Elimizde sońǵy jyldary ishki saıasatttyń durys jolǵa baǵyttalýyna baılanysty ultaralyq máseleler, demografıalyq dısproporsıalar, keıbir óńirlerdegi jumys kúshiniń jetispeýi syndy problemalar Úkimet tarapynan aqyryndap oń sheshimin taýyp jatqandyǵy baıqalady. Qazirgi tańda Úkimettiń erekshe nazar aýdaryp otyrǵan máseleleriniń biri – soltústik, soltústik-shyǵys óńirlerdegi halyq sanynyń kúrt tyń azaıýy jáne soǵan baılanysty jumys kúshiniń jetispeýi. Qazaq jerine túrli áleýmettik jáne saıası jaǵdaımen kelgen orys násildi aǵaıyndar óziniń tarıhı otanyna myńdap aǵylyp ketip jatyr. Olardy toqtatý óte qıyn ári múmkin emes. Sebebi Reseıdiń turmys-tirshiliginde adamnyń ómir súrýine qolaıly túrli jeńildikter jasalǵanyn da jasyra almaımyz. Aıtalyq, zeınetke erte shyǵý, soǵys ardagerlerine jasalǵan jaǵdaı, balanyń dúnıege kelýine aqshalaı kómek (materınskıı kapıtal) nemese qalalarda baspana berýi, óz qandastaryn kóshirip ákelýge baǵyttalǵan myqty baǵdarlamalardyń qolaıly, tıimdi bolýy, joǵary bilimdi memleket esebinen alý múmkinshiliginiń moldyǵy t.b.
Soltústik pen shyǵystan Reseıge údere ketip jatqandardyń ornyn kim toltyrady? Árıne, qandastarymyz. Olar demografıalyq ósimi joǵary ońtústik óńirden bola ma, shet elderden kelip jatqan aǵaıyndar bola ma, áıteýir, sol jaqqa barýy tıis. Iá, sońǵy jyldary bir jaqsy úrdis-tendensıa paıda boldy: atalǵan óńir qazaqylanyp barady. Ol úrdiske endi eshkim kedergi jasaı almasy anyq. Mysaly, biz 20 jyldaı buryn Reseıden Pavlodar qalasyna kóship kelgende, qazaqtyń úlesi 20% mańaıynda bolatyn, al qazir – 44%.
Muny nege aıtyp otyrmyz? Ultaralyq turaqtylyq ornatýda, búlikshil separatızmge jol bermeý úshin elde, sonyń ishinde ár óńirde, ult qurýshy halyqtyń úlesi 70%-dan kem bolmaýy kerek. Bul – saıasattanýshylardyń ustanymy. Amandyq bolsa, Elbasy únemi aıtyp otyratyndaı, oǵan da jetemiz.
Al endi Elbasynyń saıasatyn oryndaıtyn sol óńirlerde iri kásiporyndar men mekemelerde myqty elshi azamattar bar ma, sonyń ishinde sol jaqtyń JOO basshylary qandaı? Ókinishke qaraı, olardyń arasynda keńes úkimetin ańsaıtyn, sanasy komýnıstik ıdeıamen ýlanǵan basshylar áli de az emes. Tipti ár túrli syltaý taýyp, «Serpin» baǵdarlamasyna da qarsylyq bildirip otyrǵandar da baıqalady. Elbasynyń «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń mindetterin oryndaýǵa da qulyqsyz. Orysshyl óńirlerde ana tilinde sóılegisi kelmeıtin nemese qazaqsha bilmeıtin basshylardy da kórip júrmiz. Olar qazaq tilin erkin meńgergen jastardy qalaı tárbıeleıdi? Eldiń múddesin qalaı qorǵaıdy? Bul – bir.
Ekinshi másele, keıbir rektorlardyń jasy zeınetke shyǵatyn alpys jas bylaı tursyn, jetpiske jaqyndap qalǵandary bar. Buǵan ne deımiz? Sondyqtan Bilim jáne ǵylym mınıstrligi JOO basshylaryn konkýrs arqyly taǵaıyndaǵanda osy máselege erekshe kóńil aýdarsa eken degen oı týady...
Zıabek Qabyldınov
