Buqaranyń qandaı baǵa bereri basqa másele, biraq prezıdenttiń senimine ıe bolyp, bildeı bir salanyń tizginin ustaǵandar Astanada «basbuǵyp» otyryp almaı, anda-sanda aınalaǵa qarap qoıǵandary jón. Máselen Eńbek jáne xalyqty áleýmettik qorǵaý mınıstri Tamara Dúısenova qusap. Sonda Tamara hanym qaıda qarady? Qaıda qarady derińiz bar ma, Arqanyń tórinde turyp, Alataýdyń etegine kóz saldy. Onda da Baýyrjan Baıbektiń astyn-ústine shyǵarǵan kóshelerine emes, sol kóshelerdegi qoǵamdyq kólikterge, onyń ishindegi kondýktorlarǵa úńildi. Mınıstrdiń osy úńilgeni – úńilgen. Ol endi Almatydaǵy zańsyz jumys isteıtin kondýktorlardy tikeleı ózi baqylaıdy. Muny Dúısenovanyń qyraǵylyǵyna balasańyz da, jurtty eńbekpen qamtýǵa jaýapty mınıstr ózgelerge úlgi kórsetip,  «qosymsha jumys» taýyp aldy dep uqsańyz da, ózińiz bilesiz.

"Kondýktorlardyń eńbek kelisimi – bul búgin úkimet otyrysynda qaralǵan máselelerdiń biri. Saýal júrgizý kezinde bul tulǵalar naqty kondýktor bolyp júmys isteıtinderin, biraq aqshalaryn konvertte alatynyn, eshqandaı qarjy aýdarymdaryn jasamaıtyndaryn aıtqan. Bul máseleni men óz baqylaýyma alamyn, biraq kez kelgen uıymdy tekserý úshin azamattardyń ótinishi kerek",  – dedi kúni keshe T.Dúısenova. Onyń sózine qaraǵanda, jumys berýshi eńbek kelisimin jasamasa, jumysshylar áleýmettik kepildikten qaǵylady eken. Iaǵnı, jumysynan aırylǵan kúni jumyssyzdarǵa beriletin járdemaqy ala almaıdy. Eger kondýktor áıel bolsa, tipti qıyn. Dekrettik tólemder kózden bulbul ushady.

Bylaı qarasańyz, Tamara Dúısenova kondýktorlardyń keleshegin oılap, shyr-pyr bolyp júrgen adamǵa kelińkireıdi. Biraq másele kondýktorlardyń qamy ma, álde konvertpen beriletin jalaqynyń kesirinen búdjetke túspeı jatqan tıyn-tebenniń kúıigi me? Munyń da ara-jigin aıyrýdy oqyrmannyń óz enshisine qaldyraıyq. Bizdiń aıtpaǵymyz múlde basqa másele.

Bilesizder, 2017 jyldyń sońy Qaraǵandy kenshileriniń ereýilimen este qaldy. "ArselorMıttal Temirtaý" AQ basshylaryna narazy jumysshylar birneshe kún jer astynan shyqpaı qoıdy. Olar jalaqyny kóterip, zeınet jasyn tómendetýdi talap etti. Kúıingen jumysshylardyń jer astynda uılyǵyp jatyp alýynyń ózi jer betindegi ádiletsizdikten sharshaǵandaryn meńzese kerek. Sosyn ne boldy? Ereýil dese, eki kózi tórt bolatyn bılikten es ketti. Sheteldegi shirigen baı  Lakshmı Mıttalmen úkimet basshysynyń ózi telefon arqyly sóılesti. Áıteýir ne kerek, birneshe kúnnen keıin eldi dúrliktirgen ereýil aıaqtalyp, kenshiler raıynan qaıtty. Bul aralyqta birneshe jumysshynyń jaǵdaıy nasharlap, amalsyzdan jer betine shyqqany da jadymyzda.

Sol kezde deımiz-aý, sol kezde osy Tamara Dúısenova qaıda qaraǵan? Almatynyń kondýktorlaryna úńilgendeı, Qaraǵandynyń kenshilerine nege kóz salmaǵan? Etegin túrip jiberip, shahtaǵa qarǵyp túspese de, ereýildegen jurtqa baryp, «Óý, kenshi myrzalar, bu jatystaryń – qaı jatys? Káne, joǵary kóterilińder! Tamara Dúısenova degen mınıstr men bolamyn, kánekı, bir kelisimge keleıik, muń-zarlaryń bolsa, tyńdaýǵa daıynmyn!» degen sózdi nege aıtpaǵan bul kisi?! Álde 600 kenshiniń zarynan avtobýstaǵy júrginshiniń jolaqysyn jıǵan kondýktorlardyń máselesi ózekti me?

Barmaǵany bylaı tursyn, jýrnalıserge nege barmaǵanyn túsindirip álek bolǵany da qyzyq. Qyzyqqa qyzyq qosyp, «shahterler munsha aılyq» alady dep qoıyp qalǵan da osy kisi. Onysy – 208 myń teńge men 326 myń teńgeniń aralyǵy edi. Alaıda keıin kenshiler mınıstrdiń ótirigin shyǵaryp, naqty qansha jalaqy alatyndaryna aıǵaq bolar sýretterdi áleýmettik jelige atyp urdy.

Sonda qalaı oılaısyz, Eńbek jáne áleýmettik qorǵaý mınıstri ashynǵan shahterlerdi qorǵady ma, álde qorlady ma? Ras, jalaqyǵa qatysty shynaıy derekten jańylǵan mınıstr ony Qaraǵandy oblysynyń bas eńbek ınspektorynan alǵanyn aıtyp aqtalǵan. Sonda deımiz-aý, kenshiler ereýildep, el nazary tutas Qaraǵandyǵa aýǵan birneshe kún ishinde jyly kabınetinen shyqpaǵan T.Dúısenova eń qursa, jumysshylardyń qansha aılyq alatynyn anyqtap úlgermegen be? Muny bilý sonshalyqty qıyn ba? Eńbekshi ereýildep, el dúrlikken osyndaı kezeńde daýǵa aralasý bylaı tursyn, sózinen jańylyp júrgen adamdy mınıstr dep ataýǵa aýzyńyz bara ma?

Jalpy, Tamara hanymnyń «aýytqyp sóılep», eldi tań-tamasha qylǵany bir bul emes. Densaýlyq saqtaý mınıstrligin basqaryp turǵanda «Qaraǵandyda Júkti áıel dońyz tumaýynan kóz jumdy» dep jurttyń záresin alǵan. Keıin júkti áıeldiń ólimine sebepker dońyz tumaýy emes, ábden asqynyp ketken jáı tumaý ekeni naqtylandy. Osydan keıin de shyǵar, T.Dúısenovany kórse, «taǵy ne habar aıtady eken?» dep «júregin qolyna ustap turatyn» jurt kóbeıdi qazir.

Bastapqy áńgimege qaıta oralaıyq. Endi Almatyda kondýktorlyqty kásip qylyp, aqshany konvertpen alatyndar  azaıýy tıis. Óıtkeni joǵaryda aıtqanymyzdaı, mınıstr muny ózi baqylaıdy. Sizge qaıdam, bizge osyndaı jumystar: máselen kondýktorlardy qadaǵalaý, qoǵamdyq kólikterdegi tártipti baqylaý, júrgizýshilerdiń kásibıligine baǵa berý sekildi jumystar Tamara hanymnyń oń jambasyna keletindeı kórinedi de turady. Shyndap kirisse, osy baǵytta bilikti bir maman paıda bolýy da múmkin edi. Átteń... Amal ne?!

Sansyzbaı Nurbaba