپىنان كوپتەگەن سانكسيا سالىندى. سول سانكسيالار ەلدىڭ ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جاعدايىن ناشارلاتىپ جاتىر. بۇل دەگەنىمىز مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق تىعىرىققا تىرەلگەنىن كورسەتەدى. ءقازىر رەسەي ەكونوميكاسى مۇناي باعاسىنا تاۋەلدى. دەمەك، بۇل رەتتە رەسەي الەمدىك باسەكەگە ءتوزىمسىز. سول سياقتى جەرگىلىكتى ەليتا مەن بيلىك اراسىندا قايشىلىقتار بار، شەشەندەر، ينگۋشتار، ياكۋتتار اراسىندا ۇلتشىلدىق كۇشەيىپ كەلەدى، - دەيدى ءازىمباي عالي.
ساياساتانۋشى ءوز سوزىندە رەسەيدىڭ ىدىراۋى سالدارىنان قازاقستان مەن بەلورۋسسيانىڭ ەگەمەندىگى كۇشەيەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
— ەلىمىز ەۋرازيالىق وداق سياقتى وداقتاردان شىعادى. بۇل ءۇردىستىڭ قازاقستانعا پايداسى بولادى، رەسەي تاراپىنان شابۋىل ءقاۋپى تومەندەيدى. ويتكەنى بۇل جاعداي رەسەيدىڭ ۋكرايناعا شابۋىلىن توقتاتىپ، قىرىمدى ۋكرايناعا قايتارىپ بەرۋىنە اكەلەدى، - دەيدى ساياساتتانۋشى.
رەسەي قۇلاسا، قازاق قورعانسىز قالادى دەگەن پىكىر – بوس ءسوز
ساياساتتانۋشى داۋرەن بابامۇراتوۆتىڭ سوزىنشە، رەسەيدىڭ ىدىراۋى قازاققا وڭاي سوقپايدى.
— ەگەر رەسەي ىدىراي قالسا، تەك تمد ەمەس، بۇكىل الەمدەگى ساياسات كۇرت وزگەرمەك. ول وزگەرىس قازاققا وڭاي سوقپايدى. سەبەبى ءبىزدىڭ سولتۇستىك شەكارامىزدا كۇتپەگەن جاعدايلار بولۋى مۇمكىن. ودان كەيىن ول شەكارانى قىمتاپ ۇستاۋ كەرەك بولادى، ياعني قارجى شىعىنى ارتپاق. ەلدىڭ قورعانىس ساياساتى وزگەرەدى. تۇركى حالىقتارى ءۇشىن، ارينە، بۇل ەركىن ءارى ءوز دەڭگەيىندە ورتاق ۇلتتىق ءھام مادەنيەتتىك دۇنيەلەردى كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەر ەدى. ورتاق ساياسي جانە ەكونوميكالىق نەگىزدەرگە جول اشار ەدى، - دەيدى ول.
قازاقستان ءقازىر كوپۆەكتورلى ساياساتتىڭ ارقاسىندا امان وتىر. رەسەي قۇلاسا، قازاقستان مەن ورتالىق ازيا قورعانسىزدىڭ كۇنىن كەشەدى دەگەن پىكىرلەر دە قىلاڭ بەرىپ قالادى. سەبەبى ايماقتا جۇڭگو، اقش، ەۋرووداق دەگەن الەمدىك ويىنشىلاردىڭ مۇددەسى بار.
ال داۋرەن بابامۇراتوۆ بۇل كوزقاراسقا ۇزىلدى-كەسىلدى قارسى.
— رەسەي قۇلاسا، قازاق قورعانسىز قالادى دەگەن پىكىر – بوس ءسوز. كەرىسىنشە، سوڭعى 5-6 جىلدا رەسەيدىڭ وزبىرلىعى جانە كوپ جاعدايدا مۇلدەم لوگيكاعا جاتپايتىن ىس-ارەكەتتەرى تاۋەلسىز قازاقستاندى الەم الدىندا ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىردى. ەۆرازەس ءقازىر مۇلدەم جۇمىس ىستەپ تۇرعان جوق، ءولى ۇيىم. سوندىقتان وسىنداي ستاتۋس كۆودا قازاقستان ءبارىبىر رەسەيدەن الشاقتاۋ كەرەك. ءدال سول ۋاقىتتا الەمنىڭ باسقا ساياسي ويىنشىلارى ءۇشىن قازاقستانداعى تۇراقتىلىق بارىنشا ماڭىزدى، سەبەبى اقش، جۇڭگو جانە ەۋرووداقتىڭ ءبىزدىڭ ەلدە اجەپتەۋىر ينۆەستيسيالارى بار. ونى ساقتاپ، ارى قاراي كوبەيتۋ ءۇشىن ولار ءبىزدىڭ ەلدەگى ساياسي تۇراقتىلىقتى بارىنشا قورعايدى، - دەيدى مامان.
ەكونوميست ماقسات سەرالىنىڭ پىكىرىنشە، رەسەي بولشەكتەنسە، ءبىز ەڭ نەگىزگى سەرىكتەسىمىزدى جوعالتامىز.
— بۇل تىكەلەي تاۋار اينالىمىنا اسەر ەتەدى. ءبولىنىپ شىققان مەملەكەت تولىققاندى پوتەنسيالىن جيناعانشا ۇزاق ۋاقىت وتەدى. وسى ورايدا نەگىزگى ەكونوميكالىق سەرىكتەسىمىزدى جوعالتامىز.
