Temeki – quramynda nıkotın (nicotiana) jáne tórt myńǵa jýyq ýly zat bar temeki ósimdiginiń maıdalanǵan, qurǵatylǵan jáne qoldanýǵa daıyn kúıdegi japyraǵynan jasalady dep jazady Qamshy aqparattyq agenttigi muslim.kz-ke silteme jasaı otyryp. Tuqymy óte maıda bolǵandyqtan, aldymen kósheti ósirilip, sosyn egistik jerge otyrǵyzylady. Temeki–japyraǵynda tanın, jelim, shaıyr, krahmal jáne alkoloıdtar bar ósimdik. Temekiniń ishinde – eń kóp mólsherde nıkotın alkoloıdy bar. Nıkotın súlfat tuzdary aýyl sharýashylyǵynda qurt-qumyrsqany óltirý úshin qoldanylady. Temekiniń tútini aǵzaǵa zıandy jáne ýly zattardyń jıyntyǵynan turady. Bulardyń ishinde eń qaýiptisi – nıkotın, sınıl qyshqyly, kómir qyshqyly, sirke qyshqyly, azot, efır maıy jáne ókpe ragine ushyratatyn ártúrli radıoaktıvti elementter (benzepıren, polonıı, vısmýt, t.b.).
Nıkotın – sıamınge para-par ý. Nıkotın ýly zat bolǵandyqtan, medısınada dári retinde qoldanylmaıdy. Máselen, 5-6 tamshy nıkotındi ıtke berse, sol zamatta ólip keter edi. Al bir qorap temekiniń quramyndaǵy nıkotındi ınemen shanshysa, adam áp-sátte kóz jumady. Alaıda adam aǵzasy nıkotındi qan arqyly emes tynys jolymen qabyldaıtyndyqtan, birden emes, «baıaý ólim» arqyly óz túbine ózi jetedi.
Temeki quramyndaǵy ýly zattardyń sany 70-ten 300-ge deıin jetedi. Alaıda temeki shegý kezinde ýly zattar odan saıyn arta túsedi. Óıtkeni temeki tutatylǵanda, temperatýra 600-den 900 gradýsqa deıin kóteriledi de, jańa ýly zattar men ónimder túziledi. Osylaısha temekiniń quramyndaǵy ýly zattar sany 4 myńǵa deıin kóbeıedi.
Nıkotın temeki tútinimen aýyzǵa, odan ári tynys joldarymen ókpege, odan adam qanyna sińip, qan arqyly adam aǵzasynyń túkpir-túkpirin ýlaıdy. Silekeı arqyly jutynǵanda, nıkotın óńeshke, asqazanǵa ótedi. Sóıtip, aýyzdaǵy, erindegi, tildegi, tańdaıdaǵy óte sezimtal júıke talshyqtaryn zaqymdaıdy. Nıkotın qan arqyly mıǵa jetedi, áýeli onyń júıke kletkalaryn (neırondardy) qozdyrady, sosyn olardy ýlaı bastaıdy. Nıkotın tútin arqyly tynys joldarymen ótetindikten, temeki tútini onyń ishki qabyrshaqtaryn ystaıdy, isindirip, qabyndyrady, qan túıirshikterindegi ottegini adam aǵzasyna taratýshy tamyrlarǵa aýyr zardabyn tıgizip, qan aınalymy qıyndaǵannan mı, júrek, basqa organdar «qoreksiz» qalady. Kók tútinniń saldarynan adamnyń búkil qan tamyrlary jıyrylyp, qan almasý qıyndaıdy. Júrekke úlken aýyrtpalyq túsetindikten, júrek talmasyna alyp keledi. Mıǵa baratyn qan mólsheri azaıyp, ol óz kúshinde jumys isteı almaıdy. Barlyq aǵzalarǵa ottegi jetispegendikten, bas aýyryp, júrek syzdap, aıaq-qol qaqsaıdy. Temeki shegetin analar tapqan balanyń qan túıirshikteriniń gemoglobıni kem bolady.
