«Ustazdyq qylǵan jalyqpas úıretýden balaǵa». Dana Abaıy aıtqan osy sóz talaı arystarymyzdyń aldyna qoıǵan maqsaty boldy. Ahmet Baıtursynov, Álıhan Bókeıhanov, Maǵjan Jumabaı, Júsipbek Aımaýytov bastap, bertingi qazaqtyń kil myqtylary jalǵastyrǵan ustazdyq joly úlken jol. Biz aıtyp ótken Alash arystary búkil ultty tárbıeledi. Sebebi, urpaq tárbıesi – ult tárbıesi. Búginde osy izgi dástúrdiń jalǵasy bizdiń qoǵamnan, bilim salasynan aıshyqty ornyn taba almaı otyr. Degenmen, sý betine tamyzǵan sútteı, aǵartýshylyq qyzmetke zıaly qaýym ókilderi de kele bastaǵany qýantady.

Bizge bul oı Aqmola oblysy, Selınograd aýdany, Qoıandy aýyldyq «Qoıandy orta mektebine» barǵan saparymyzda keldi. Aldymen atalǵan bilim orny týraly qysqasha ǵana aıtyp óteıik. Mektep buryn 9 synypqa deıin ǵana oqytatyn negizgi mektepten orta mektep dárejesin aldy. Oǵan birden-bir sebep – aýylda jańa oqý ordasynyń salynyp, 2013-2014 jylǵy oqý maýsymynda tolyqtaı paıdalanýǵa berilýi. Qoıandy aýyly Astanaǵa jaqyn ornalasqandyqtan onda qonystanǵan halyq sany jyl saıyn óse túsýde. Osyǵan baılanysty burynǵy 130 orynǵa arnalǵan eski mektepte balalar 4 aýysymda oqyp júrgen edi. Al, jańa mektep 900 orynǵa arnalǵan. Oqýshy sanynyń kún saıyn artyp otyrýy da tańǵaldyrady. Máselen, alǵashqy paıdalanýǵa berilgen sátinde onda 609 oqýshy bolsa, qazir bul san 1151-ge jetip otyr. Oqý oshaǵynda 80-ge jýyq ustaz qyzmet etedi. Aıta keterligi, bul Qoıandy aýylynda ashylǵan tuńǵysh qazaq mektebi.

Bir qýanarlyǵy mekteptiń 11 synyp oqýshylaryna «Alashtaný» páni oqytylady eken. Ony mektep dırektory, jazýshy, Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń, Eýrazıa jazýshylar odaǵynyń múshesi Jádı Shákenuly ózi júrgizedi. J.Shákenuly mektep basshylyǵyna bıylǵy jańa oqý maýsymynda keldi. Ózi de balalar ádebıetine qalam tartyp júrgen, kóptegen eńbekteri oqyrmanymen qaýyshqan J.Shákenuly oqý ordasyna ózindik serpin bergeni ańǵarylady. «Qoıandy aýylyndaǵy halyqtyń deni altyn besik aýyl-aımaqtardan kelgen. Ótken men búginge kóz salsaq, ult atyn shyǵarǵan qaıratker tulǵalardyń deni aýyldy jerdiń ul-qyzdary ekenin kóremiz. Osyǵan baılanysty biz de mektebimizdegi oqýshylardyń bolashaǵynan úlken úmit kútemiz» deıdi dırektor. Sonymen qatar oqý ornynyń Astanaǵa jaqyn bolýy da elordalyq oqý oshaqtarynyń jańa is-tájirıbelerimen almasyp otyrýǵa oń oraı berýde.

Osyǵan saı, naqty is-qımyldar da jasalyp jatyr. Balanyń tanymyn arttyryp, jeke talantyn shyńdaıtyn qadamdar jolǵa qoıylǵan. Buryn sýret, dene tárbıesi syndy pánder bastaýysh synyptarda jalpylaı oqytylyp kelse, qazir osy pánderdiń bárine jeke ustazdar bólingen. Án-kúı, bı, sporttyq úıirmeler de ashylǵan. Bul bastamalardyń alǵashqy nátıjeleri de kóńil qýantarlyq. Kúz basynda mektep ujymy qazaq kúresinen oblystyq deńgeıdegi úlken týrnır ótkizgen. Álem chempıondary da kelip qatysqan jarysta Qoıandy orta mektebiniń shákirtteri de oljaly bolǵan. Astana qalasy boıynsha uıymdastyrylǵan mektep aralyq kúres túrleri boıynsha jarysta qoıandylyq oqýshylar taǵy top jaryp, altyn, kúmis, qolasy bar 11 medal enshilegen. Bunyń bárin nege aıtyp otyrmyz? Sebebi, oqý ordalarynda áıel adamdar kóp, bul ásirese, ul balalardyń tárbıesinde olqylyq týdyrady degen pikir kópten aıtylyp júr. Al, mektep basshylyǵynyń muryndyq bolýymen sporttyq oıyndar jıi ótip jatýy osy olqylyqtardyń ornyn toltyratyndaı. Mektepte sportpen qatar ónerli oqýshylarǵa da múmkindik zor. Bilim salasynda túrli konkýrstarǵa nıettenip, talpynyp júrgen oqýshylar da kóp. Kóshin jańa túzeı bastaǵan mekteptiń bul baǵytta da shyǵar bıigi alda sekildi. Osy jolda eńbek atqaryp jatqan tájirıbeli ustazdar men qyzyl dıplommen jumysqa alynǵan jas oqytýshylar da bar zeıin-zerdesin arnaýda.

