Bireýler keshegi Kereı men Jánibek jáne olardyń uly qaǵanat qurǵan atasy Shyńǵys qaǵanǵa deıin qazaq degen halyq bolmaǵan dep jatadyó. «Alpamys batyr» dastanynyń jyrlanyp kele jatqanyna birneshe myńdaǵan jyldar ótken jáne osy jyrda olardyń dini musylman bolǵany aıqyn sýretteledi.
«Alpamys batyr» jyryndaǵy batyrdyń tegi qazaq jáne onyń musylman ekendigin aıǵaqtaıtyn jyr joldary:
Oılandy endi barmaqqa,
Sol elden habar almaqqa.
Qazaq bolsa qaırylyp,
Áńgimege qanbaqqa.
Qalmaq bolsa zarada,
- Oılady qyrǵyn salmaqqa.
- Tógile basyp jónedi.
Áne-mine degenshe,
Qoltyqtan teri kelgenshe,
Qazaq penen qalmaqtyń
Arasyna keledi.
Qalmaqtyń túri jaman-dy.
Iirgen qoıdaı qoraǵa
- Qazaqty qalmaq qamady.
Jalǵyz ózim shyrqyrap,
Buzamyn qaıtip qamaldy?!
Qanshama batyr bolsa da,
- Qalmaqqa áli kelmedi.
Qorqynysh ketip qazaqtar,
Sońynan bári eredi.
Tyshqan alǵan mysyqtaı
Tamashasyn kóredi.
- Seniń de pisti kúrishiń.
Bilmedim ózi qalmaq pa?
Qalmaq emes qazaq pa?
Egerde qazaq bolmasa,
Qalmaqqa kelgen ǵazap pa?!
«Qyraıyn, – dep oılady, –
Qazaqtyń kúlli balasyn».
Janyna baılap qylyshyn,
Qolyna aldy naızasyn.
Sáskelik jerden shanshady,
Taptyrmaıdy aılasyn.
– Osy búgin qylaıyn,
Kórinse qazaq qyraıyn.
Bul kúshimniń kóremin
- Qaı ýaqytta paıdasyn?
- Qalmaqtardyń óligi
Órtenip jatyr úıilip.
Doldyqqa sımaı Qaraman,
Tistenip keled kijinip.
«Qaı jaqta, – dep, – qazaqtar?»
Qaraıdy qalmaq úńilip.
Keledi qalmaq qýaryp.
Kúldi: – qazaq qaıda? – dep,
Shubar atty bala, – dep.
Aıqaılap daýsyn shyǵaryp.
- Qaramandy kórgensin,
- Ár tóbeniń basynda
Qazaq pen qalmaq qaraǵan.
Quıyndaı shaýyp Shubar at,
Óte shyqty aradan.
- Alpamys qyran kelmese,
Kóz jasyn Qudaı kórmese,
Qorqynysh kirip qazaqtar,
Kóz jetken edi ólýge.
Alpamys batyrdyń zamanynda qazaq halqy túgeldeı musylman bolǵan. Jyrdyń óne boıy basty keıipkerlerimiz Qudaı, Alla, Jaratqan, Haq, Arýaq, Ǵaıyp Eren Qyryq Shilten, Baba Túkti Shashty Áziz áýlıelerdi san ret aýyzǵa alyp syıynyp otyrady. Demek, qazaq – qazaq bolǵaly beri Qazaqtyń tilinde de, dininde de Allasy bolǵan.
«Almadyń, Qudaı, janymdy
...Jaratqan jalǵyz Qudaıym». Jyrda Qudaı sózi 23 ret atalyp ótiledi.
«Táýekeldep Allalap,
...520. «Jaqsylyq,– deıdi,– Alladan». Alla 20 ret atalady.
«Jarylqady Jaratqan.
...Ońaıdan berdi Jaratqan» Jaratqan 7 ret.
«Musylmanǵa bas bala,
...Musylman adam kem edi». Musylman 2 ret.
«Baıbóri Haqqa nalyndy:» Haq 1 ret.
«Arýaq meni urdy» dep,
...Arýaqtar turdy qozǵalyp». Arýaq 2 ret.
«Jaratýshy jalǵyz Aq». Jaratýshy 1 ret.
«Áýlıe» 6 ret.
«Ǵaıyp-eren qyryq shilten,» 8 ret.
«Baba Ata» 5 ret.
«Shashty Áziz» 5 ret. Bul derekter ejelgi qazaqtardy musylman bolmaǵan, shamanızm dininde bolǵan, otqa, sýǵa t.t. tabynǵan dep jalǵan sóz taratyp júrgenderge berilgen naqty jaýap.
Maral Shaıhy
