Ata Zańym – eldigimniń belgisi
«...Konstıtýsıa bizdiń bostandyǵymyzdyń negizi boldy.
Ol bizdiń jeńisterimizdiń,tabystarymyzdyń táýelsizdik arqyly kelgen barlyq keshenin nyǵaıtady».
N.Nazarbaev
Jıyrma úsh jyl buryn, 30-tamyzda Qazaqstan halqy tarıhı sheshim qabyldady. Memleketimiz quqyqtyq-saıası ómirindegi jasampaz jańa dáýirine batyl qadam basqan edi. Bul qatań qajettilikten týyndaǵan sheshim boldy. Osynshama ýaqytan beri táýelsizdigimizdiń tiregine aınalǵan Ata zań - memleket pen qoǵamda oryn alyp otyrǵan barlyq saıası, áleýmettik reformalardyń ilgeri basýyna, damýyna negiz bola bildi. Kez kelgen eldiń zaıyrly memleket ekenin, táýelsizdigin demokratıalyq qundylyǵyn anyqtaıtyn negizgi qujat – Konstıtýsıa. Onda memlekettiń barlyq qurylymdarynyń, jeke azamattardyń, ult pen ulystardyń, áleýmettik toptardyń maqsattary men mindetteri, quqyqtary kórsetiledi.
Qazaqstannyń Ata zańy álemdegi eń jas Konstıtýsıalardyń biri bolyp sanalady eken. Bul memlekettik qurylymdy aıǵaqtaıtyn, eldiktiń bastaýy bolyp tabylatyn qujat búginde jıyrma úsh jasqa tolyp otyr. Osynshama az ýaqyt sheńberinde Konstıtýsıamyz ýaqyttyń synynan súrinbeı ótip, óziniń elimizdiń damý talaptaryna laıyqtyǵyn jan-jaqty dáleldedi. Al kóptegen zertteýshilerdiń pikirinshe, Qazaqstannyń Konstıtýsıasy álemdegi jalpy adamzattyq qundylyqtardy dáripteıtin eń úzdik elý konstıtýsıanyń biri bolyp sanalady eken. Bul Ata zańymyzdyń mańyzdylyǵyn kórsetip, mereıin arta túspek. Ult Kóshbasshysy N.Nazarbaev:«Táýelsizdigimizdi alǵannan keıin bizge búgingi ómir shyndyǵymen jáne aldaǵy ýaqytpen birge qadam basyp, ótken urpaqtyń is-tájirıbesi men jarqyn bolashaqqa degen senimdi jınaqtaǵan Negizgi Zań qajet boldy. Táýelsiz Qazaqstannyń Konstıtýsıasy ashyq jáne demokratıalyq qoǵam ornatýdyń negizgi prınsıpterin baıandy etýge tıis bolatyn», - dep jazady óziniń «Qazaqstan joly» atty kitabynda. Munda elbasymyz táýelsizdik alǵan jyldardan keıingi 1993 jyly qajettilikten qabyldanǵan Konstıtýsıanyń ýaqyt óte kele óńdeýdi talap etetinin jazdy. Sóıtip, alǵash qabyldanǵan Konstıtýsıanyń máni men mańyzyn nyǵaıta otyryp, memlekettik bılikti basqarý men ekonomıkalyq reformany saýatty júrgizýge, syrtqy saıasatty qalyptastyrý men daǵdarystan shyǵýǵa, ishki turaqtylyqty saqtaýǵa, ishki saıası turaqtylyqty qamtamasyz etý maqsatynda, zaman aǵymy men suranysyna qaraı Ata zańymyz 1995 jyly jyly 30 tamyzda qaıta túledi. Mine, osylaısha, saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq úderisten alshaq qaǵan alǵashqy Konstıtýsıamyz araǵa eki jyl salyp, ózgersike endi.
