«نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باۋىرجان بايبەك «جاس قازاق» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا ەلدىڭ باس پارتياسى جايىندا ءبىراز دۇنيەنىڭ شەتىن شىعارىپتى. ءبىز وسى سۇحباتتى ىقشامداپ ۇسىنىپ وتىرمىز.
جاس قازاق: جىل باسىندا «نۇر وتان» پارتياسى ءتوراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى اتاندىڭىز. وسى ارالىقتا پارتيانىڭ قىزمەتىندە، ۇيىمنىڭ باعىت-باعدارىندا تۇبەگەيلى وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلدى دەپ ايتۋعا نەگىز بار ما؟
ب.بايبەك: بۇگىندە ەلىمىز ءوزىنىڭ دامۋ جولىندا وركەندەۋ كەزەڭىنە، جاڭعىرۋ بەلەسىنە اياق باستى. ەلباسى، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ ءتوراعاسى ن.ءا.نازاربايەۆ «قازاقستان – 2050» ستراتەگياسىن قابىلدادى.
مەملەكەتتىك جانە ءوزىن-وزى باسقارۋ جۇيەسىن دامىتۋ، قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جولىندا اۋقىمدى شارۋا قولعا الىنىپ جاتىر. تۇڭعىش رەت جەرگىلىكتى اكىمدەر سايلاندى. ەندى بيلىك حالىقتىڭ الدىندا ەسەپتى. مۇنى ساياسي رەفورماداعى ءىرى جەتىستىك دەپ باعالاعان ءجون. ارينە، مۇنىڭ بارلىعى كەزەڭ-كەزەڭ بويىنشا بىرەگەي جۇيەنىڭ ىزىمەن اتقارىلىپ جاتقان سىندارلى ساياسات.
وسى رەتتە، «نۇر وتان» پارتياسى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ورىندى جۇرگىزىلۋى ءۇشىن قوعامدىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋدە. ويتكەنى، ءبىز، ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ مۇددەسىن كوزدەيمىز. سوڭعى پارلامەنت سايلاۋىندا داۋىس بەرۋشىلەردىڭ 80 پايىزدان استامىنىڭ قولداۋىنا يە بولعان «نۇر وتان» بيلىك پارتياسى ەمەس، بيلەۋشى پارتيا، حالىقتىڭ پارتياسى. ياعني ءبىز حالىقتىڭ اتىنان پارلامەنتتە فراكسيانى قۇرىپ، بيلىك ورىندارىندا قاتىستى باقىلاۋدى كۇشەيتەمىز. بيلىك پارتياسى مەن بيلەۋشى پارتيانىڭ ايىرماشىلىعى وسىندا. تۇيىندەپ ايتقاندا، ءبىز بيلىكتىڭ ماسەلەسىن شەشپەيمىز، حالىقتىڭ جوعىن جوقتايمىز. وسى تۇرعىدان العاندا، پارتيادا ءبىرقاتار اۋقىمدى وزگەرىستەر جۇزەگە اسىرىلدى دەۋگە تولىق نەگىز بار. «نۇر وتان» ءوز قىزمەتىن جاريالىلىق پەن تيىمدىلىك، ەسەپ پەن باقىلاۋ، تالاپ پەن جاۋاپكەرشىلىك سىندى قاعيدالارعا ارقا سۇيەپ، قايتا قۇرۋدا.
ءبىز جۇمىسىمىزدى، ەڭ الدىمەن، ايماقتاردان باستادىق. ءوزىم ەلدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە، الىستاعى اۋىل-ايماققا بارىپ، جۇرتتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىمەن تانىسىپ قايتتىم. كوپشىلىكپەن كەزدەستىم.
شىنىن ايتۋ كەرەك، كەي جەرلەردە «ءبىزدىڭ پارتيانىڭ قۇندىلىقتارى قانداي؟ پارتيا حالىققا نە ءۇشىن كەرەك؟» – دەگەن ساۋالعا كەيبىر پارتيا مۇشەلەرى جاۋاپ بەرە الماي جاتتى. دەمەك، قالىڭ بۇقارا اراسىنداعى جۇمىستى پارمەندى ەتۋ كوكەيكەستى مىندەتىمىز. ءقازىر ايماقتارداعى جۇمىستى كۇشەيتىپ، ماتەريالدى-تەحنيكالىق بازاسىن جەتىلدىرۋدەمىز. ورتالىق اپپارات شىعىندارىن قىسقارتۋ ەسەبىنەن فيليال قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسىن 15%-عا كوبەيتتىك.
