«نۇر وتان» پارتياسى جەمقورلىققا قارسى كۇرەس پروسەسىندە قانداي شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ جاتىر؟ ەلباسىنىڭ بەس الەۋمەتتىك باستاماسىنىڭ ورىندالۋىن قانشالىقتى باقىلاۋدا ۇستاپ وتىر؟ پارتيا حاتشىسى - قانىبەك جۇماشيەۆتىڭ "ەرەكشە كوزقاراس" باعدارلاماسىنا بەرگەن سۇحباتىندا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جايلى اڭگىمەلەي وتىرىپ، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭ جوبالارىنا وزگەرىستەر ەنگىزەنىن دە ايتىپ وتەدى. ءقازىر جەمقورلىقسىز مەملەكەت دەپ تانىلاتىن جاپونيا مەملەكەتىنىڭ جەمقورلىققا قارسى ساياساتى قالاي ءوربيدى؟ دامىعان، دامۋشى مەملەكەتتەردىڭ وسى باعىتتاعى تاجىريبەلەرى قانداي؟

بارماق باستى كوز قىستى ارەكەتتەر نەگە تيىلماي تۇر؟ جۋىردا ەلباسى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى بەلسەندى كۇرەسۋدى» قاتاڭ تاپسىردى. پرەزيدەنت پارمەنىن ورىنداۋدى قولعا العان بيلىك پارتياسى كەلەڭسىزدىككە توسقاۋىل قويا الا ما؟ جۋرناليست زەيىن الىپبەكتىڭ سۇراقتارىنا قانىبەك جۇماشيەۆ جاۋاپ بەردى.

-قازاقستان بيىل جەمقورلىق كورسەتكىشى بويىنشا 180 ەلدىڭ ىشىنەن 120-ورىنعا تۇراقتاپتى.  وسىعان دەيىنگى جىلدارمەن سالىستىرعاندا وڭدى كورسەتكىش؟ دەگەنمەن ماقتانۋعا تۇرارلىق پا؟

-ەلباسى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا جەمقورلىققا بايلانىستى ناقتى تاپسىرمالار بەردى. بۇعان دەيىنگى جولداۋلارىندا دا نازاربايەۆ وسى ماسەلەلەرگە ايرىقشا توقتالىپ وتەتىن. شىنىندا، جەمقورلىق دەڭگەيىنىڭ حالىقارالىق ەسەپتەۋلەرىندە قازاقستان 2017 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جاعدايىن جاقسارتتى. ول بەكەر ەمەس. 180 مەملەكەتتىڭ ىشىنەن 122-ورىندا تۇرۋ – الدەقايدا جاقسى كورسەتكىش. سول تىزىمدەگى ءار مەملەكەتكە بەرىلەتىن بال بار. دەگەنمەن 2016 جىلى 29 بال السا، 2017 جىلى 31 بال الدى. بۇل اتقارىلىپ جاتقان شارالاردىڭ ناتيجەسى وڭ دەگەن ءسوز. حالىقارالىق دەڭگەيگە زەرتتەۋشىلەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازاقستاندا قابىلدانعان زاڭ جۇزىندەگى وزگەرىستەر مەن رەفورمالاردىڭ اسەرى جاقسى بولعان. جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ بويىنشا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ فراكسياسى زاڭ جوبالارىنا وزگەرىستەر ەنگىزىپ، اسىرەسە بيزنەستى قولداۋ، ءارتۇرلى رۇقسات بەرەتىن قۇجاتتاردىڭ سانىن ازايتۋ باعىتىندا ءىرى زاڭ جوبالارىن قابىلدادى. مۇنىڭ ءبارى جەمقورلىقتى ءتۇيسىنۋدى تومەندەتىپ وتىر. يندەكستىڭ ءوزى «جەمقورلىقتى قوعامدا ءتۇيسىنۋ» دەپ اتايدى.

