Aıdyń tolyq tutylǵan ýaqytynda ıspanıalyq ǵalymdar erekshe qubylysty baıqap qalǵan. Osydan keıin Ýelva ýnıversıtetiniń profesory Hose Marıa Madedo men Andalýsıa ınstıtýtynyń astrofızıgi Hose Ortıs bul qubylysqa ózderi ǵylymı jumys jazǵan.

2019 jyldyń 21-qańtarynda tutylý úderisin qadaǵalap otyrǵan ǵalymdar Aıdyń betinen erekshe bir jaryqty baıqap qalady. Olardyń pikirinshe, jer serigine sol ýaqytta jyldamdyǵy saǵatyna 61 myń shaqyrymdy quraıtyn meteorıt tústi dep boljam jasaıdy. Óıtkeni, atalmysh qubylystyń jaryǵyn eshqandaı teleskopsyz da kórýge bolatyn edi.

Madedo men Ortıs Ispanıanyń ońtústiginde ornalasqan segiz teleskoptyń kómegimen jumys jasaıtyn Aıdaǵy is-áreketterdi baqylaý men saraptaý júıesin (MIDAS) qoldanǵan. Osy júıeniń arqasynda álgi úderistiń vıdeosy da jarıa boldy.

Qolda bar materıaldarǵa súıene otyryp, ǵalymdar meteorıttiń salmaǵy 45 kg, kólemi 30-60 sm dep baǵalady. Al onyń ekvıvalentti kúshi 1,5 tonnany quraǵan. Qulaǵan meteorıttiń áserinen aıdyń betinde tereńdigi 15 metr bolatyn shuńqyr paıda bolǵan. Al meteorıttiń maksımaldy temperatýrasy Selsıı shkalasy boıynsha 5400 gradýsty kórsetipti. Bul – kúnniń beindegi ot jalynmen birdeı gradýs. Soqqy Lagranj krateriniń mańynda oryn alǵan.

Arnaıy mamandar 0,28 sekýndqa sozylǵan jaryqty túsirip aldy. Buǵan deıin aı betine qansha meteorıt qulasa da, ony taspaǵa tartý múmkin bolmaı kelgen-di.

"Jerdegi zerthanalardan mundaı qubylystardy túsirip alý negizinde múmkin emes", - deıdi Madedo.

Onyń aıtýynsha, aı betindegi jaǵdaılardy úzdiksiz baqylap otyrý ǵalymdar kókeıindegi túıtkilderdi sheshýge kómektesedi eken.

Qańtar aıynda aı betine meteorıt túskenin amerıkalyq ǵalymdar da jarysa jetkizgen. Los-Andjelestegi Grıffıt observatorıasyndaǵy zertteýshiler de bul qubylysty vıdeoǵa túsirip úlgeripti.

Aýdarǵan: Ádilet Mádenıet