Táýelsizdik alǵan jyldardan keıin elimizdiń saıası-ekonomıkalyq jaǵdaıy, ishki turaqtylyq, qorǵanys salasy syn kótermeıtin jaǵdaıda edi. Osynaý aýmaly-tókpeli zamanda búkil halyqaralyq júıede qalyptasqan qaýipsizdik sharalary joıyla bastady. Keńes Odaǵy atty alyp ımperıanyń kúıreýi jáne osy tusta Keńes Odaǵyna múshe bolǵan kóptegen memleketterdiń egemendik alyp, jańa halyqaralyq sýbektige aınalýy álemde jańa dıplomatıalyq qarym-qatynastardyń qalyptasýyna ıtermeledi. Bul sátte táýelsiz Qazaqstan Respýblıkasynyń alǵashqy jyldardan bastap ózin damyǵan elder tarapynan moıyndatýy jáne ýaqyt talabyna saı birneshe bedeldi halyqaralyq uıymdarǵa múshelikke enýiniń tarıhı mańyzy zor edi. Qazirgi tańda jalpy dúnıe júzi elderiniń ekonomıkalyq jáne saıası múddeleriniń bir-birimen astasyp jatýy osy zamanǵy qaýipsizdik júıesiniń saqtalýyna dáneker bolady. Qaýipsizdik júıesi uǵymynyń astarynda maqsatty ekonomıkalyq múdde bolmasa, onyń myqty qaýqary bolmaq emes. Álemde qanshama saıası oqıǵalar, shıelenister, kelisimder, qaqtyǵystar, t.b. tolyp jatqan forýmdardardyń ishki astary bir ǵana múddege tireledi. Ǵalamdyq energetıka daǵdarysy men ekstremıstik qımyldardyń kúrt órshýi sekildi eki faktor – elimizdegi qaýipsizdiktiń nyǵaıa túsýine sebep bolyp otyr.
1990 jyldardyń basynda Qarýly Kúshterimizdi qurý men áskerı qurylystyń qaı baǵytyn ustanamyz degen ózekti másele turdy. Bul memleketimiz úshin de qıyn sátterdiń biri bolatyn. Osy qıyn-qystaý kezeńinde Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń zor kóregendiliginiń arqasynda ǵana qarýly Kúshterimiz qurylyp, úlken jetistikterge jetkenin atap aıtqanymyz abzal. Búginde bizdiń áskerı basqarý júıemiz nyǵaıtylyp, onyń qurylymdary únemi damý ústinde. Áskerı quralymdarymyz materıaldyq turǵydan tolyq qamtamasyz etilip, úlken aýqymdaǵy strategıalyq jáne taktıkalyq oqýlar júrgizip turady. Qazirgi tańda Qazaqstan Qarýly Kúshteriniń basty múddesi - el qaýipsizdigin qamtamasyz etý, uttyq derbestikti, aýmaqtyq tutastyqty, halyqtyń ómirin qorǵaýdy kepildi túrde qamtamasyz etý bolyp tabylady.
Ata zańymyz búgingi kúnniń ómirsheń talabyna tolyq jaýap beredi. Qazaqstannyń Konstıtýsıasynda memlekettiń eń qymbat qazynasy – adam jáne onyń quqyqtary men bostandyqtary delingen. Adamnyń ómir súrý quqyǵy bala dúnıe esigin ashqannan paıda bolady. Ony buzýǵa eshkimniń de quqyǵy, qaqysy joq. kóptegen etnostar men ulttardyń bir shańyraq astynda tatý-tátti ómir súrýiniń aıqyn kórinisi Konstıtýsıamyzdyń ózektiligin tanytady. Sondyqtan da, qarýly Kúshterimizdiń basty mindeti – táý eter táýelsizdigimizdi qorǵap, eldiń ishindegi tynyshtyqty kúzetip, etnostarymyzdyń arasyndaǵy tatýlyqty qamtamasyz etý. Tatý elde turaqtylyq pen tártip tuǵyrynyń berik bolýy Qazaqstan Qarýly Kúshteriniń mereıli mindeti.
Radıoelektronıka jáne baılanys áskerı-ınjenerlik ınstıtýt bastyǵynyń TjIJ jónindegi orynbasary-basqarma bastyǵy podpolkovnık D.K.Ýmbetov
