قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانداردىڭ شەتەلدە جۇرگەن ۇرپاقتارىمەن دە بايلانىس ورناتىلىپ، ارنايى كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلۋدا

الماتى قالاسىنىڭ وڭىرلىك كوممۋنيكاسيالار قىزمەتىنىڭ الاڭىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ كانديداتى رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى تۋرالى ايتتى. 

ەسكە سالا كەتەيىك، 2020 جىلى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىلعان بولاتىن. الماتىدا دا ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ جونىندەگى كوميسسيا قۇرىلدى، ونىڭ قۇرامىنا تاريحشىلار، ساياساتتانۋشىلار جانە تاعى باسقالارى بار.

«XX عاسىر قازاق حالقى ءۇشىن قيىن قىستاۋ كەزەڭدەرگە تولى بولدى. بۇگىنگى تاڭدا تاريحشىلاردىڭ ەسەپتەۋىنشە، ساياسي جەر اۋدارىلعانداردىڭ سانى 103 مىڭنان استى، ونىڭ 25 مىڭنان استامى اتىلىپ كەتكەن»، - دەدى سپيكەر.

سپيكەردىڭ ايتۋىنشا، بۇل باعىتتاعى جۇمىستار تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى-اق قولعا الىنعان. 1993 جىلى 14 ساۋىردە ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ تۋرالى ارنايى شەشىم قابىلداندى. سول كەزدىڭ وزىندە-اق قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانداردىڭ تۋىستارى مەن جاقىندارى ايىپتالعانداردى اقتاۋدى سۇراعان.

«الماتى قالاسىندا بىرنەشە مۇراعات بار. ولار – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ورتالىق مەملەكەتتىك ءارحيۆى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ءارحيۆى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ارنايى مەملەكەتتىك ءارحيۆى. جوعارىدا ايتىلعانداي، 1993 جىلدىڭ 14 ساۋىرىندەگى شەشىمنەن كەيىن بۇل ارحيۆتەردە ارنايى كوميسسيا جۇمىس ىستەدى. كوپتەگەن ازاماتتاردىڭ تولىق راستايتىن قۇجاتتارى بولعانىمەن، سول كەزدەگى تەحنيكالىق بازانىڭ قولجەتىمسىزدىگىنەن سول كەزدەگى كوپ ازاماتتاردىڭ ساۋالىنا قاناعاتتانارلىق جاۋاپ تولىق بەرىلمەدى دەپ ەسەپتەيمىز. مىسالى، المالىباق اۋىلىندا ورنالاسقان الماتى وبلىستىق ارحيۆىندە 408 ارنايى قور بار. سول قورعا حح پارتيا سەزىنەن كەيىن، ياعني ءستاليننىڭ جەكە باسىن ايىپتاۋدان كەيىنگى كەزەڭدە كوپتەگەن ادامدار تۋىستارىن اقتاۋ تۋرالى ارىز جازعان»، - دەپ اتاپ ءوتتى سپيكەر.

كوميسسيا جۇمىسى اياسىندا الماتى قالاسىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋ توبىنىڭ وكىلدەرى 10-15 جىلعا ءولىم جازاسىنا كەسىلگەن نەمەسە ءتۇرلى لاگەرلەرگە سوتتالعان ازاماتتاردىڭ ۇرپاقتارىن ىزدەستىرۋ ماقساتىندا ارنايى جۇمىس جۇرگىزۋدە. كوميسسيا جۇمىسى بارىسىندا جەكە تۇلعالار انىقتالىپ، مەموريالدىق تاقتالار ورناتۋ نەمەسە ولار تۇرعان كوشەلەرگە اتاۋ بەرۋ سياقتى شارالار قاراستىرىلۋدا. قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعانداردىڭ شەتەلدە جۇرگەن ۇرپاقتارىمەن دە بايلانىس ورناتىلىپ، ارنايى كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلۋدا.

سونىمەن قاتار بيىلعى جىلى كوميسسيا قازاقستانداعى 1929-31 جىلدارداعى كوتەرىلىس تۋرالى جيناق شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر.