2015 جىل قازاق ءۇشىن تاريحىنىڭ شاڭ-توزاڭىن ءسۇرتىپ، قايتادان  قاراپ، ەلدىگىمىزدىڭ جولىندا  قانى مەن تەرىن توككەن تەكتى تۇلعالاردى ۇلىقتايتىن قۇتتى جىل بولىپ كەلە جاتقان سەكىلدى. حاندىعىمىزدىڭ قۇرىلعانىنا بەس جارىم عاسىر بولعانىن بىلاي قويعاندا، بيىل ج.تاشەنوۆ، ە. بەكماحانوۆ، ءى. ەسەنبەرلين سىندى  ءبىر تۋار الىپتاردىڭ تۋىلعانىنا ءبىر عاسىر تولىپتى. الاش ازاماتتارىنىڭ ارتىنداعى تاۋەلسىز ۇرپاقتارى ءالى كەلگەنشە بابالارىن ەسكە الىپ جاتىر.

9 ءساۋىر كۇنى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە ۇلت زيالىلارى مەن قالامگەر قاۋىمنىڭ قاتىسۋىمەن ءى.ەسەنبەرليننىڭ تۋىلعانىنا ءبىر عاسىر تولۋىنا بايلانىستى، «قازاقستاننىڭ قازىرگى ادەبيەتىندەگى ۇلتتىق يدەيا» اتتى كونفەرەنسيا ءوتتى. كونفەرەنسيانى فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ءو.ءابديمان ۇلى ءوزى باستاپ اشتى.

كونفەرەنسياعا  حالىق جازۋشىسى ق.ءجۇمادىلوۆ، قازاقستان جازۋشىلار وداعى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ءسۇلتانالى بالعاباي،  باۋىرجان جاقىپ،  تالاس وماربەكوۆ، دانداي ىسقاق ۇلى سىندى زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن قالامگەرلەر قاتىستى.

