تالاس اۋدانى اۋماعىندا ءوز زامانىندا ءدىني ءمىناجات ەتەتىن ورىن رەتىندە پايدالانىپ، ءار جىلدارى جامبىل وبلىسىنىڭ رەسپۋبليكالىق دارەجەدەگى مەملەكەتتىك تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ تىزىمىنە جانە 2017 جىلى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا «قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ گەوگرافياسى» جوباسى بويىنشا قازاقستاننىڭ وڭىرلىك قاسيەتتى نىساندار تىزىمىنە الىنعان ورىننىڭ ءبىرى قاراقوجا مەشىتى. تالاس اۋدانى، ويىق اۋىلىنا قاراستى سەيىلبەك ەلدى-مەكەنى اۋماعىندا بوي كوتەرگەن نىساننىڭ قۇرىلىسىنا قاتىستى اڭىز-اڭگىمەلەر جەتەرلىك، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. 

1909 جىلى ءحىح عاسىرداعى شۋ-تالاس ءوڭىرىنىڭ ساۋلەتتىك قۇرىلىس ۇلگىسىندە سالىنعان مەشىت 9 كۇمبەزدى ەتىپ جابىلعان. ونىڭ قابىرعالارى ءتورتبۇرىشتى ەتىپ كۇيدىرىلگەن كەسەكپەن قالانعان. كوپشىلىكتىڭ ناماز وقۋىنا ارنالعان زالداعى ميحراب قۋىسى ماڭىندا بۇل نىسان قۇرىلىسىنىڭ حيجرا جىل ساناۋى بويىنشا 1327 جىلى جۇرگىزىلگەنى جازىلعان.

مەشىتكە قۇرىلىسىندا 1945 جىلدان باستاپ ءار كەزەڭدەردە تاريحشى-عالىمدارمەن عىلىمي-زەرتتەۋ جانە قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. بولتىرىك شەشەن مەموريالىمەن قاتارلاس ورنالاسقان مەشىت بۇل كۇندەرى جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءتاۋ ەتەتىن قاسيەتتى ورىندارىنىڭ ءبىرى سانالادى. ءتىپتى بۇل مەشتىكە ارنايى ات ءىزىن سالاتىندار دا بارشىلىق.

ەل اراسىنداعى اڭىز-اڭگىمەلەر قاراقوجا مەشىتىن سالۋعا جۇپان انانىڭ زور ىقپالى بولعانى ايتىلادى. تەكتى اۋلەتكە كەلىن بولعان جۇپان انا جۇبايىنان جاستاي ايىرىلسا دا تاعدىردىڭ سىناعىنا مويىن بۇرماي قايسارلىق تانىتا بىلگەن جان. ونىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن جەرگىلىكتى جۇرت وسى مەشتى قۇرىلىسىنا جىلۋ جينايدى. ساۋاپتى ىسكە شىنداپ بەل بۋعان جۇپان انا مەشىت قۇرىلىسىن جۇرگىزەتىن شەبەرلەردى تاشكەنتتى ءوزى بارىپ الىپ كەلگەن ەكەن.

ال مەشىتتىڭ اتاۋى ونىڭ العاشقى يمامى بولعان 14 جاسار قاراقوجانىڭ قۇرمەتىنە قويىلادى. جاستىعىنا قاراماي جۇرتتى جاپپاي يماندىلىق پەن ءدىني ساۋاتتىلىققا باۋلي العان يمام مەشىتتى كەڭەس وداعى شىنداپ كۇشىنە ەنگەنگە دەيىن قاسيەتتى ءدىني ورىن رەتىندە ۇستاپ تۇرا الدى. الايدا ازاماتتىق سوعىستان كەيىن بەلەڭ العان جاپپاي تاركىلىەۋ، ۇلى جۇت، قۋعىن-سۇگىن جىلدارى مەشىت جاماعاتىنان ايىرىلدى. ارادا ۋاقىت ءوتىپ زامان تىنىشتالعان سوڭ، ەل تاۋەلسىزدىگىنە قول جەتكىزىپ قازاقستان الەمگە زايىرلى مەملەكەت رەتىندە ءۇن قاتقان جاقتا تاريحي ورىننىڭ ءمان-مازمۇنى ارتتى. بۇل مەشىتتىڭ دە زاماننىڭ اۋمالى-توكپەلى شاعىندا بۇزىلماي قالعاندىعىنا قاتىستى ءتۇرلى اڭىز بار.