-وسى اپتانىڭ وزىندە قازاقستاندا ءبىرقاتار شەنەۋنىك پارا الىپ ۇستالدى. مۇنداي فاكتىلەر كۇندە قايتالانىپ جاتادى. ەلباسى حالىققا جىل سايىنعى جولداۋىندا سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى قاتاڭ تاپسىرمالار بەرىپ كەلەدى. ءبىراق اۋزىن اراڭداي اشقان شەنەۋنىكتەردىڭ اشكوزدىگى تىيىلار ەمەس. مۇنىڭ سەبەبى نەدە؟

-كەز كەلگەن نارسەنى سالىستىرمالى تۇردە باعالاي الامىز. الىسقا بارماي-اق، دامىعان مەملەكەتتەردىڭ وسى باعىتتاعى تاجىريبەلەرىن الىپ قارايتىن بولساق، جاپونيانى «جەمقورلىقسىز مەملەكەت» دەپ اتاۋعا ابدەن بولادى. ولاردىڭ جەمقورلىققا قارسى ساياساتى قالاي ءوربيدى؟ ولار ەڭ باستىسى «سەنىڭ ەڭبەگىڭ جاپونيانىڭ دامۋى ءۇشىن» دەگەن ۇراندى العا قويادى. جاستارىن ادەت-عۇرىپقا، ءسالت-داستۇردى قۇرمەتتەۋگە باعىتتالعان تاربيەلەر ارقىلى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى توزىمسىزدىك احۋالدى قالىپتاستىرعان. جاپون مەملەكەتىندە شەنەۋنىكتەر بۇرىننان قوعامدىق كولىكپەن جۇرەدى. ولاردىڭ ار-وجدانىنىڭ تازالىعى، مورالدىق ۇستانىمدارىنا ەرەكشە كوڭىل بولەدى. ەگەر قانداي دا ءبىر بولىمدە 5-6 ادام جۇمىس ىستەيتىن بولسا، ءبولىمنىڭ ىشىندەگى ولاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى وتە جوعارى دەڭگەيدە. سول سەبەپتى وسىنداي جاقسى ۇردىستەردى ءوز قوعامىمىزدا، مەملەكەتتىك قىزمەتىمىزدە تاراتىپ، ۇيرەتىپ، دارىپتەي ءبىلۋىمىز كەرەك. ەلباسى بۇل ماسەلەنى ءاۋ باستان كوتەرىپ كەلەدى. قانداي دا ءبىر ازامات جەمقورلىقپەن ۇستالعان بولسا، الدىمەن ونىڭ باسشىسىن جاۋاپقا تارتۋ كەرەك. وسى باعىتتا شىنايى جۇمىستار اتقارىلسا، جەمقورلىق ازايۋى مۇمكىن ەدى. كەز كەلگەن ازامات مەملەكەتكە قىزمەت جاساي وتىرىپ مەملەكەتشىلدىگىن، ەلجاندىلىعىن، ادالدىعىن كورسەتە ءبىلۋ كەرەك. وسى جاعدايدا عانا جەمقورلىقتى ازايتۋعا مۇمكىندىك تۋار ەدى.

-وسىلاردى بىزگە ەنگىزۋ ءۇشىن قانداي شارالاردى قولعا الۋ كەرەك؟ ۇلگى الارلىق ۇردىستەر نەگە قالىپتاسپايدى؟

-بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ءۇشىن ەتيكا كودەكسى، مەملەكەتتىك زاڭ بەلگىلەنگەن. ول باپتاردا جاۋاپكەرشىلىك دەڭگەيى، ماراپاتتاۋ دەڭگەيى – ءبارى كورسەتىلگەن. ەڭ باستىسى، مەنىڭشە، قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. جاپونيادا جوعارى لاۋازىمدا وتىرعان ازاماتتاردىڭ دۇنيە مۇلكىنە قوعامدىق باقىلاۋ ۇيىمداستىرعان. وعان بارلىق دەڭگەيدەگى ازاماتتىق قوعام مۇشەلەرى تىكەلەي  ارالاسادى. بىزدە، وكىنىشكە وراي، قوعامدىق بىرلەسۋ باعىتىندا كەمشىن تۇستار كوپ.