كادر ساپاسىنا ايرىقشا نازار اۋدارىپ، ناعىز كاسىبي ماماندى ىرىكتەۋگە كۇش سالىپ جاتىرمىز. ونىڭ بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرەمىز. ياعني پارتيا ءبىلىمدى دە بەيىمدى، مىقتى دا مىعىم مامانعا «الەۋمەتتىك ساتى» بولۋعا ءتيىس. پارتيا جانىندا ساياسي مەنەدجمەنت مەكتەبى بار. بۇگىنگى تاڭدا پارتيانىڭ 200 مىڭنان استام مۇشەسىن قامتيتىن باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارىنىڭ 400-دەن اسا وكىلى بىلىكتىلىك ءدارىسىن الدى.
اتقارىلعان اۋقىمدى ءارى ماڭىزدى جۇمىسىمىزدىڭ بىرەگەيى رەتىندە ەلباسى، پارتيامىزدىڭ ليدەرى ن.ءا.نازاربايەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن پارتيانىڭ جاڭا ساياسي دوكتريناسىنىڭ دايىندالعانىن ايتقان ابزال.
جاس قازاق: پارتيا بيلىك پەن حالىق اراسىنداعا كوپىر نەمەسە دانەكەر بولىپ تابىلادى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، كەيبىر اكىمدەردىڭ، ءقايسىبىر باسشىلاردىڭ وزدەرىن سول اۋماقتىڭ جالعىز قوجايىنى رەتىندە ۇستايتىنى، زاڭدى بەلدەن باساتىنى جاسىرىن ەمەس. مۇنى دالەلدەيتىن دەرەكتەر دە جەتكىلىكتى. وسى تۇرعىدان العاندا، پارتيانىڭ باقىلاۋ كوميسسياسىنىڭ وكىلەتتىلىگى جەتكىلىكتى دەڭگەيدە دەپ ەسەپتەيسىز بە؟
ب.بايبەك: وتە ورىندى سۇراق. ءبىز ەلمەن ەتەنە جاقىن ارالاسىپ، قوعامدىق قابىلداۋ بولمەلەرى، «پارتيا باستاۋىش ۇيىمدارى» ارقىلى جۇرتشىلىقتىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنەن ءاردايىم حاباردارمىز. ءارى حالىقتىڭ بۇل تۇرعىدا سەنىمى ارتىپ كەلەدى دەپ تولىق ايتۋعا بولادى. ايتالىق، ەلىمىز بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن 300-دەن اسا قوعامدىق قابىلداۋعا كەلگەن ارىز-شاعىمداردىڭ سانى ەكى ەسەگە جۋىق ۇلعايعان.
ءماجىلىس پەن بارلىق ءماسليحاتتارداعى ءبىزدىڭ فراكسيا دەپۋتاتتارىنىڭ، پارتيالىق باقىلاۋ بەكەتى، سىبايلاس جەمقورلىق جونىندەگى كەڭەس قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعى وسەدى. بۇل دەگەنىڭىز – مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ حالىقپەن ەتەنە جاقىن سويلەسىپ، جىلى قابىلداپ، «اكەسىنەن قالعان ورىن» رەتىندە قاراماي، بۇقاراعا قىزمەت ەتۋ دەپ قابىلداۋى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان دۇنيەلەر.
پارتيا – ۇلكەن ءارى كۇردەلى مەحانيزم. ونىڭ فراكسيالاردا دەپۋتاتتارى، وكىلەتتى ورگانداردا، ساياسي كەڭەس، بيۋرو مۇشەلەرى بار. ءاربىر مۇشەسىنىڭ ءوز وي-پىكىرى، كوزقاراسى بار. ولاردىڭ ءبارى ءبىر-بىرىن باقىلاپ، جاريالىلىق، ەسەپ بەرۋ قاعيداسى نەگىزىندە جۇمىس ىستەۋ كەرەك. سول سەبەپتى، ءبىز تازالىقتى، اشىقتىق پەن ەسەپ بەرۋدى، جاۋاپكەرشىلىك پەن تالاپ قويۋدى الدىمەن وزىمىزدەن باستايمىز. ناقتى مالىمەت كەلتىرسەك، بيىلدىڭ وزىندە سىبايلاس جەمقورلىق ساناتىنداعى ىس-ارەكەتى ءۇشىن پارتيا قاتارىنان شىعارىلعاندار سانى 4 ەسەگە ءوسىپ، 200-دەن استام مۇشەنى قۇرادى. ولاردىڭ قاتارىندا اقمولا، جامبىل، قوستاناي، ماڭعىستاۋ، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىستارىنداعى بۇرىنعى وبلىس، قالا اكىمدەرى مەن اكىم ورىنباسارلارى دا بار. ءدال وسىلاي مۇشەلىك تولەماقىنى تولەمەگەنى ءۇشىن دە پارتيا مۇشەلەرىنىڭ 1 پايىزعا جۋىعى، ياعني 12 مىڭداي ادام جىل سايىن پارتيادان شىعارىلادى.