ايتسە دە قازاقستانعا شەكارالاس جاتقان مەملەكەتتەرمەن قارىم-قاتىناسىمىز نىعايا بەرەدى. ولارمەن لوگيستيكالىق، تاۋار تاسىمالداۋ، ەكونوميكالىق تۇرعىدان، تاۋاردىڭ وزىندىك قۇنى جاعىنان وتە ءتيىمدى سەرىكتەسپىز. ال رەسەيدىڭ سولتۇستىك ايماقتارى، قىتايمەن شەكارالاس. سايكەسىنشە، قىتايمەن كوبىرەك جۇمىس ىستەۋى مۇمكىن، - دەيدى ەكونوميست.
ماقسات سەرالى رەسەيدەن كەلەتىن تاۋارلاردىڭ كولەمىنىڭ ازايۋى قازاقستانعا جاناما تۇردە اسەر ەتەتىنىن ايتادى. بۇل پروسەسس قازاقستان ەكونوميكاسىن كۇشەيتە تۇسپەك.
— ءبىراق ءبىز ءوز تاۋارلارىمىزدى قالاي ەكپورتتايمىز، كىمگە ەكسپورتتايمىز دەگەن سۇراقتار تۋىندايدى جانە وسى سۇراق تولىققاندى شەشىلمەيىنشە قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ باعىتى مەن باعدارى قانداي بولاتىنىن كەسىپ ايتۋ قيىن، - دەيدى ەكونوميست.
باتىستىڭ باستى قارسىلاسى جۇڭگو بولادى
رەسەي ىدىراعان سوڭ باتىستىڭ باستى گەوساياسي قارسىلاسى جۇڭگو بولادى. الايدا فۋتۋرولوگ ماماندار رەسەيدىڭ قولداۋىنسىز جۇڭگو دا ۇزاققا بارمايدى دەپ پايىمدايدى. قىتايعا اقش-تان، جاپونيادان، راديكالدى يسلامنان ءقاۋىپ تونبەك.
— رەسەي ىدىراسا، قىتايدىڭ ىقپالى كۇشەيەدى. XIX عاسىردىڭ ورتاسىندا جۇڭگو جابىق ەسىك ساياساتىن جۇرگىزىپ، جەڭىلىس تاپتى. سول ۋاقىتتا ءبىرقاتار تەرريتورياسىنان ايىرىلعان. جۇڭگو ءوزىنىڭ رەسەي تارتىپ العان جەرلەرىن قايتارىپ الادى. سوندا دا قىتايدى بولجاۋ قيىن. بىردە باتىستى تىڭداسا، ەندى بىردە ورىستارعا بولىسىپ، باتىسقا قارسى اگرەسسيۆتى ساياسات جۇرگىزەدى. جۇڭگو 1 ملرد 300 ميلليون حالقى بار، الەمدە ەكونوميكاسى جاعىنان 2-ورىن الاتىن مەملەكەت. ال رەسەيدىڭ حالقى ازايىپ، دەموگرافيالىق قۇرامىندا ەرەسەك ادامداردىڭ ۇلەسى كوبەيىپ كەلەدى. جۇڭگو ءقازىر دەموكراتيا مەن ليبەرالدىق رەجىمدى تەجەپ جاتىر. وسى باعىتتى ۇستانسا، رەسەيدىڭ جولىن قۋىپ، ول دا ىدىرايدى. بۇگىنگى جۇڭگو بۇرىنعى ماونىڭ جولىنا ءتۇستى، - دەيدى ءازىمباي عالي.
ساياساتتانۋشى داۋرەن بابامۇراتوۆ رەسەيدىڭ ءدال كازىر ىدىراۋى – جۇڭگو ءۇشىن دە ۇلكەن ءقاۋىپ دەيدى.
— بۇگىنگى دوستىق قاتىناسى باسىم پۋتيندىك رەسەيدىڭ ورنىنا، ونىڭ قارۋىنا يە، ءبىراق قىتايعا ءوش 5-6 مەملەكەتتىڭ پايدا بولۋىنا جۇڭگو دايىن ەمەس. ونىڭ ۇستىنە رەسەيدى تىزە بۇكتىرگەن باتىس، كەلەسى ازۋىن قىتايعا باتىرارى تاعى بار، - دەيدى ول.
رەسەي تاريحىنا كوز جۇگىرتسەك، ونىڭ باسقا مەملەكەتتەرگە قاتىستى كوبىنە اگرەسسيالىق ساياسات ۇستانعانىن كورەمىز. بۇگىنگى رەسەي – سسرو-دان، پاتشالىق كەزەڭدەگى رەسەيدەن بارلىق كەمشىلىگىن مۇرالاپ العان يمپەريا. الايدا ەشقانداي يمپەريا ماڭگى ءومىر سۇرمەيدى. كەزىندە الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن ريم يمپەرياسى دا، بريتان يمپەرياسى دا، وسمان يمپەرياسى دا ىدىرادى. رەسەيدىڭ تاعدىرى دا وسىلاي اياقتالماسىنا كىم كەپىل؟!
نازەركە مۇسا
پىكىر قالدىرۋ