Curaq: Bir saıtta "Qatynym" degenge qýanyńyzdar, qatyndar" degen maqala shyǵyp, onda qatyn sóziniń sóket emestigin aıta kelip, áıel sózi parsysha jezókshe degen maǵynany bildiredi dep jazylypty. Onda bylaı delingen: «Al, qazir "áıel" degen sózdi áspetteıtin boldyq. Kóbimiz áli kúnge "qatynnan" qashyp, "áıeldi" ardaqtap júrmiz. "Áıel" parsy tilinen engen "áııál" - saıqal, jezókshe degen maǵynany bildiretin sóz" http://shyn.kz/article/view?id=2540). Estýimizshe, áıel sózi parsydan buryn arabtyń عيال sózinen shyǵatyn sıaqty edi. Oqyrmandy ári-sári etip qoıǵan osy ushqalaqtaý pikirdiń mán-jaıyn túsindirip aıtyp ótseńiz. «Qatyn» degen durys pa, álde «áıel» degen jón be? Sharıǵatta qalaı? Anonım
Qurmetti saýal joldaýshy, birinshiden, «áıel» sóziniń (or.jenshına) parsy tilindegi balamasy - «زن (zæn)» nemese «خانم (Honym)». Honym dep, kóbinese óte syıly áıelderge qarasty aıtylady.
Ekinshiden, qazaq tilindegi «áıel» sóziniń negizi parsydaǵy «عيال (Iıáál)» sózinen shyqqan degen kúnniń ózinde (Q.T.Á. sózdiginde parsy tilinen engen delingen [ıran. ع" ,[1]([«عيال ol sóz - parsy tilinde «jezókshe» degendi emes, «jubaıym» degen maǵynany bildiredi[2]. Al, jezóksheni parsy tilinde «فاحشه (fahısha)» dep ataıdy. Sondyqtan da, áıel sóziniń túpki maǵynasyn «saıqal», «jezókshe» degenge saıady deý bekershilik.
Onyń ústine, «عيال (Iıáál)» sóziniń ózi parsy tiline arapshadan engen. Ol - arapshadaǵy «عَيِّلٌ» sóziniń kópshe túrindegi nusqasy (عِيَالٌ). Arab tilindegi túpki maǵynasy: "otaǵasynyń qaraýyndaǵy otbasy músheleri"[3].
Endeshe, «áıel» sóziniń shyqqan jerin qazbalaıtyn bolsaq, onyń túbi farısı emes, arabı tilge baryp taban tireıdi eken. Degenmen, eki tildiń qaısysyna tıesili etsek te suraqta kórsetilgen uǵymdardy bildirmeıdi.
Endigi jerde, sharıǵatta úkim qoıarda ár eldiń óz ana tilinde qalyptasqan maǵynasy negizge alynady. Jergilikti halyq qaı maǵynada qoldanǵan bolsa, sol maǵyna nazarǵa alynady.
«Ýsýlýl Fıqh», ıaǵnı, «fıqh ádistemesi» ǵylymynda «aqıqat» jáne «májáz» degen arnaıy taraý bar. Qandaı da bir sózdiń túpki maǵynasy sol qalpynda saqtalyp, basqa uǵymǵa aýyspaı qoldanylýyn «aqıqat» deımiz. Muny «aqıqı maǵyna» dep aıtsaq bolady. Mysaly, «adam týyldy» degen sóılemdegi «adam» sózi aqıqı maǵynasynda qoldanylyp tur.
Al, eger, qandaı da bir sóz negizgi maǵynasynda emes, aýyspaly maǵynada qoldanylyp tursa, ony «májáz» deıdi. Mysaly, «Ol – qasqyr jigit» delinse, mundaǵy «qasqyr» sózi aýyspaly maǵynada qoldanylyp tur. Jigittiń qaısarlyǵyn, batyrlyǵyn uǵyndyrý úshin aıtylǵan sóz.
Demek, sharıǵatta «áıel» sóziniń qazaq tilindegi aqıqı maǵynasy - "názik jandylar" degen uǵymda.
Endi, «qatyn» degen durys pa, álde «áıel» degen jón be? degenge keler bolsaq, munda da jalpy halyq arasyndaǵy qoldanysty negizge alýymyz tıis. Mysaly, bizde qatyn sózin bárine birdeı qoldaný ábestik. Ony kóbine dórekilikke, ádepsizdikke balap jatady. Sondyqtan da, «áıel» sózin qoldaný qalyptasqan. Osyǵan oraı «áıel» sózin qoldanǵan jón.
Materıal Islam.kz saıtynan alyndy