-ەلباسى بيىلعى جولداۋىندا دا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى بەلسەندى كۇرەسۋدى قاتاڭ تاپسىردى. مۇنى «نۇر وتان» پارتياسى ءوز قولىنا الدى. وسى باعىتتاعى جۇمىس قالاي جۇرگىزىلىپ جاتىر؟

-ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا بارلىق شاراعا ارنالعان ارنايى ۇلتتىق جوسپار بەكىتىلدى. جۇزدەن اسا شارالار جوسپارلاندى. وسى ورايدا، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ دا جاۋاپكەرشىلىگى بەكىتىلگەن. وسى شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ناقتى تەتىكتەرى بار.

بىرىنشىدەن، سىبايلاس جەمقورلىق جونىندە ارنايى كەڭەستەردىڭ ۇيىمداستىرىلۋى. بۇل كەڭەستەردىڭ جۇمىسىنا مەملەكەتتىك ورگانداردى تىڭداپ، ولاردىڭ جولداۋدى جۇزەگە اسىرۋى باعىتىنداعى جۇمىستارىن قاراپ، ولاردىڭ اراسىنداعى بولۋى مۇمكىن سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەر انىقتالسا، ءتيىستى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ قارايمىز.

ەكىنشى ماسەلە، ىشكى پارتيالىق ءتارتىپتى نىعايتۋ.  ماسەلەن، جىل سايىن پارتيالىق كوميسسيالاردى سىبايلاس جەمقورلىق فاكتىلەردى جىبەرگەن، جول بەرگەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ ءتارتىبىن قارايمىز. 2017 جىلى وسى شارا ارقىلى 313 پارتيا مۇشەسىن جاۋاپقا تارتتىق. ونىڭ 276-ى پارتيا قاتارىنان شىعارىلدى.

ۇشىنشىدەن، قوعاممەن بايلانىستى كۇشەيتۋ. ول دەگەنىمىز، باق-پەن تىكەلەي بايلانىس ءارى الەۋمەتتىك جەلىدەگى ءار ءتۇرلى بولىپ جاتقان فاكتىلەردى زەرتتەۋ، زەردەلەۋ شارالارى. بىزدە 240-تان استام قابىلداۋ بولمەلەرى بار. سول جەرگە كەلگەن ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرىن زەردەلەۋ ارقىلى دا جۇمىستى كۇشەيتەمىز.

-بۇگىندە شەنەۋنىكتەردىڭ تابىسىن جاريالاۋ بويىنشا قانداي جۇمىستار ءجۇرىپ جاتىر؟

-ارينە، شەنەۋنىكتىڭ جىل سايىنعى دەكلاراسياسىندا تابىس كوزدەرى ناقتى كورسەتىلەدى. جىلجىمالى، جىلجيتىن تابىستارى كورسەتىلەدى. «ءوز تابىسىڭدى انىقتاپ، كورسەت» دەگەن اكسيا «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ باستاماسىمەن سوڭعى 5-6 جىلدا جۇزەگە اسىپ كەلەدى. لاۋازىمدى تۇلعالار تابىستارىن كورسەتىپ، جاريالاپ وتىر. بۇل جىل سايىن جۇزەگە اسىرىلادى. ونىڭ قارقىنى باسەڭسىپ قالعانى راس. الايدا الداعى ۋاقىتتا قولعا الاتىن بولامىز. شىنىندا، ءار ازاماتىڭ جەكە ىس-ارەكەتى بولۋى كەرەك.

-كەزىندە جەمقورلىققا قاتىسى بولىپ، جازاسىن وتەپ شىققان لاۋازىم يەلەرى بوستاندىققا شىققاننان كەيىن دە بەلگىلى ءبىر قىزمەتتەردى اتقارىپ جاتادى؟

-جەمقورلىققا قارسى ءىستى بولىپ، جازاسىن وتەپ شىققان كەز كەلگەن ازامات ەڭبەگىن جالعاستىرۋعا قۇقىلى. ول مەملەكەتتىك قىزمەتتەن زاڭدى تۇردە شەتتەتىلمەسە، وعان ەشكىم قارسى كەلە المايدى. شىنىندا، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ مۇشەلەرى رەتىندە قاراساق، جەمقورلىقپەن ءىستى بولعان ازامات پارتيا قاتارىنان شىعارىلادى.

-جوعارى لاۋازىمدى ءمينيستردىڭ ورىناسارى پارا الۋ كەزىندە ۇستالسا، مينيستر وتستاۆكاعا كەتۋ كەرەك پە؟ مۇمكىن بىزگە وسىنداي قاتاڭ شارالار قولدانۋ كەرەك شىعار؟

-مەملەكەت باسشىسىنىڭ دا مەڭزەپ وتىرعانى سول. ءمينيستردىڭ تىكەلەي وزىنە باعىنىشتى ورىنباسارى جەمقورلىقپەن ۇستالسا، مينيستر ارىز جازىپ، وتستاۆكا بەرۋ كەرەك. ال سول وتستاۆكانى قابىلداۋ-قابىلداماۋ – ەلباسىنىڭ قۇزىرىندا.

-ەندى وسى تەتىكتى قالاي جۇزەگە اسىرۋ كەرەك؟ زاڭعا وزگەرىس ەنە مە؟

-زاڭدى تۇردە جاساۋعا بولادى. مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى نەمەسە مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ار-وجدانى تۋرالى زاڭدا رەتتەلەدى دەپ ويلايمىن.

-پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا، اسىرەسە، مەملەكەتتىك اپپاراتتى سىنادى.

-مەملەكەتتىك اپپاراتتىڭ جۇمىسىنداعى قاعازباستىلىق، بيۋروكراتيزم سىندى دۇنيەلەردى بۇعان دەيىن دە ەسكەرتكەن. قاراپايىم مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ تاراپىنان ارىز-شاعىم تۇسكەن كەزدە دە بايقايمىز. بىتپەيتىن جينالىس، فۋنكسياسىنا سايكەس كەلمەيتىن تاپسىرمالارعا بايلانىستى...

-«نۇر وتان» پارتياسى «7-20-25» باعدارلاماسى اياسىنىڭ باسى قاسىندا جۇرەدى. شىنى كەرەك، بۇل باعدارلاما ءقازىر ءوز دەڭگەيىندە ءجۇرىپ جاتقان جوق. ءتىپتى جولداۋدا «1 بولمەلى پاتەردىڭ قۇنى قانشا تۇرادى؟» دەگەن ەلباسىنىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرە الماعان ۇلتتىق بانك ءتوراعاسى، اتقارۋشى بيلىك وسى يپوتەكالىق باعدارلامانى قالاي جۇزەگە اسىرماق؟

-شىنىندا، ەلباسىنىڭ 5 الەۋمەتتىك باستاماسى جاريالانعان كۇننەن باستاپ «نۇر وتان» پارتياسى رەسپۋبليكالىق  قوعامدىق كەڭەس قۇرۋ جونىندە باستاما كوتەرىپ، قوعامداعى بەلسەندى توپتاردى بىرىكتىردىك. ءبىراۋىزدان وسى باستامانى قولداپ كىرىسىپ تە كەتتىك. وسى ورايدا بىرنەشە توپ قۇرىلدى. ارنايى جۇمىسشى توپتى مەن باسقاردىم. وسى توپ اياسىندا كوپتەگەن وڭىرلەردى ارالاپ، نەسيە الۋشىلارمەن، بانك وكىلدەرىمەن، بيزنەس سالىسىنداعى ازاماتتارمەن سويلەستىك.

