Týrızm dese Túrkistandaǵy Qoja Ahmet Iassaýı kesenesi, Kókshetaý, Býrabaı  birden eske túsedi. Bul júıeli marketıńtiń jemisi. Al siz “Altyn qoryǵan samuryqtar” týraly tarıhty estidińiz be? Jáne  osy tarıh kınolarda kórsetetin Pamır nemese Tıbette emes, Pavlodar jerinde boldy dese senesiz be?

Ertis aımaǵynyń týrızm múmkindikteri ózge oblystarmen salystyrǵanda úlken potensıalǵa ıe.

Adam balasy jaratylysynan tyıym salynǵan dúnıelerge qumar. Bizdiń osy qumarlyǵymyz tipti jánnattyń tórinen qýyp shyǵarǵanyn qalaı umytýǵa bolady.

Qalypty dúnıeler kópshiliktiń sanasyna áser qaldyrmaıdy. Qazir árbir adamǵa kúndelikti 1500-nan astam neshe túrli jeńildikter, syılyqtar men baǵaly utystar týraly jarnamalar shabýyl jasaıdy. Siz jumysqa bara jatqannan bastap úıge kelip, teledıdar kórip, tipti uıqyǵa ketem degenshe osyndaı dúnıelerdiń qorshaýynda bolasyz. Jáne bir qyzyǵy ol jarnamalar sizge belgili bir deńgeıde áser etpeı qoımaıdy. Sizge buryn qorash kórinetin nárseler ýaqyt óte kele qalypty nársege, odan keıin jaǵymdy dúnıelerge osylaı aınalady.

Pavlodar oblysy týrızmniń ortalyǵy bolar edi, eger marketıń jaǵyn oıdaǵydaı qoldana bilse.

Pavlodar oblysy aýmaǵyn tarıhı kartınasyn jasaǵanda 7 túrli kórinisti kóz aldymyzǵa elestetýge bolady.

1. ALǴASHQY ALYPTAR

B.z.b. V-VI ǵǵ.

Bul Eýrazıa materıginde alǵashqylardyń biri bolyp tústi metaldardy balqytýshylar. Bul aımaqtar týraly ejelgi grekter aıaǵy jetpese de ańyz qylyp aıtqan. «Altyndy qorǵaýshy samuryqtar» ańyzynyń ózi nege turady? Kóshpendilerdiń qarý-jaraq qoımalary osy aımaqtarda ornalasqan.

2. TÚRİKTERDİŃ ERTİSTEN ÓTÝİ

VI-VII ǵǵ.

Ózen ataýynyń Ertis dep atalýy da osy kezden bastaý alady. Maǵynasy «Er attan tús» degendi bildirse kerek. sebebi Ertis sýyn keship ótý attyly jolaýshyǵa qıyn.

Túrikter osy ózennen ótip ǵana Orta Azıaǵa jol tartqan. Estemi qaǵannyń áskeri Uly dalany dúbirletken joryq osy jerden bastaý alǵan.

3. SOŃǴY MURAGER

VIII-XI ǵǵ.

Birtutas qaǵanat ydyrap, shyǵysta Qytaı ımperıasy, batysta musylmandar memleketi túrikterdi aýyr soqqyǵa alyp jatqanda túrikter qaǵanatynyń murageri ári eń bıik laýazymdy ustaǵan Qımaq qaǵanaty boldy. Onyń bıleýshisi – qaǵan dep ataldy. Al oǵyz, qarluq, qypshaqtardyń bıleýshileri úlken qaǵannan  árqashan bir saty tómen turdy.

4. ÁLEMGE BAǴYTTALǴAN SOǴYS

XIII ǵ.

Shyńǵys han bastaǵan mońǵoldar osy Ertistiń jaǵasyna toqtap bir tynystaǵan. Batysta shetsiz de sheksiz Deshtiniń saıyn dalasy sozylyp jatty. Ertis eki kóshpendi memleket arasyndaǵy tabıǵı shekara. Mońǵoldardyń álemdi baǵyndyrýǵa shyqqan alǵashqy qadamy osy Ertis jaǵasynan bastaldy.

5. ERTİS PATSHALYǴY

XVI ǵ.

Sibir handyǵy derekterde «Ertis patshalyǵy» dep ataldy. Kóshimniń tragedıasymen aıaqtalǵan Ertis patshalyǵynyń tarıhy. Eýropa halyqtaryna tumandy kóringen sibirlikter.

6. SOŃǴY TYNYS

XVI-XVII ǵǵ.

Oırat taıpalarynyń Ertis pen Zaısan óńirlerine qonystana bastaýy. «Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama» qasireti birden bolǵan joq. Oırat taıpalary odan birneshe ǵasyr buryn, tipti Táýekel men Esim handardyń kezinde qazirgi Ertis pen Zaısan kóliniń mańyna qonystanyp úlgerdi. 300 jylǵa sozylyp, eki halyqtyń qanyn aıaýsyz tókken qyrǵyn týra osy jerden bastaldy.

7. BİZ UIYQTAǴANDA...

XIX ǵ.

Orystardyń otarlaýy. Ertis aıdynyndaǵy alǵashqy bý parohodtary.

Rysbek Ramazanuly,

«Álem halyqtary jazýshylary odaǵynyń» múshesi, tarıhshy