Jańa mektep bolǵan soń jetispeıtin tustardy joq emes. Máselen, kitaphanadaǵy kitap qorynyń azdyǵy. Bul úshin arnaıy «Meıirim» atty shara qolǵa alynýda. Alǵashqy bolyp Astanadan kelgen bir top zıaly qaýym ókili, jańa oqý ornyna kórimdik, balalarǵa baıǵazy retinde 500 kitap syılaǵan. Bul úrdis áli jalǵasa túspek. Oqý baǵytyndaǵy taǵy bir jańalyq – 11 synypta oqıtyn 13 balany mektep dırektory bastaǵan 13 ustazdyń «ókil bala» retinde qabyldaýy. Sol arqyly olardyń jeke tárbıesi, sabaq úlgerimi, oqý jaǵdaıy erekshe qadaǵalanbaq. Bul bastama jaqsy nátıje berse, búkil mektepke jalpylastyrý oıda bar eken. Oqý ordasynda aýyl ákimi, aýyl ımamy, mektep dırektory qatysqan tárbıe saǵaty da ótedi. 400 bala qatysatyn bul sharanyń maqsaty – balalarǵa jalpy adamı bolmysta qalaı ósip-jetilý kerektigi, ımanı turǵyny durys tanyp, ádep-ıba, mizez-qulyq, tektilik josyǵyn qalaı túsinip, tárbıeleý kerektigin tereń uǵyndyrý.

Taǵy bir tyń bastama – jaqynda mektepte «Bala-bal» degen atpen oqýshylar gazeti jaryq kórmek. Ol burynǵy qabyrǵa gazetteri sekildi emes, respýblıkalyq deńgeıge umtyla jaryq kórmek. Astana, Aqmola oblysy deńgeıinde qazaq tili mektep gazeti joqtyǵyn eskersek, bul kóp nárseniń ornyn tolyqtyratyny sózsiz. Tyń ıdeıany ásirese, oblys, aýdan basshylary quptap otyr.

Biz mektep qabyrǵasyndaǵy bastamalardyń, oń isterdiń bir bóligin ǵana aıttyq. Atqarylǵan jáne alda isteletin sharýalar kóp ekenine senimdimiz. Osy oraıda bastapqydaǵy oıymyzdy qaıtalasaq, oqý oryndarynda zıaly qaýym ókilderiniń eńbek etýi, jetekshilik jasaýy bilim berý isine ózgeshe ekpin beretinin baıqaýǵa bolady. Osy taqyrypqa saı áleýmettik jelide oıyn bildirgen fılologıa ǵylymdarynyń kandıdaty, QR Mádenıet qaıratkeri Qýandyq Shamahaıuly «Negizi, elimizdegi jazýshylardyń bárin mektepke ádebıet páninen sabaq berýge tartý kerek. Jeti júzden astam jazýshy (múshelikke ótpegenderin qossa odan da kóp) bar. Saǵat jetpeıdi degenniń ózinde oqý oryndaryna olar jarty nemese 0,25 stavkamen ádebıetten sabaq berse, qoǵam izgilikke bet buryp, jemqorlyq, paraqorlyq qarjy polısıasynsyz-aq joıylyp keter edi» degen edi.

Osy bir oryndy pikirdiń astarynda úlken mán jatyr. Búginde jas urpaq jańa tehnologıa men tehnıkaǵa beıim. Árıne, oǵan qýaný kerek. Biraq, ǵylym bilgen urpaqtyń rýhanı kemeldiligi de basty orynda ekeni aqıqat. Osy kemeldilikti zıaly qaýym, ultqa tanymal tulǵalar jas órkenmen tikeleı sóılesip, dáris berý arqyly boıyna darytsa bolashaq el ıeleriniń eshkimge ese jibermeıtin eńseli azamat bolyp shyǵýyna kóp úlesi tıer edi. Bul bastama Qoıandyda qanat qaqty, ary qaraı ony qoldap-qýattap, bıikke shyǵarý bárimiz ún qosatyn ortaq is bolmaq.

Murat Almasbekuly, Astana