-سوندا كىنارات كىمدە بولىپ تۇر؟

-بۇل جەردە وبەكتيۆتى يا سۋبەكتيۆتى سەبەپتەر بار. ەڭ ءبىرىنشى، باعدارلاما اياسىندا تەك جاڭادان سالىنعان ءبىرىنشى دارەجەدەگى پاتەرلەر ەسەپكە الىنادى. باعدارلامانى جاريا ەتكەن سوڭ قاي قالالاردا، قاي وڭىرلەردە تۇرعىن ءۇي سالاسى قارقىندى ءجۇرىپ جاتسا، سول قالالار، سول وڭىرلەر الا باسىپ كەتتى. ال قاي ايماقتاردا قۇرىلىس جۇرمەي جاتسا، سولار كەنجە قالىپ وتىردى. ماسەلەن، الماتى، استانا، ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى اقتاۋ قالاسىندا قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان قۇرىلىستىڭ جارتىسىن «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنا، جارتىسىن «7-20-25» باعدارلاماسىنا كوشىرۋگە مۇمكىندىك بولدى. ونىڭ اياسىندا، كوپتەگەن ازامات تۇرعىن ءۇي الدى. ال سقو، پاۆلودار وبلىستارىندا، قالاسىندا نەسيە الۋشىلار سانى وتە تومەن. سەبەبى جاڭادان سالىنىپ جاتقان ۇيلەر از. بۇل – وبەكتيۆتى سەبەپ.

ال سۋبەكتيۆتى سەبەبىندە قالا اكىمدەرى، وبلىس اكىمدەرى وزدەرىنىڭ ناقتى جول كارتاسىن جاسامايدى. وسى تۇرعىدا نەسيە الۋشىلاردىڭ ناقتى سانىن شىعارۋعا ارەكەت ەتۋ كەرەك ەدى. بىزدىڭشە، ول كەزەككە تۇرعان ازاماتتاردان شىعادى. قازاقستان بويىنشا 360 مىڭنان استام ازامات كەزەكتە تۇرادى. ياعني، دۇرىس ءمان بەرمەگەن. ءاربىر ءوڭىر اكىمى «7-20-25» باعدارلاماسىنا قاتىسا الاتىن ازاماتتاردىڭ ءتىزىمىن جاساۋ كەرەك. وسى ءتىزىم ارقىلى سول قالادا نەمەسە اۋداندا ينفراقۇرىلىم ارەكەتىن ىسكە اسىرۋ كەرەك. وسىنشا ادامعا قاجەتتى ءۇي سالۋ كەرەك دەگەن تاپسىرما بەرىلۋى ءتيىس.

جاڭا باعدارلامادا نەسيە الۋشى مەن نەسيە بەرۋشىنىڭ اراسىندا دانەكەرلىك جوق. شىن مانىندە، اكىمدەردىڭ ءرولى ماڭىزدى. زەرتتەۋ، زەردەلەۋ، بيزنەس وكىلدەرىمەن جۇمىس جاساۋ – تىكەلەي سول اكىمدەردىڭ موينىندا.

-ۇكىمەت وتىرىسىندا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ يگەرىلۋى دە تالقىلاندى. سوندا 47،1 ميلليارد تەڭگەنىڭ يگەرىلمەگەنى انىقتالدى. وسى ماسەلەگە قاتىستى «نۇر وتاننىڭ» ۇسىنىستارى بار ما؟