بۇعان قوسا، قازىرگى زامان تالابىنا ساي، قالاعان جانعا قولجەتىمدى «ەلەكتروندى پارتيا» جۇيەسىن ەنگىزۋ ءىسىن اياقتاپ كەلەمىز. ول ءاربىر ايماقتارداعى ارىز-شاعىمنىڭ بارىنشا وڭتايلى قارالىپ، ءتيىمدى شەشىلۋى ءۇشىن جاسالىپ وتىر. ءاربىر وڭىردەن كەلىپ تۇسكەن كەز كەلگەن ارىز، مەيلى ول پارتيانىڭ بەلسەندى مۇشەسىنىڭ ۇستىنەن تۇسكەن نەمەسە بەلگىلى ءبىر قيىن الەۋمەتتىك جاعدايعا قاتىستى بولسىن، وسى ورتالىقتان كورىنىپ، وڭىرلەردەگى احۋال، قاۋىپ-قاتەردى انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جۇيە، سونداي-اق جەرگىلىكتى جەردە شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەنى رەسپۋبليكا كولەمىندە تۇبەگەيلى قاراستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
جاس قازاق: جەمقورلىق قوعامنىڭ وزەگىنە تۇسكەن جەگىقۇرتقا اينالدى. اسىرەسە، قازىنا قارجىسىن تالان-تاراجعا سالۋ، پاراقورلىق تىيىلماي تۇر. راس، پارتيا جانىنداعى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس قوعامدىق كەڭەسى تالاي بىلىقتىڭ بەتىن اشتى. جەمقورلىقتى جويۋ ءۇشىن الداعى ۋاقىتتا قانداي ىس-ارەكەتكە جۇگىنبەكشىسىزدەر. وزگە ەلدەردەگى پارتيالاردىڭ بۇل ىستەگى تاجىريبەسى ەسكەرىلە مە؟
ب.بايبەك: ارينە، ەسكەرىلدى. سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋ تەك مەملەكەتتىڭ، پارتيانىڭ عانا ەنشىسىندە ەمەس، ول بارشا حالىقتىڭ مىندەتى. جەمقورلىق ادەتتە ەكى ادامنىڭ قارىم-قاتىناسىنا كەپ تىرەلەدى. ياعني بىرەۋى پارا الادى، ەكىنشىسى اقشا بەرەدى. قاراپايىم مىسال. جۇرگىزۋشى كۋالىگىن العىسى كەلەتىندەر نەمەسە سەسسيا تاپسىراتىن ستۋدەنت ەمتيحانعا دايىندالعاننان گورى اقشانى جيناۋدى ءجون كورەدى. نە بولماسا، پوليسيا قىزمەتكەرى جول ەرەجەسى بۇزىلعان سوڭ بارىپ، جۇرگىزۋشىنى توقتاتىپ جاتادى. ياعني الدىن المايدى. مۇنداي مىسالداردى كوپتەپ كەلتىرۋگە بولادى. سوندىقتان، نەگىزگى ماسەلە - حالىقتىڭ اراسىندا جەمقورلىققا قارسى مەنتاليتەتتى قالىپتاستىرۋ قاجەت. ەكىنشىدەن، ۇگىت پەن ناسيحاتتى كۇشەيتىپ، ءتۇسىندىرۋ قاجەت. جاستار ساپالى ءبىلىم الىپ، بىلىكتى مامان بولۋى ءۇشىن جاقسى وقۋى ءتيىس. اقشاعا ساتىپ العان بىلىممەن ۇزاققا بارا المايسىڭ. بالكىم، اعاڭ، كوكەڭ كومەكتەسەر. ءبىراق بىلىكسىز مامان ءبىر جەردە ۇزاق تۇراقتامايدى. سەبەبى زامان وزگەرىپ، تالاپ كۇشەيىپ كەلەدى.
