Qazirgi álemde aıǵaılaǵan taqyryby bar jalǵan jańalyqtar medıa keńistiktiń ajyramas bóligine aınaldy. Resmı aqparatpen básekeles bola otyryp, feıkter kóbinese oqyrmannyń nazaryn aýdarady.

Qoǵamdyq pikirdi manıpýlásıalaý búginde aqparattyq soǵys quraly ǵana emes. Kóptegen adamdar jalǵan aqparatty qoldan jasalǵan qandaı da bir ádis dep oılamaıdy. Qamshy.kz aqparat agenttigi fake news degen ne, ol kimge paıdaly jáne oǵan qalaı qarsy turý keregi jóninde aqparatty oqyrman nazaryna usynady.

Jalǵan jańalyqtar degenimiz ne?

Fake news – kórermenderdiń nazaryn aýdaryp, oıdan shyǵarylǵan jańalyqtar. Olar adamdarda belgili bir pikir qalyptastyrady. Adamzat tarıhynda jalǵan jańalyqtar ejelgi dáýirde paıda boldy. Olardyń gúldenýi XIX ǵasyrda boldy. Bul qaǵazdyń arzandaýy men jetildirilgen basyp shyǵarý tehnologıasynyń arqasynda boldy.

Qazirgi adamdardyń kóbi kóringen aqparatqa sene beredi. Bul aqparat eshqandaı negizsiz bolsa da.

Jalǵan aqparattar –  aqıqat qurylymynda ishinara nemese múldem joq aqparattyq ónimder. Jalǵan jańalyqtar ádettegi jańalyqtarǵa uqsas, sondyqtan qarapaıym adamdar olardy shyndyq dep ońaı qabyldaıdy jáne belsendi túrde taralady. Tipti bir shaǵyn habarlama da qyzý talqyǵa túsip, qoǵamda rezonans týdyrýy múmkin.

Feık jańalyqtar qandaı?

Buryn jalǵan jańalyqtar qaýeset dep atalǵan. Sodan keıin mundaı qaýesetter mátinge aınalyp, jańalyq retinde taraldy. Tehnologıanyń damýymen aqparattyń burmalanýy fotoshopty nemese montajdalǵan beınelerdi paıdalanyp keskinder arqyly júzege asyryla bastady.

Búgingi kúni kez-kelgen nárse – aýdıohabarlamalardan qońyraýlarǵa deıin jáne t.b. habarlamalar shynaıy bolyp kórinedi.

Feık aqparattar úsh túrli bolady:

• satıra nemese qaljyń;
• naqty faktilerdi burmalaý jáne qate túsindirý;
• fantasıka jáne tolyq ótirik.

Nelikten jalǵan jańalyqtar qaýipti?

Qazirgi adamnyń ómiri sheshim qabyldaýdan turady. Adamdar kóbinese qoǵamda alynǵan aqparatqa súıene otyryp tańdaý jasaıdy. Árıne, jalǵan jańalyqtar kóptegen qaýipterge ákeledi. Eger adamdar shyndyqty ótirikten ajyrata almasa, shatastyrýlar paıda bolady jáne mańyzdy áleýmettik, saıası jáne basqa máseleler týraly eleýli túsinbeýshilik týyndaıdy.

Qandaı da bir aýrýǵa qatysty jańylystyratyn aqparat adamdardyń emdelýine qatysty densaýlyǵyna keri áseri tıýi múmkin. Stýdentter emtıhanǵa daıyndyqtyń senimsiz kózderin paıdalanǵandyqtan, oqý ornynan aıyrylýy múmkin. Sol sebepti jalǵan aqparattardyń qaýpine beı-jaı qaraýǵa bolmaıdy.

Feıkterdi taratý kimge tıimdi?

Mazasyzdyq kúıin qalyptastyratyn jańalyqtar belgisizdik týdyrady. Bul sanany basqarýǵa múmkindik beredi. Kóbinese jalǵan jańalyqtar qarjy salasynda, saıasat pen oıyn-saýyqta qoldanylady.

Medısınalyq baǵytta shyndyqqa qarsy jazbalarmen aýdıtorıany tartýǵa jáne resýrstarǵa trafıkti arttyrýǵa múmkindik beredi. Saıası keńistikte ótirik saılaýshylardyń nazaryn basqarý jáne qoǵamdyq pikirdi qalyptastyrý úshin qoldanylady. Bıznes, kerisinshe, ashyq jalǵan aqparatqa baılanysty jáne úlken shyǵyndarǵa ushyraıdy. Sarapshylardyń pikirinshe, álemdegi ekonomıkanyń jyl saıynǵy shyǵyny trıllıon rúblge jetedi.