Jyl saıyn 24 naýryzda Dúnıejúzi Týberkýlezge qarsy kúres kúnin atap ótedi. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń bastamasymen belgilengen bul kún jyl saıyn ártúrli uranmen ótedi. Týberkýlezdiń aldyn alý jáne anyqtaý, týberkýlezge qatysty ár adamnyń belsendi ómir súrý jaǵdaıyn qalyptastyrý jónindegi bilim-bilik deńgeılerin kóterý maqsatynda bıylǵy jyly «Týberkýlezdi birge  jeńeıik!» uranymen uıymdastyrylatyn aýqymdy aksıaǵa Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qorynyń Astana qalasy boıynsha fılıaly da atsalyspaq. 

Qazaqstanda týberkýlezdi anyqtaý men onyń aldyn alý, emdeý, dári-dármekpen qamtamasyz etý tegin medısınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemine engen. Iaǵnı, atalǵan syrqat túri tegin emdeledi.

«Medısınalyq qyzmet jetkizýshilermen jasalǵan kelisimsharttardyń jalpy somasy 87,5 mlrd teńgeni quraıdy, olardyń ishinde «Týberkýlezge qarsy dıspanser»  MKQK-men 1, 954 mlrd teńgege kelisimshart jasaldy. Qazirgi kúni 878 naýqas dıspanserlik esepte tur. 2018 jylmen salystyrǵanda, Astana qalasy boıynsha týberkýlezben aýyratyn naýqastar sany 42-ge  azaıǵan», -  deıdi ÁMSQ Astana qalasy boıynsha fılıalynyń dırektory Nurlybek Qabdyqaparov.

Jalpy, týberkýlez búgingi qoǵam úshin tańsyq emes. Adamzat odan tolyq aıyǵý joldaryn jaqsy biledi, dári-dármek pen mıkrobqa qarsy preparattardy tabý da qıyn emes. Soǵan qaramastan, juqpaly dertti tolyq aýyzdyqtaý múmkin bolmaı otyr. Endeshe, týberkýlez aýrýynyń belgileri, onyń aldyn alý týraly ne bilgen jón, biz týberkýlezdi qalaı jeńemiz, týberkýlezge qarsy kúresýge qandaı úles qosa alamyz degen saýaldarǵa jaýap izdep kórelik.

Týberkýlez belgileri qalaı baıqalady?

Týberkýlez belgileri birden baıqalmaıdy. Ádette, ol uzaq ýaqyt boıy aǵzada damyp, kóbine ókpe tinderin zaqymdaıdy. Onyń belgileriniń júre kele paıda bolatyny da sondyqtan. Biraq kóp uzamaı: toqtaýsyz jótelý, keıde qan aralas qaqyryq túsý, keýde qýysynyń aýyrýy, óz-ózin jaısyz seziný, salmaq joǵaltý, qalshyldaý syndy belgiler baıqalady. Mundaı jaǵdaıda mindetti túrde emhanaǵa baryp tekserýden ótý qajet.

Aldyn alý sharalary

Jańa týǵan nárestelerge perzenthanadan shyqpaı turyp, týberkýlezge qarsy ekpe egiledi. Mine, osy ekpe quramynda álsiregen týberkýlez taıaqshalary bolady. Vaksına quramyndaǵy bakterıalar aǵzaǵa túskennen keıin kóbeıip, organdar men tinderge ornalasady, sol arqyly ımýnıtet qalyptasady.

Perzenthanada egilgen týberkýlezge qarsy ekpe adamdy uzaq ýaqyt boıy osy aýrýdan qorǵaıdy. Biraq 7 jáne 14 jasta vaksına taǵy salynady. Muny qaıtalap egý dep ataıdy. Qaıta eger aldynda týberkýlezge qarsy synama jasalady (Mantý synamasy). Mantý — vaksına emes, ol adamnyń týberkýlez aýrýyn juqtyrǵan-juqtyrmaǵanyn anyqtaý tásili ǵana. Sondyqtan odan qorqýdyń qajeti joq. Jalpy, bul balalarǵa qoldanylatyn ádis.

Al, eresekter jyl saıyn (keýde qýysyn) flúorografıalyq tekserýden  ótip turýy tıis.

Óz densaýlyǵyń – óz qolyńda

Jasyratyny joq, turǵyndardyń basym kópshiligi óz densaýlyǵyna nemquraıly  qaraıdy. Densaýlyqty aýyrǵan kezde emes, aýyrmas buryn, únemi kútý qajet. Adamǵa berilgen kúsh-qýat pen ár aǵza qalypty tepe-teńdikte, kútimmen jumys istegen jaǵdaıda, aǵza da Sizge uzaq qyzmet etedi. Sebebi, adam aǵzasy – óz zańdary boıynsha jumys isteıtin mehanızm. Taza ustasa, tepe-teńdik saqtalsa, aǵzaǵa qandaı da bir salmaq túspese, ıaǵnı artyq júkteme bolmasa, ol buzylmaıdy.

Profılaktıkalyq tekserýler men skrınıngterden ýaqytyly ótip turǵan jón.

Aǵzanyń saýlyǵy, negizinen, durys tamaqtanýǵa, durys demalýǵa, qımyl-qozǵalysqa, ómir súrý saltyna tikeleı baılanysty. Sondyqtan dárýmendi, qýatty taǵamdarmen ýaqytyly tamaqtaný kerek. Al salaýatty ómir saltyn ustaný, belsendi qımyl-qozǵalys densaýlyqty odan ári nyǵaıta túsedi. Temeki men ishimdik alys bolsyn. Aǵzanyń syrtqy áserlerge qarsy turý, kúresý qabiletin, ıaǵnı ımýnıtetti kúsheıteıik!

Eń bastysy — týberkýlez jazylatyn aýrý jáne onyń aldyn alýǵa bolady. Juqtyrǵan kúnniń ózinde der kezinde, durys emdelse pasıenttiń qulan-taza aıyǵyp ketýge múmkindigi bar. Ol úshin medısına qyzmetkerleri ǵana emes, ár adam óz densaýlyǵyna jaýapkershilikpen qarap, óz-ózin kútýi qajet.

Joǵaryda atap ótkenimizdeı, «Týberkýlezdi birge jeńeıik!» uranymen, Astana qalasynda, 2019 jyldyń 16 naýryzynda saǵat 14.00-de «Evrazıa» saýda ortalyǵynyń aýmaǵynda keń aýqymdy aksıa ótedi. Aksıaǵa «Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory» KEAQ Astana qalasy boıynsha fılıaly, Astana qalasy Almaty aýdandyq ákimdiginiń qoldaýymen «Astana qalasynyń Týberkýlezge qarsy dıspanseri» MKQK,  Astana qalasynyń qoǵamdyq densaýlyq saqtaý basqarmasy, № 6, 7, 11, 13 qalalyq emhanalar, «Nıet» otbasylyq densaýlyq ortalyǵy qatysady. Qala turǵyndary men qonaqtary, Sizder de atsalysyńyzdar, týberkýlezdi birge jeńeıik!