عىلىم ورداسىنىڭ عىلىمي ورتالىق كىتاپحاناسىندا ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ قۇرمەتتى اكادەميگى، تاريحشى، شىڭعىستانۋشى ەتنوگراف، اۋدارماشى تىلەۋبەردى ابەناي ۇلى تىنىبايىننىڭ «شىنىڭا كوش، تاريح! شىڭعىسحان كىم؟» دەگەن اتاۋمەن باسپادان شىققان 10 تومدىق زەرتتەۋ ەڭبەگىنىڭ تانىستىرىلىمى ءوتتى.
القالى جيىندى ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى جانە «عىلىم ورداسى» شجق رمك-مەن بىرلەسە ۇيىمداستىرعان.
كىرىسپە ءسوزدى ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى زيابەك قابىلدينوۆ ايتىپ، ءىس-شارانى باستاپ بەردى.
ارتىنشا ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى مۇرات جۇرىنوۆ، رەسەي عىلىم اكادەمياسى تاريح ينستيتۋتى ءسىبىر ءبولىمىنىڭ ديرەكتورى ۆاديم رىنكوۆ، د.ا.قونايەۆ اتىنداعى ەۋرازيالىق زاڭ اكادەمياسىنىڭ رەكتورى ءومىرالى قوپابايەۆ عالىمدى تولاعاي ەڭبەگىنىڭ جەمىسى بولىپ وتىرعان كوپ تومدىقتىڭ جارىققا شىعۋىمەن قۇتتىقتاپ، تىلەۋبەردى تىنىبايىننىڭ ىزدەنىمپازدىعىن، عىلىمعا دەگەن قۇشتارلىعى مەن ەڭبەكقورلىعىن جوعارى باعالادى.
مۇنان سوڭ سالتاناتتى جاعدايدا كوپتومدىق ەڭبەكتىڭ تۇساۋكەسەرى ءراسىمى ءوتىپ، جيناق كوپشىلىككە تانىستىرىلدى.
ارتىنشا ءبىر توپ عالىم تاريحشى، ەتنوگراف تىلەۋبەردى تىنىبايىننىڭ شىعارماشىلىعى، شىڭعىستانۋ ىلىمىنە قوسقان ۇلەسى، بويلاعان تاقىرىپتارى مەن ءمان بەرگەن ماسەلەلەرى، اشقان دەرەك-دايەكتەرى مەن ەنگىزگەن تىڭ مالىمەتتەرى تۋرالى، بايانداما جاسادى. ولاردىڭ قاتارىندا ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى ەجەلگى جانە ورتا عاسىرلارداعى قازاقستان مەن ىرگەلەس ەلدەر تاريحى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ارمان ءجۇمادىلوۆ، ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ەجەلگى جانە ورتاعاسىرلارداعى قازاقستان مەن ىرگەلەس ەلدەر تاريحى ءبولىمىنىڭ جەتەكشى عىلىمي قىزمەتكەرى جومارت جەڭىس، بەلگىلى جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەيەۆ، ەتنوگراف-جازۋشى دانيار ءالبوزىم، اقىن داۋلەتبەك بايتۇرسىن ۇلى بار.
بايانداماشىلاردىڭ عالىم شىعارماشىلىعى تۋرالى سۇبەلى ءسوز، ساليقالى ساراپقا تولى ورامدى ويلارىنان كەيىن ت.ءا.تىنىبايىن اتىنداعى ستيپەنديا تاعايىنداۋ ءراسىمى ءوتىپ، تانىستىرۋ جيىنى پىكىر الماسىپ، ءىس-شانى تۇيىندەۋمەن قورىتىندىلاندى.
تىلەۋبەردى ابەناي ۇلى تىنىبايىن (09.01.1964 – 23.07.2021) – جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى التاي ايماعى قابا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. جۇڭگو ەلىندە جوعارى ءبىلىم الىپ، زەرتتەۋ جۇمىستارىن سول ەلدە باستاعان. 2002 جىلى اتامەكەنى قازاقستانعا قونىس اۋدارىپ، قازاق تاريحىن زەرتتەۋ جۇمىسىن جالعاستىرعان.
تىلەۋبەردى تىنىبايىننىڭ «اتا جازۋ الىستان سىر قوزعايدى»، «قۇپيا شەجىرەنىڭ قۇپياسى»، «تۇگەل تاۋاريحتىڭ» تۇبىندە نە جاتىر»، «شىڭعىسحاننىڭ اتا مەكەنى مەن اتا تەگى جانە ءتىلى مەن ءدىنى (ءتورت دالەل)»، «شىڭعىسحان تاريحى – قازاق تاريحى»، «شىڭعىسحان اۋلەتى تۋرالى باستاۋ مالىمەتتەر نە دەيدى؟»، «تانىس تا، بەيتانىس شىڭعىسحان اۋلەتى جانە جۇڭگو جىلنامالارىنداعى قۇندى دەرەكتەر»، «ناۋرىز جانە اي مەن امال» قاتارلى كوپتومدىق زەرتتەۋ ىزدەنىستەرى جارىق كورگەن.
الا ءاب-دىن اتامالىك جوبەنەيدىڭ «الەم ءامىرشىسىنىڭ تاريحى»، ۋيلليام رۋبرۋكتىڭ «رۋبرۋكتىڭ شىعىسقا ساپار ەستەلىگى»، پلانو كارپينيدىڭ «ماڭعۇل تاريحى»، سى-ما ءچياننىڭ «تاريحناما» ەڭبەكتەرىن جانە كۇلتەگىن قۇلپىتاسىنداعى كونە قىتايشا ءماتىن سياقتى اسا ماڭىزدى دەرەكتەردى ءتۇپنۇسقادان جانە كونە قىتايشادان تىكەلەي اۋدارما جاساپ، ولارعا تۇسىنىكتەمەلەر بەرگەن.
شىڭعىسحان تاقىرىبىنداعى قىرۋار زەرتتەۋ ماقالالارى تىلەۋبەردى ابەنايۇلىن ەلىمىزدىڭ ءىشى-سىرتىنداعى قازاق زەرتتەۋشىلەرىنىڭ اراسىندا كورنەكتى شىڭعىستانۋشى مامانعا اينالدىردى. سول ەڭبەكتەرى ءۇشىن 2014 جىلى «ق ر ۇعا-نىڭ قۇرمەتتى اكادەميگى» اتاعىنا يە بولعان.
پىكىر قالدىرۋ