ء-بىزدىڭ پارتيانىڭ پارلامەنت ماجىلىسىندەگى دەپۋتاتتىق فراكسياسى ۇدايى بۇل جۇمىسپەن اينالىسىپ وتىر. وكىنىشكە وراي، قارجىنىڭ يگەرىلمەۋى جىل ساناپ توقتاماي وتىر. ەڭ باستى سەبەپ – بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ كەزىندە جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەر. ماسەلەن، ارتىق مىندەتتەمەلەر الۋ، ارتىق قارجىلاردى سۇرانىس بەرۋ، جوبالىق سمەتالىق قۇجاتتاردى دايىنداۋدا جىبەرىلگەن قاتەلىكتەر، قارجى ءبولۋ. وسىلاردىڭ ءبارى سايىپ كەلگەندە، قارجىنىڭ دۇرىس يگەرىلمەۋىنە اكەلىپ سوعادى. «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتىق فراكسياسى ۇسىنىستار بەردى. ءقازىر بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ دەڭگەيىندەگى جاۋاپكەرشىلىكتى ارتتىرۋىمىز كەرەك. بارلىق مەملەكەتتىك ورگاندار تاراپىنان. ءىرى جوبالاردىڭ بارلىعىنىڭ سمەتالىق قۇجاتتارى تەكسەرلۋى كەرەك. ماسەلەن، ءبىر وڭىردەگى بىردەي سىيىمدىلىعى بار مەكتەپتەردىڭ قارجىلىق دەڭگەيى نەگە ءارتۇرلى؟ ءبىزدىڭ ۇسىنىس – جوسپارلاۋ ۋاقىتىندا بەلسەندىلىكتى ارتتىرىپ، اشىقتىقتى جاريالاپ، ءاربىر تيىننىڭ دۇرىس باعىتقا جۇمسالۋىن قاداعالاۋ كەرەك. ەڭ باستىسى، ءارتۇرلى بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەردى جويۋ كەرەك.

-تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – ەل ەكونوميكاسىنىڭ ناقتى سەكتورلارىن ەسەلەندىرۋ. وكىنىشكە وراي، مۇندا دا جەمقورلىقتىڭ ۇشى كورىنىپ تۇرادى. بۇعان قاتىستى «نۇر وتان» نە دەيدى؟

-ورتا جانە شاعىن بيزنەستى دامىتۋعا بايلانىستى قوعامدىق باقىلاۋدى ەلباسىنىڭ 5 الەۋمەتتىك باستاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرىپ وتىرمىز. بيىلدىڭ وزىندە جوسپارلانعان قارجىنىڭ يگەرىلۋىندە كەمشىلىكتەر بار. ماسەلەن، بەس الەۋمەتتىك باستامانى قاداعالاۋ جونىندەگى قوعامدىق كەڭەستە وسى ماسەلە ايتىلدى. ونىڭ ىشىندە، اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا بولىنگەن ەكى جاقتى نەسيەلەندىرۋ 32 پايىزعا عانا يگەرىلگەندىگى ايتىلدى. ال قالاداعى بيزنەستى دامىتۋدا يگەرىلۋدىڭ قارقىنى تومەن. ءتىپتى 40 پايىزعا دا جەتپەيدى. «نۇر وتان» ارنايى ۇسىنىستارىن جولدادى.

-سەبەپتەرى نەدە؟ نەگە جەتپەي جاتىر؟

-مۇندا وبەكتيۆتى سەبەپ رەتىندە قارجىلاندىرۋ كوزدەرىنىڭ ايماقتارعا كەش جەتۋى. شاعىن بيزنەس وكىلدەرىنىڭ قۇجاتتارىنىڭ تولىق بولماۋى، دۇرىس راسىمدەلۋى، بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندىگى – وبەكتيۆتى سەبەپتەر. ال سۋبەكتيۆتى جاعداي، تاعى سول اكىمدىكتىڭ تاراپىنان جىبەرىلىپ وتىرعان قاتەلىك. قۇجاتتاندىرۋ، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىنىڭ بولماۋى. كەي مونو قالالاردىڭ وزىندە شاعىن نەسيە الۋعا ازاماتتاردىڭ مۇمكىندىگى بار، الايدا قالاي الۋ كەرەك، كىمگە ارىز جازۋ كەرەك، ول جاعىنان حابارسىز. ياعني اقپاراتتاندىرۋ ماسەلەسى كەنجە قالىپ وتىر.