«نۇر وتان» جانىنداعى جەمقورلىقپەن كۇرەس جونىندەگى رەسپۋبليكالىق قوعامدىق كەڭەس جۇمىسىنىڭ ناتيجەسىندە سىبايلاس جەمقورلىق دەرەكتەرى اشىق، جاريالى تۇردە قارالىپ، حالىقتىڭ جان-جاقتى تالقىسىنا ءتۇستى. قازىرگى تاڭدا، پارتيانىڭ پارلامەنتتەگى فراكسياسى دەپۋتاتتارى وسى كەلەلى دە كۇردەلى ماسەلەنى جۇيەلى تۇردە جاڭا دەڭگەيدە شەشۋى ءۇشىن «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تۋرالى» زاڭ جوباسىن ازىرلەدى.
سونىمەن بىرگە پارتيا قاتارىنىڭ تازا بولۋى مەن پارتيا ىشىندەگى ءتارتىپتىڭ ساقتالۋى – پارتيا ورگاندارى قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە باسا نازار اۋدارىپ جاتىرمىز. ەگەر وسىعان سايكەس كەلمەسە، قانداي دا قىزمەتتە بولسىن، پارتيادان شىعارىلاتىن بولادى.
جاس قازاق: وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن وزىڭىزگە «ءتىل جاناشىرى» نوميناسياسىنىڭ بەرىلۋى سوندىقتان بولار؟ «بولاشاق» قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى رەتىندە باستاما كوتەرىپ، وسى جوبالاردى جۇزەگە اسىرعاندىعىڭىز ءۇشىن بە؟
ب.بايبەك: ءيا، ءدال سولاي. تۇڭعىش رەت ەلباسى ساياساتىنىڭ، مەملەكەتىمىزدى سىرت ەلدىڭ تانىپ، ءبىزدىڭ ەل بولىپ، ابىرويىمىزدىڭ اسقاقتاۋىنىڭ ارقاسىندا گولليۆۋد ءبىزدى تانىدى. دۇنيەجۇزى بويىنشا 7 مىڭنان اسا ءتىل بار. الايدا گولليۆۋدتىڭ ەڭ تانىمال فيلمدەرى اۋدارىلعان نەبارى 7 ءتىلدىڭ قاتارىنا ءقازىر قازاق ءتىلى قوسىلدى. سول ارقىلى، انا ءتىلىمىزدى شەتەلگە تانىتىپ، قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەردىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتىپ جاتىرمىز.
سونىمەن قاتار بۇگىندە «نۇر وتان» پارتياسى اتىنان «باتىرلار» اتتى قازاق حالقىنىڭ اتى اڭىزعا اينالعان قايسار باتىرلارى تۋرالى انيماسيالىق مۋلتسەريال شىعارۋعا پارتيا تاراپىنان قولداۋ كورسەتىپ جاتىرمىز. بۇگىندە تەك ءتىلىمىز عانا ەمەس، ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىن دامىتىپ، ءتول مادەنيەتىمىزدى جاڭعىرتۋعا پارتيا تاراپىنان دەن قويىلدى.
مىسال رەتىندە ءقازىر ەلىمىزدىڭ اۋىل-ايماقتارىنىڭ بارلىعىنا تەگىس تانىمال بولعان «قازاقستان بارىسى» جوباسىن كەلتىرە كەتۋگە بولادى. سونىمەن قاتار وسى كەشە عانا حالىقارالىق دەڭگەيدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان كوكپاردان I اشىق ازيا چەمپيوناتىن اتار ەدىم. بۇركىتشىلەر اراسىندا دا تارتىستى ويىن وتكىزۋ جوسپارلانعان.
ايتىس دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن بارشا قازاق حالقى ءۇشىن باستى جاقسى جاڭالىعىمىز جاقىندا، پارتيا سەزى قارساڭىندا ءدۇبىرلى ايتىستىڭ وتەتىندىگى. وندا تەك ايتىس قانا ەمەس، تەرمەشىلەر، جازبا اقىندار قاتىسىپ ونەرلەرىن ورتاعا سالادى.
وسى جۇمىستاردىڭ بارلىعى دوكترينادا اتالعان وتباسىنىڭ بەرەكەلى بولۋى، ەل ىنتىماعى، ءداستۇردىڭ ساباقتاستىعى نەگىزىندە جاسالىپ وتىر. دەمەك، «نۇر وتان» حالىقتىڭ پارتياسى بولعاندىقتان ەل مۇددەسىن قولداپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قورعايدى.
جاس قازاق: اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
سۇحباتتاسقان، سرايىل سمايىل
پىكىر قالدىرۋ