ق.ءجۇمادىلوۆ ءى.ەسەنبەرلينمەن بىرگە جۇمىس جاساعان كەزىندەگى شىنايى ومىردەن الىنعان ەستەلىكتەرىمەن ءبولىسىپ: «ىلمەكەڭنىڭ ەڭ العاشقى «قاھار» رومانىنىڭ شىعۋى اللا ءساتىن سالعان ءىس بولدى. بۇل اڭگىمەنى باسىنان باستاۋعا تۋرا كەلەدى… ىلمەكەڭنىڭ ءومىرىنىڭ تىنىشتىعىن بۇزعان، ەڭ ءبىرىنشى ونىڭ جارىنىڭ حالىق جاۋىنىڭ قىزى بولعاندىعى ەدى. سەن حالىق جاۋىنىڭ قىزىنا نەكەلەستىڭ دەپ، سول كەزدەگى قاتال ۇكىمەت سوڭىنا ءتۇستى. ىلمەكەڭدى دە حالىق جاۋى دەپ تەمىر تورعا وتىرعىزىپ، سوتتادى. كەيىن بوساپ شىققان سوڭ نە  ىستەرىن بىلمەي، كينو سەناريي جازىپ، اۋدارما جاساپ جۇرگەندە، كەزىندە پىكىرلەس بولعان، دوس بولعان ديمەكەڭمەن (د. قونايەۆ) ويدا جوقتا  جولىعىپ قالادى. ەكەۋى ءبىر-بىرىن تانىپ قىزۋ اڭگىمەگە بەرىلەدى. اڭگىمەنىڭ ىڭعايىندا ىلمەكەڭ ءوزىنىڭ جۇمىسسىز ەكەنىن ايتادى. جاعدايدى  تۇسىنگەن  ديمەكەڭ ءبىر اپتادان سوڭ ىلمەكەڭنىڭ سۇراۋى بويىنشا، جازۋشىلار باسپاسىنىڭ  ديرەكتورى ەتىپ تاعايىندايدى. كەيدە قولدا شەكسىز بيلىكتىڭ بولعانى دا جاقسى ەكەن. ىلمەكەڭ  تۇنشىعىپ جاتقان تۇپ-تۇنىق تاريحي روماندارىن جارىققا شىعارا باستادى. ىلمەكەڭ باقتالاستارىم بالاعىمنان تارتار دەپ ۇركىپ، سول كەزدەگى جالىنداعان جاستار ءبىزدى شاقىردى. ءبىز دەپ وتىرعانىم مەن، م.ماعاۋين جانە تاعى باسقالار ەدى. ءبىز قاۋىرت جۇمىسقا كىرىسىپ كەتتىك. ىلمەكەڭ ءبىر كۇنى مەنى شاقىرىپ الىپ: «قابەكە، مەن عوي تەحنيكالىق مامان يەسى ەكەنىمدى بەلەسىڭ، ونىڭ ۇستىنە ورىسشا وقىعانمىن. ورىسشا ويلاپ، قازاقشا جازىپ كەتۋىم مۇمكىن. تاعى دا ءبىر ءمىنىم قازاقتىڭ سالت-داستۇرىنە ونشا قانىق ەمەسپىن. ەندى ءوزىڭ قازاقتىڭ قارا بالاسىسىڭ. مەنىڭ جازعان رومانىمدى كوركەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىپ، كەمىستىگىن كەلىستىرىپ قويارسىڭ!»،-دەدى. سول كۇننەن باستاپ مەن  روماننىڭ كوركەمدىك  جەتەكشىسى بولىپ كەتتىم. «قاھاردىڭ» العاشقى اتى «حان كەنە» بولاتىن. ءبىراق ولاي شىقپادى. سەبەبى ول كەزدە كەنسارى تۋرالى كىتاپ جازعاندى قويىپ، اتىن اۋزىعا الساق اتىلاتىن زامان ەدى. اقىرى اقىلداسا كەلە «قاھار»دەپ قويدىق. بۇل حالىقتىڭ قاھارى ما، كەڭەستىڭ قاھارى ما، كەنەسارىنىڭ قاھارى ما، ونى حالىق ءوزى تاۋىپ الار دەدىك. مىنە وسىلاي العاشقى كىتاپ شىقتى. 60 مىڭ دانامەن شىققان كىتاپ ءبىر ايدىڭ ىشىندە جىلان جالاعانداي بولدى.  قازاقتى قازاق كورە العان با؟  انىق ايتقاندا  ادەبي ورتانىڭ تىم كۇنشىل ەكەنىن بەلمىز عوي. ونىڭ ۇستىنە قايداعى ءبىر تاۋ-كەن  ءوندىرۋ مامانىنىڭ، تاريحشىلاردىڭ ءتىسى باتپاي جۇرگەن تاريحي كەزەڭدى  جازىپ شىعۋى، سول كەزدەگى كەيبىر ادامدارعا ۇنامادى.ىلمەكەڭنىڭ ەلدىڭ رۋحىن كوتەرگەن شىعارماسىن تەرىسكە شىعارىپ، زەينوللا سەركقالييەۆ سىنىي ماقالا جازدى. بۇل ماقالا قازاق جۇرتىن قاتتى اشۋعا مىنگىزدى(كەيىن زەينوللا  سىنىي ماقالانى جازعانىنا قاتتى وكىنەتىنىن، ءبىراقتا سول كەزدە ءوزىنىڭ دە باسقالاردان قىسىم كورگەنىن ايتتى.) وسىعان بايلانىستى، جالپى «قاھار» رومانىنىڭ ماعىناسىن ءتۇسىنۋ تۋرالى تالقىلاۋ جيىنى وتەتىن بولدى. سول كۇنگى جينالعان حالىقتان باسىمىز اينالدى. كۇزدىڭ قارا سۋىعىنا قاراماستان كەپتەلگەن ادام. ءجۇرۋدىڭ ءوزى قيىن. قالاداعى حالىقتى ايتپاعاندا الىس رايونداردان، اۋىلداردان، ءتىپتى قاراقالپاقستاننان كەلگەن ءبىر قازاق جىگىتىن كوردىم. باس قوسۋعا جينالعان حالىق وتە كوپ بولدى. سونان ع.مۇسىرەپوۆ حالىققا: «بۇگىن جيىن بەلگىلى جاعدايلارعا بايلانىستى كۇشىنەن قالدىرىلدى»-، دەپ ايتىپ جۇرتتى ارەڭ تارقاتتىق. بۇل تاريحتاعى ادام كەلمەي قالعاننان ەمەس، ادامدار تىم كوپ جينالعاندىقتان وتپەي قالعان ءبىرىنشى باس قوسۋ بولاتىن. بۇل ارقىلى ايتايىن دەگەنىم، ەگەر ديمەكەڭ ىلمەكەڭدى جازۋشىلار باسپاسىنا باسشىلىققا تاعايىنداماعاندا، «كوشپەندىلەردىڭ» جارىققا شىعۋى دا نەعايبىل ەدى.  ىلمەكەڭ ودان كەيىن دە روماندار جازدى، دەسەدە قىلىشىنان قان تامعان كەڭەس وداعى قازاقتاردىڭ تاريحي ساناسىنىڭ ويانۋىنان سەسكەنگەن بولسا كەرەك. اقىرى قولىنداعى بيلىگىن الىپ، وزىنە ايىپ تاقتى. ىلمەكەڭنىڭ جانىنداعى ىنىلەرى بولعان ءبىزدى دە جازۋشىلار باسپاسىنان شەتتەتىپ تاستادى. ءبىراق ءبىز ءوز مىندەتىمىزدى اتقاردىق. ەشكىم قوزعاۋعا  باتىلدىق ەتپەگەن تاريحي تاقىرىپتى قوزعاعان ىلمەكەڭنىڭ قولىنا سۇيەۋ، قولتىعىنا دەمەۋ بولدىق. ىلمەكەڭمەن بىرگە تاريحي توڭكەرىس جاسادىق. قازاق تاريحى باردا، قازاق ماڭگىلىك ەل  بولىپ سالتانات قۇرىپ تۇرعاندا، ىلمەكەڭدە الماس قىلىشىن اسىنىپ، قازاقتىڭ تاريحىن كۇزەتىپ تۇرا بەرەدى. مۇراسى عاسىردان عاسىرلارعا جەتە بەرسىن!»

بىرلەسبەك ساياگۇل